توسعه گردشگری شبانه چه ملزوماتی دارد؟

گردشگری شهری یکی از پرجاذبه‌ترین انواع گردشگری است که به درآمدزایی شهر کمک زیادی می‌کند؛ گردش شهروندان و گردشگران در فضاهای شهری و استفاده از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شهر، امروزه در میان مدیران و برنامه ریزان شهری امری جا افتاده است و برنامه‌ها و طرح‌های زیادی برای رونق و توسعه آن در نظر گرفته می‌شود. با این حال گردشگری در هنگام شب چندان در فرهنگ ما پذیرفته شده نیست همین امر موجب شده تا برنامه‌ریزی دقیقی برای آن نشود و تنها نیاز و خواست شهروندان به واسطه شرایط حاکم، موجب رونق این نوع از گردشگری شده است.

حضور شهروندان در فضاهای شهری به واسطه پیشرفت فناوری و گسترش ارتباطات تسهیل شده و با وجود این که برنامه و طرح مدونی برای آن وجود ندارد، استقبال مردم از این نوع گردشگری به خصوص در فصول گرم سال در حال گسترش است.

 البته نبود هماهنگی میان خواست و نیاز شهروندان با قوانین و اقدامات مدیریت شهری، مشکلاتی را ایجاد کرده است. در این زمینه با" فرزاد مؤمنی، کارشناس شهرسازی" گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

 علت ایجاد و گسترش گردشگری شبانه چیست؟

گردشگری شبانه نشأت گرفته از بلوک غرب است. در برخی از شهرهای توسعه یافته مثل نیویورک عنوانی با نام شب‌های زنده وجود دارد. در واقع کارهای پر مشغله روزانه‌ای که افراد دارند موجب شده تا نزدیک شب درگیر باشند به همین دلیل نیاز دارند تا شب‌ها استراحت و تفریح کنند؛ در این راستا لازم است فضاهای جذاب داخل شهری پاسخگوی این نیاز باشد. 

شهروندان در شهرهای توسعه یافته مشغله کاری زیادی دارند و وجود چنین فضاهایی در شهر به منظور تفریح و استراحت در هنگام شب نیاز است البته شهروندان در شهرهای جنوبی کشور ما نیز به دلیل شرایط آب و هوایی در طول روز به خصوص در فصول گرم تابستان نمی‌توانند در فضاهای شهری حضور پیدا کنند و مردم این شهرها شب هنگام در فضاهای شهری و مراکز خرید و مراکز تفریحی حضور پیدا می‌کنند.

 جایگاه گردشگری شبانه در شهرهای ما کجاست؟

رونق و وجود گردشگری شبانه به فرهنگ جوامع نیز مربوط می‌شود به طور مثال در فرهنگ شهرهای کویری مثل اصفهان و یزد چیزی به عنوان گردشگری شبانه تعریف نشده است، اما در شهرهای جنوبی کشور، گردشگری شبانه جزئی از سبک زندگیشان است. 

جامعه ما یک جامعه سنتی است که به سمت مدرن شدن پیش می‌رود در حالی که گردشگری شبانه در بسیاری از شهرهای توسعه یافته امری عادی و جا افتاده است. 

مشغله کاری در این کشورها اجازه تفریح و گذران اوقات فراغت در طول روز را نمی‌دهد. در کشور ما نیز بعضاً شهروندان به دلیل فشار زندگی و مشکلات اقتصادی به صورت دو شیفت کار می‌کنند و زمانی را برای تفریح خودش و خانواده‌اش نیاز دارد، در حالی که سبک زندگی شهری به خصوص در شهرهای بزرگ در دست تغییر است، اما هنوز قوانین و طرز تفکرها با سبک زندگی هماهنگ نشده است.

 توسعه گردشگری شبانه نیازمند چه ملزوماتی است؟

گردشگری به منزله ایجاد فضاهای با نشاط برای شهروندان و افرادی است که نیاز دارند اوقات فراغت خود را در این ساعات بیرون از خانه باشند. 

گردشگری البته دسته بندی‌های متفاوتی دارد، اما فرض بر این است که گردشگری شبانه ما از نوع گردشگری مراکز خرید و مراکز تفریحی در شهرها است.

 به منظور رونق گردشگری شبانه باید قوانین اجتماعی و قوانین تجاری به عنوان سیاست‌های بالادستی مورد بازبینی و اصلاح قرار بگیرد به عنوان مثال قانون تعزیرات عملاً اجازه نمی‌دهد که یک مغازه دار از ساعت 12:30 شب به بعد فعالیت داشته باشد و چنانچه بخواهیم گردشگری شبانه را داشته باشیم این قانون عملاً باید اصلاح شود، همچنین نیاز است نحوه سفرهای درون شهری بازبینی شود.

 تأمین امنیت برای استفاده کنندگان از فضاهای شهری در شب هنگام اهمیت زیادی دارد و در این راستا نیاز است فضاهای شهری، فضاهایی زنده و پویا باشد تا شهروندان از حضور در چنین فضاهایی احساس امنیت کنند. در این راستا اصلاح سیستم روشنایی شهر و حفظ روشنایی فضاهای شهری در طول شب اهمیت زیادی دارد.

به منظور تأمین امنیت شهروندان همچنین همکاری سایر سازمان‌های اجتماعی مثل نیروی انتظامی نیاز است، به دلیل شیوع کرونا قانون منع تردد از ساعت 10 شب تا 3 صبح اجرا شده است در حالی که حتی ساعت 12 شب ترافیک سنگینی در مراکز و فضاهای تفریحی وجود دارد و تعدادی از شهروندان تا پاسی از شب بیرون از منزل هستند. 

این نشان از آن دارد که مردم خواهان آن هستند شب هنگام به خصوص در فصل‌های گرم‌تر مثل فصل تابستان بیرون از منزل باشند.

 نبود هماهنگی میان قوانین و خواست و نیاز شهروندان چه تبعاتی برای شهر دارد؟

با توجه به این که این قانون سنخیتی با تفکرات و نیازهای شهروندان ندارد، عملاً نافرمانی مدنی شکل می‌گیرد. اعمال چنین قوانینی بدون در نظر داشتن خواست و نیاز افراد آن جامعه، موجب ایجاد ناهنجاری و شکاف میان مردم و مدیریت شهری می‌شود و مشارکت معنا و مفهوم پیدا نمی‌کند. به عبارت بهتر مردم این قانون را که تأثیری در زندگیشان ندارد، نادیده گرفته و نافرمانی می‌کنند و عملاً نافرمانی را یاد می‌گیرند. 

تأثیر گذاری سیاست بالادستی بر شهرهای ما در بحث گردشگری و حیات شبانه مشهود است و یکی از مشکلات مدیریتی کشور محسوب می‌شود در حالی که اگر قوانین از سطح خرد یعنی از سمت پایین به بالا بوده و قانون مطلقه نباشد، نظرات شهروندان در پایین دست و مقیاس‌های شهری نیز شنیده شود، فرایندی ایجاد می‌شود و این فرآیند به یک نقطه بهینه می‌رسد.

به نظر من در نظر داشتن یک قانون مطلق موجب بروز نافرمانی و ایجاد شکاف می‌شود. زمانی که قانون منع تردد شبانه از ساعت 10 شب تا 3 صبح وجود دارد این سوال برای شهروندان مطرح می‌شود که کرونا تنها در این ساعات ایجاد خطر می‌کند؟! زمانی که اعمال چنین قانون‌هایی منطبق با واقعیت‌ها و خواست شهروندان نیست، ممکن است برخی از شهروندان نافرمانی کنند. 

از این قوانین با عنوان قوانین سوپاپی یاد می‌شود و سعی می‌شود با استفاده از این قوانین سایر عوامل دیگر مدیریت شود در حالی که این روزها شهروندان نیاز به حضور در فضاهای شهری و گردشگری شبانه دارند. 

اعمال این دست قوانین در کشور ما موجب ایجاد شکاف میان مردم و مدیریت شهری و در نهایت اعتماد نداشتن و مشارکت نکردن شهروندان می‌شود.