نقش دیوارنگاره‌ها بر احیای هویت شهرها

با توجه به زندگی انسان‌ها در دوران حاضر در شهرهای توسعه‌یافته و رو به رشد یکی از بزرگ‌ترین مسائل، شلوغی و نبود آرامش در خیابان‌ها و محل عبور و مرور عمومی است؛ این مسئله باعث شده است که مردمان شهرنشین هر روز با محیط شلوغ و به دور از زیبایی روبرو باشند که باعث بروز مشکلات روحی و روانی جبران‌ناپذیری می‌شود. از آنجایی که محل زندگی، طبیعت، اطراف، رنگ‌ها، آب و هوا و هر آنچه انسان با آن در تماس است نقش مهمی در سلامت جسم و روان خواهد داشت، بررسی و مطالعه مناسب روی فضاهای شهری و یافتن راه حل مناسب در کم کردن تأثیرات شلوغی محیط ضرورت دارد.

یکی از راهکارهای زیبایی و ایجاد آرامش و سرزندگی در شهرها دیوارنگاری است؛ «دیوار نگاری» تصویر کردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها روی دیوارهای مکان عمومی است که شهروندان با قوه بینایی خود آن را درک و تحلیل می‌کنند. به عبارتی دیگر دیوارنگاری علاوه بر پیام‌رسانی می‌تواند فرهنگ یک شهر را احیا کند یا به آن شهر هویت ببخشد؛ در همین خصوص با دو کارشناس طراحی شهری به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

  مبانی فرهنگی و هویتی شهرها در دیوارنگاری باید بررسی شود

علی زنگی‌آبادی، در خصوص تأثیر دیوارنگاری شهری در روند شکل‌گیری فرهنگ جمعی و احیای هویت شهری، می‌گوید: شکل‌گیری فرهنگ جمعی و احیای هویت شهری با دیوارنگاری نیاز به پشتوانه مطالعاتی دارد در این راستا ابتدا باید مبانی و زیرساخت‌های فرهنگی مطالعه شود و آنچه که در گذشته در ایجاد هویت و فرهنگ نقش داشته نیز مورد بررسی قرار گیرد و سپس در جهت احیای آن، طراحی‌های متناسب را انجام دهیم زیرا دیوارنگاری بی‌هویت که برگرفته از ذهن طراح است به شکل‌گیری فرهنگ جمعی و احیای هویت شهری کمک نمی‌کند، در واقع دیوار نگاری نیاز به پشتوانه دانش فنی دارد.

وی ادامه می‌دهد: بخشی از دیوارنگاره‌ها به‌دنبال هویت و بخشی دیگر در راستای ایجاد نشاط و شادابی حرکت می‌کند. زمانی که دیوارنگاره موضوع نشاط و شادابی را مطرح می‌کند می‌توان موضوعات مرتبط به سمت تنوع رنگ و رویدادهای تاریخی با نشاط باشد.

این کارشناس شهری تصریح می‌کند: دیوارنگاره‌ها باید در حوزه‌های مختلف تعریف شود. در واقع در دیوارنگاری علاوه بر ایجاد شادی و نشاط باید به احیای هویت فرهنگی و تاریخی یک شهر توجه شود به عبارتی دیوارنگاره‌ها می‌تواند روایتگر داستان‌های تاریخی آن شهر باشد یا توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست را مورد هدف قرار دهد. پوشاک دوره‌های مختلف تاریخی مانند دوره قاجار می‌تواند در جایگاه مناسب خودش تبدیل به دیوار نوشته و نقش برجسته شود.

وی تأکید می‌کند: هویت‌بخشی می‌تواند با ایجاد نشاط همپوشانی داشته باشد اما لزوماً یکی نیستند ولی می‌توانند به‌عنوان مکمل هم باشند و اگر به‌دنبال افزایش شادی و نشاط هستیم به هویت شهر نیز بپردازیم، بازی‌های محلی، شعر و ترانه‌ها را به تصاویر تبدیل کرده و دیوارنگاره فرهنگی کار کنیم.

پیام‌های دیداری بیشترین تأثیرگذاری را بر مخاطب دارد

کارشناس ارشد شهرسازی و معماری در خصوص پیام‌رسانی به شهروندان در قالب دیوارنگاری می‌گوید: شهر و شهروند باهم در ارتباط هستند و هر پیامی که به ذهن شهروند می‌رسد، با توجه به قوای ادراک خود آن را تحلیل می‌کند؛ در این راستا بیشترین ارتباط شهروند با محیط شهری را قوه بینایی ایفا می‌کند در واقع پیام‌های دیداری عملاً بیشتر از دیگر پیام‌ها در ذهن مخاطب باقی می‌ماند.

حمیدرضا نیلی، می‌افزاید: هر پیامی در ذهن انسان اثر خود را می‌گذارد، برخی پیام‌ها نامطلوب و حامل زشتی‌ها است که به ذهن انسان می‌رسد ولی برخی پیام‌ها مطلوب و جزو هنجارهایی است که زیبایی‌ها را در ذهن مخاطب باقی می‌گذارد؛ در فضای شهر پیامی را که در معرض دید شهروند قرار می‌دهیم آگاهانه و ناآگاهانه مطالب را در ذهنش درک و تحلیل می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: این روابط علمی نشان می‌دهد که مدیریت شهر باید به‌عنوان یکی از وظایف خود مجموعه پیام‌هایی را به ذهن شهروند به‌صورت مطلوب، هوشمندانه و آگاهانه برساند. در اینجا شهرداری‌ها یک حوزه تخصصی مانند حوزه معاونت فرهنگی و سازمان فرهنگی و اجتماعی و سازمان زیباسازی شهری را ایجاد کرده‌اند که وظایف این سازمان‌های تخصصی تحلیل علمی و پیام‌رسانی مطلوب به ذهن شهروند است.

این کارشناس ارشد شهرسازی و معماری تصریح می‌کند: غالباً در مدیریت شهری دو دسته پیام را به‌عنوان پیام‌رسانی محیطی به ذهن شهروند می‌رسانند پیام‌رسانی تبلیغاتی که متأسفانه امروزه جنبه درآمدی و سودآوری آن پررنگ‌تر شده و به نسبت آن ارزش هویتی پیام‌ها کمرنگ‌تر شده است.

نیلی خاطرنشان می‌کند: مدیریت شهری علاوه بر عناصر پیام‌رسانی تبلیغاتی وظیفه پیام‌رسانی فرهنگی را نیز بر عهده دارد. باید دائماً مسائل روز را به شهروند آموزش دهد، زیرا همه شهروندان نیاز به آموزش دارند. یکی از ابزار مدیریت شهری در عناصر پیام‌رسانی محیطی، ارائه پیام‌های فرهنگی است اگر مدیریت شهری از ظرفیت سازمان‌ها و معاونت‌های تخصصی خود در این راستا استفاده کند شهروند آگاه، قانون مدار و به تمام حقوق شهروندی خود آگاه می‌شود.

وی تأکید می‌کند: مسئولان باید یک ارتباط تنگاتنگ با شهروند برقرار کند و از ابزارهای مختلفی مانند دیوارنگاری برای آگاه‌سازی شهروندان استفاده کنند.