آیین‌های ماه محرم در کردستان

«طشت‌گذاری» در سریش‌آباد، «شمرخوانی» در قروه

همزمان با آغاز دهه اول محرم شاهد برگزاری آیین‌های مختلفی در سطح شهرستان قروه و سریش‌آباد هستیم که در سوگ سرور و سالار شهیدان و 72 یار باوفایش که برای اثبات حق و دفاع از اسلام در دشت کربلا شجاعانه مبارزه کردند، برگزار می‌شود.

آیین‌هایی مانند طشت‌گذاری، علم‌گردانی، مالیدن گل و خاک بر سر و صورت، تعزیه‌خوانی با گویش‌های مختلف ازجمله مراسم‌های در شهرستان قروه است که با حزن و اندوه و سیاه‌پوش کردن کوچه‌ها و خیابان‌های سطح شهر و روستا همراه است.

هرچند ویروس کرونا تا حدودی برگزاری این مراسم‌ها را تحت تأثیر قرار داده است اما مردم به دلیل اعتقادی که به خاندان پیامبر گرامی اسلام دارند، این مراسم‌ها را با محدودیت و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌دهند.

  طشت‌گذاری در سریش‌آباد

سریش‌آباد یکی از شهرهای آذری‌زبان در استان کردستان است که هر ساله یکی از بزرگ‌ترین آیین‌های مرسوم ماه محرم در آن برگزار می‌شود. یکی از بزرگان این شهر در این زمینه می‌گوید: در سالیان نه‌چندان دور مردم این منطقه بر اساس یک باور اشتباه، در سوگ سرور و سالار شهیدان قمه‌زنی می‌کردند و سر و بدن خود را با قمه زخمی می‌کردند.

این مداح اهل‌بیت افزود: اکنون پس از گذشت چند سال با کمک سازمان انتقال خون کردستان و فرهنگ‌سازی‌هایی که انجام شده است، در روزهای ماه محرم، سنت پسندیده اهدای خون (نذر خون) جایگزین قمه‌زنی شده و مردم به‌صورت گسترده از این طرح استقبال می‌کنند.

احمد دده‌جانی تصریح کرد: امام حسین(ع) و دیگر امامان معصوم برای حفظ و بقای اسلام ناب محمدی رشادت‌های فراوانی از خود نشان دادند به‌گونه‌ای که جان، مال و هرآنچه داشتند در این راه فدا کردند و وظیفه‌ هر مسلمانی است پس از قرن‌ها این سنت‌ها را حفظ کند و در راه آن کوشا باشد.

وی درحالی‌که به کوچه‌پس‌کوچه‌های سیاه‌پوش این شهر اشاره دارد، تصریح کرد: مراسم نمادین عاشورایی «طشت‌گذاری» و عزاداری سالار شهیدان هر ساله در اوایل محرم با حضور اقشار مختلف مردم در سریش‌آباد و قروه برگزار می‌شود.

دده‌جانی ادامه داد: در این آیین داخل یک طشت بزرگ آب ریخته می‌شود و سپس 72 سیب به نماد 72 یار امام حسین (ع) در کربلا، درون این طشت ریخته می‌شوند و روی آن با یک پارچه سبز پوشانده می‌شود، این طشت در همه مراسم‌ها عزاداری‌ این منطقه وجود دارد و در روز هفتم، سیب‌ها متبرک بین مردم پخش می‌شود.

وی همچنین، روشن کردن شمع، نوشیدن آب متبرک طشت‌ها، صحنه‌سازی حالات طفلان لب تشنه دشت نینوا و مداحی و سوگواری را از مراسم‌ها سریش‌آباد در دهه اول محرم عنوان کرد.

  برگزاری مراسم «شمرخوانی» در قروه

اهالی مردم قروه نیز همراه قافله عزاداری فرزندان پیامبر(ص) در ماه محرم هستند، یکی از شهروندان قروه‌ای در این زمینه می‌گوید: به روزهای ماه محرم که نزدیک می‌شویم سراسر کوچه‌ها و خیابان‌های سطح شهر و روستاهای قروه سیاه‌پوش و غرق در ماتم و عزاداری می‌شوند.

خدیجه بابایی ادامه داد: مراسم روضه‌خوانی، زنجیرزنی و سینه‌زنی با حرکت در خیابان‌های شهر و روستاهای قروه در ماه محرم اجرا می‌شود و برخی نیز برای عزاداران انواع غذای نذری مانند حلیم، شربت و قیمه تهیه می‌کنند و در پایان مراسم از مریدان امام حسین(ع ) پذیرایی می‌کنند.

وی تصریح کرد: یکی از مراسم‌ها که در شب‌های هفتم تا دهم ماه محرم در دسته‌جات عزاداری در قروه اجرا می‌شود مراسم «شمرخوانی» یا همان تعزیه با حضور هنرمندانی در نقش شمر و یاران بازمانده امام حسین(ع) است که این حرکت به درک وقایع آن دوران بیشتر کمک می‌کند.

این بانوی قروه‌ای ادامه داد: در کنار مراسم علم‌گردانی، آیین گل‌گیری نیز بر پا می‌شود. چرا که اهالی قروه بر این باور مهم که در روز عاشورا و بر اساس نقل قول از گذشتگان اعتقاد دارند در روزی که امام حسین (ع) و 72 یار باوفایشان به شهادت رسیدند، قبیله‌ این بزرگان برای کمک به ایشان راهی صحرای کربلا شدند، ولی در میانه‌ راه متوجه شدند که امام حسین(ع) به شهادت رسیده است. به همین دلیل، آن‌ها با مالیدن خاک و گل به سر و بدن‌شان شروع به عزاداری می‌کنند و این رسم از آن زمان باقی مانده است.

  تجمع بزرگ عاشوراییان در دلبران

همزمان با نهمین روز از محرم حسینی، مردم شهر دلبران نیز در ماتم سید و سالار شهیدان اجتماع باشکوه عاشوراییان را شکل می‌دهند. تجمع‌کنندگان در این مراسم با عزاداری در قالب سینه‌زنی و نوحه‌خوانی ضمن سوگواری در عزای شهادت امام حسین(ع)، اوج ارادت خود را به خاندان پیامبر(ص) به منصه ظهور می‌رسانند.

  مدیحه‌سرایی به زبان کردی

علاوه بر شهر سریش‌آباد و قروه، مراسم عزاداری در روستاها این شهرستان نیز برگزار می‌شود. یکی از بانیان این مراسم می‌گوید: در روزهای مانده به ماه محرم جوانان، مداحان و بزرگان این روستاها به خانواده‌های شهدا و کسانی که عزیز آن خود را از دست دادند سرکشی می‌کنند و آن‌ها را برای اجرای اعمال ماه محرم دعوت می‌کنند.

صادق رزاقی افزود: در این ماه علاوه بر عزاداری، برای کمک به نیازمندان مبالغی به‌صورت هدیه از مردم جمع‌آوری می‌شود که در پایان ماه محرم به نیازمندان روستاها هدیه می‌شود.

وی غبارروبی گلزار شهدا، خواندن فاتحه بر مزار از دست رفتگان، اجرای سینه‌زنی در کوچه‌ها و شمرخوانی به زبان کردی را از دیگر مراسم‌ها روستائیان شهرستان قروه در ماه محرم ذکر کرد.

وی تصریح کرد: در روستاها مدیحه‌سرایی به زبان کردی است که همراه با بازسازی وقایع روز عاشورا همراه است ضمن اینکه در پایان ماه محرم به‌صورت نمادین مراسم شیرخوارگان حسینی و آتش زدن خیمه‌ها انجام می‌شود.

  دشمنان به‌دنبال کاستن ارزش‌های دین اسلام هستند

یک کارشناس مذهبی می‌گوید: اسلام دین وحدت، یگانگی و برابری میان تمام انسان‌ها است و نمونه آن میان اهل تشیع و تسنن در تمام مناطق استان کردستان به چشم می‌خورد.

سیدصالح ملایی‌خواه عنوان کرد: آیین طشت‌گذاری با الهام از حماسه سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است که بر اساس روایات عزاداران در روز 27 ذی‌حجه آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و با شعار (الدخیل یا ابوالفضل) لشکر حربن یزید ملعون و اسبان سپاه او را سیراب می‌کنند و این نمونه‌ای از انسان‌دوستی مسلمانان را در هر دوره‌ای از تاریخ بازگو می‌کند.

وی یادآور شد: اجرای آیین‌های ماه محرم در روستا و شهرهای استان کردستان موجب زنده نگه داشتن اسلام ناب محمدی می‌شود و ضرورت دارد که این مهم در دستور کار فرمانداری‌ها، سازمان تبلیغات اسلامی، شهرداری و سایر دستگاهی متولی قرار گیرد چراکه دشمنان به‌دنبال آن هستند تا نمادهای دینی و مذهبی مسلمانان را کم‌ارزش جلوه‌ دهند.