کودتا علیه خواسته‌های نفسانی راهی برای ترک عادات منفی و مضر

آیت‌الله علی اکبر رشاد صبح امروز در جلسه درس اخلاق که به صورت مجازی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: محرم، ماه دلدادگی، دلسپردگی و سرسپردگی شیعه به ساحت مقدس اباعبدالله الحسین (ع) است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: انسان دلداده محدودیت‌پذیر نیست و هر گونه که دل دستور دهد همانگونه می‌خواهد عمل کند اما متأسفانه با توجه به شرایط کرونایی کشور دلدادگان امام حسین (ع) امسال نیز مجبور شدند مراسم‌های عزاداری خود را آنگونه که می‌خواهند برگزار نکنند.

وی با بیان حدیثی از امام علی (ع) عنوان کرد: حضرت برای حل دو مشکل در وجود آدمی راه کار ارائه می‌دهند و می‌فرمایند گاهی اوقات انسان مبتلا به عاداتی می‌شود که نیازمند به ترک آن است؛ عادات در وجود انسان به یک طبیعت ثانوی تبدیل می‌شود و این‌گونه نیست که تنها انسان‌ها به آن مبتلا شوند بلکه در روایات آمده انبیای الهی نیز به برخی عادات مبتلا می‌شدند.

رئیس شواری سیاست گذاری حوزه علمیه استان تهران با اشاره به اینکه عادت همیشه منفی نیست بلکه گاهی اوقات بعضی از عادات مثبت قلمداد می‌شود، گفت: نباید فراموش کرد که برای حل برخی معضلات از شیوه ایجاد عادات استفاده می‌شود؛ در حوزه تربیتی تبدیل یک رفتار و گفتار به عادت از شیوه‌های موفق به شمار می‌آید.

وی اضافه کرد: مثلاً، برای نماز خوان کردن فرزندان گفته شده آنان را قبل از بلوغ به نماز خواندن عادت دهید، حتی برخی تردید دارند که آیا بر این امر ثواب مترتب است یا خیر. والدین اگر پیش از بلوغ فرزندان را به اقامه نماز عادت دهند نماز خواندن در سن بلوغ برای آنان سهل و آسان می‌شود.

آیت الله رشاد با اشاره به اینکه ترک عادت بسیار سخت و دشوار است، گفت: اگر انسان به رفتار و کردار بدی عادت داشته باشد ترک آن بسیار دشوار است برای همین امام علی (ع) دو راهکار برای ترک عادات رفتاری و عملی ارائه می‌دهند تا انسان بداند در مواجهه با خواسته‌های نفسانی چگونه بر نفس خویش غلبه پیدا کرده و بر آن مسلط شود.

وی افزود: حضرت می‌فرمایند نفس را باید وادار کرد عادات را ترک کند و این زمانی محقق می‌شود که بر ترک آن اصرار بورزد، بنابراین اگر آن حالت احساسی و پیوند حسی که بین انسان و عادت وجود دارد در گام نخست از بین برود می‌تواند بر آن حالات غلبه داشته باشد. بر این اساس لازم است انسان با خود خلوت کند و عادات ناصحیح خود را شناسایی کرده و بشمارد. 

اصلاح این عادات قبیح جز وظایف آدمی و از واجبات است و انسان باید نفس خویش را به ترک آن ترغیب کرده و علیه آن عادات کودتا کند.

این استاد حوزه علمیه به روش دوم اشاره و تصریح کرد: روش دوم مربوط به مقابله با هواهای نفسانی است. انسان باید با مجاهدت به مقابله با هواهای نفسانی بپردازد. هوای نفس جز طبیعیت انسان است و وجود آن در آدمی فلسفه‌های خودش را دارد.

آیت‌الله رشاد گفت: هواهای نفسانی همانند موانع ایذایی است که در میادین ورزشی بخصوص میدان‌های رزمی قرار می‌دهند تا ورزشکار با عبور از آن موانع ورزیده‌تر و قوی‌تر شود، خدای متعال نیز هوای نفس را در وجود انسان گذاشته تا آدمی با قوت و سلامت راه سعادت را طی کند. انسان باید با هوای نفس تقابل کند تا نفس قوی شود و مرتبه وجودی خویش ارتقای یابد. اگر کسی در برابر هواهای نفس تسلیم شود، قطعاً هوای نفس بر آدمی غلبه و تسلط پیدا کرده و انسان را مدیریت می‌کند.