اثربخشی فضاسازی بر بهبود کیفیت زندگی شهری

به جرأت می‌توان ادعا کرد که فضاسازی شهری مهم‌ترین بخش در طراحی یک شهر به حساب می‌آید که می‌تواند در افزایش یا کاهش کیفیت زندگی سهیم باشد. البته بسیاری از مدیران شهری این واقعیت را به دقت مورد توجه قرار نمی‌دهند و همین امر به ایجاد شهرهایی با کمترین رضایت شهروندی منجر می‌شود این در حالی است که برخی، توجه به جزئیات را در اولویت طراحی‌های شهری خود قرار می‌دهند و حتی مکان نصب سیستم‌های روشنایی، رنگ سنگ‌فرش‌ها، انواع آثار هنری، گونه‌های درختان و نحوه تردد مردم در داخل شهر را نه‌تنها از دید خود پنهان نمی‌دارند بلکه در رأس اهداف خود نیز قرار می‌دهند. برای این افراد، فضاسازی اصل مهم طراحی شهری به شمار می‌رود که می‌تواند آینده پایدار را برای مناطق به ارمغان آورد.

امروزه بسیاری از مدیران در شهرهای بزرگ جهان به زیبایی تمام دست به فضاسازی شهری زده و مناطقی به وجود آورده‌اند که با طراحی خاص خود، رونق اقتصادی برای شهر در پی داشته است به عنوان مثال پروژه روپونگی هیلز در توکیوی ژاپن، مجتمعی شهری با آسمان‌خراشی 54 طبقه محسوب می‌شود که با طراحی و فضاسازی منحصر به فرد خود، هویتی دوباره به پایتخت ژاپن بخشیده و به مرکزی برای جذب گردشگران تبدیل شده است. کینگزکراس لندن نیز قطب اصلی راه‌آهن پایتخت انگلستان به‌شمار می‌رود که در منطقه احیا شده «ریجنتس کانال» قرار گرفته و ساختمان‌های اداری، پیاده‌روهای زیبا و رستوران‌های هوشمند متعددی را در اطراف خود گرد هم آورده است و نمونه‌ای موفق از فضاسازی شهری در جهان به حساب می‌آید.

برنامه‌ریزان برای فضاسازی شهری موفق باید تمام جنبه‌های توسعه‌ای را با دقت مورد توجه قرار دهند تا مکانی با بیشترین کارایی را به وجود آورند. مشارکت سرمایه‌گذاران نیز می‌تواند در این زمینه مؤثر واقع شود و آن‌ها را در پیاده‌سازی راحت‌تر پروژه‌ها سهیم کند.

امروزه پایدارسازی یکی از عمده‌ترین دغدغه‌های مدیران به‌شمار می‌رود که در تلاشند از طریق تلفیق نوآوری و و اصول طراحی شهری به این مهم دست یابند. مرکز کسب و کار One Taikoo Place در هنگ کنگ به‌عنوان یکی از موفق‌ترین فضاسازی‌های پایدار جهان شناخته شده که در آن، تیمی از متخصصان حرفه‌ای به بهبود ویژگی‌های پایدار سازه‌های قدیمی منطقه پرداخته و بیش از 89 درصد منطقه را به ساختمان‌های سبز مجهز کرده‌اند که البته پیدایش اغلب این سازه‌ها به دهه 1970 باز می‌گردد.

مدیران در بسیاری از نقاط دنیا، اهداف بلندمدت کربن صفر را در پیش گرفته و همسو با توافق پاریس و طرح توسعه پایدار 2030، هر دو مبتنی بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، اقدامات متعددی اعمال کرده‌اند. به عنوان مثال در بعضی از نقاط جهان، کاهش مصرف انرژی الکتریسیته شبکه شهری رویکردی بسیار موفق در ذخیره نیرو بوده که کاهش قابل توجه آلودگی هوا را نیز در پی داشته است. این دستاورد تا حد زیادی از طریق فضاسازی شهری و تغییر زیرساخت‌ها محقق و در نهایت به کاهش مصرف انرژی شهری منجر شده است.

بدیهی است که تنها سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از فناوری نمی‌تواند اهداف پایداری را برای یک شهر به ارمغان آورد بلکه مشارکت نهادهای مختلف ضرورت دارد تا ایده‌های خلاقانه متفاوتی ارائه شود و در نهایت تحلیل داده‌ها با قدرت بیشتری انجام شود. در این راستا بسیاری از برنامه‌ریزان شهری به همکاری با نهادهای آموزشی مختلف پرداخته و از این طریق، تحلیل کلان‌داده‌ها را با موفقیت بیشتری انجام داده و بهینه‌سازی انرژی را برای یک منطقه یا شهر به ارمغان آورده‌اند.

مؤلفه مهم دیگری که باید مورد توجه مدیران در فضاسازی شهری قرار گیرد، افزایش مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری است که بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایت شهروندی را در پی دارد به عنوان مثال هنگ‌کنگ مملو از پیاده‌راه‌هایی بر فراز تپه‌ها است که مردم را از شلوغی شهر رها و به مناطقی دنج و آرام هدایت می‌کند و همین امر نقش مهمی در افزایش زیست‌پذیری شهر ایفا کرده است. بدیهی است که مردم ذاتاً به گردش‌های کوتاه در محیط اطراف خود گرایش دارند که البته در طراحی شهرهای امروزی این مهم مورد توجه قرار نگرفته و مالکیت شهرها از آن خودروها شده است.

از مزایای مهم کرونا بر زندگی شهری این بود که مدیران از آتن در یونان گرفته تا اوکلند نیوزلند تغییرات زیادی در طراحی شهرها به وجود آوردند و یک بار دیگر مالکیت خیابان‌ها را به مردم واگذار کردند به عنوان مثال، صادق‌خان شهردار لندن خیابان‌های زیادی از سراسر شهر را به پیاده‌راه تبدیل کرد و مسیرهای جدید متعددی نیز برای دوچرخه‌سواران به وجود آورد. پیش از شیوع کرونا نیز برنامه‌ریزان شیکاگو در آمریکا اقدام به ایجاد 40 تونل زیرزمینی در منطقه تجاری شهر پرداخته بودند که که امروزه به عنوان مسیرهای پیاده‌روی توسط مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد.