کردستان در حصار بافت ناکارآمد شهری

وجود چهار هزار و 727 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد شهری 51 درصد جمعیت هفت شهر کردستان ساکن در بافت ناکارآمد شهری

شهر سنندج یکی از شهرهای مهم غرب ایران است که بافت‌های فرسوده آن رو به افزایش است و متأسفانه آمار و ارقام ارائه شده طی سال‌های اخیر از میزان این بافت، بیانگر وخامت اوضاع و عدم اجرای طرح‌های مؤثر در این مسیر بوده است؛ زیرا اگر مقایسه در اعداد ارائه شده از سوی مدیران مرتبط با این بخش طی سنوات اخیر داشته باشیم هیچ تغییری مبنی بر کاهش میزان بافت‌های این‌چنینی را شاهد نبوده و نیستیم این درحالی است که وجود و افزایش روزافزون بافت‌های این‌چنینی چیزی جز افزایش معضلات شهری را در پی نخواهد داشت براین اساس با توجه به اهمیت موضوع گفت‌وگویی را با معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کردستان ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

مصطفی رضایی با بیان اینکه بر اساس مطالعات مصوبه که به تأیید کمیسیون ماده پنج رسیده در هفت شهر بزرگ استان که جمعیت بالای 50 هزار نفر دارند مجموع چهار هزار و 727 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد شهری وجود دارد گفت: این بافت شامل بافت‌های فرسوده، با پیشینه روستایی، تاریخی، حاشیه‌نشینی و در نهایت بافت ناسازگار شهری است.

وی با تأکید براینکه این میزان بافت قریب به 6 و نیم درصد سطح این شهرها را تشکیل می‌دهد، اذعان کرد: دراین بین نکته قابل توجه این‌که 51 درصد جمعیت شهرهای ما در این هفت شهر در محدوده این بافت‌ها ساکن هستند.

وی با اشاره به اینکه این آمار متأسفانه خود نشان‌دهنده نابرابری توزیع خدمات عمومی در دو سطح خدمات زیربنایی و روبنایی است، ابراز کرد: براین اساس نیاز است همه دستگاه‌های عضو ستاد بازآفرینی شهری در مقیاس ستادهای شهرستانی و استانی نسبت به جبران عقب‌افتادگی این خدمات در سطح محلات هدف شهرهای هفت‌گانه اقدام کنند.

معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کردستان افزود: ما نیز به‌عنوان دبیرخانه ستاد استانی بازآفرینی شهری پایدار بالغ‌بر 60 پروژه اجرایی را در سنوات اخیر به مبلغ تقریبی 150 میلیارد تومان در سطح محلات را به اجرا درآورده که بخشی از آن شامل مدارس، اجرای خدمات آب و فاضلاب، احداث پارک و غیره به بهره‌برداری رسیده و درعین‌حال تعدادی نیز در آستانه بهره‌برداری است.

رضایی به وضعیت مرکز استان در زمینه بافت‌های ناکارآمد اشاره کرد و گفت: در مجموع در سنندج یک‌هزار و 697 هکتار بافت ناکارآمد وجود دارد که 35 درصد مساحت شهر را شامل و جمعیت حدود 206 هزار نفر را در دل خود جای داده است.

وی به اقدامات انجام‌شده و طرح‌های در دست اقدام در این زمینه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر در چهار شهر استان شامل سقز، مریوان، قروه و بیجار مطالعات مربوط به شناسایی و پهنه‌بندی بافت‌های ناکارآمد به اتمام رسیده و در حال حاضر این مطالعات ملاک عمل است و در سایر شهرهای استان نیز به‌تناسب مطالعات در پهنه‌هایی که عملیات اجرایی طرح‌ها در آن محلات در دست احداث وجود دارد به انجام رسیده که می‌توان به مطالعات محله نایسر در شهر سنندج به‌عنوان بزرگ‌ترین سکونتگاه غیررسمی استان و یا بافت تاریخی محلات آغه‌زمان و سرتپوله اشاره کرد.

معاون بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کردستان با اشاره به طرح‌های تدوین شده در این زمینه خاطرنشان کرد: مطالعات انجام‌شده اخیر کاملاً متناسب با آخرین وضعیت شهرها و بر اساس سرانه‌های کالبدی و غیر کالبدی تهیه شده است و در این مطالعات سعی شده ویژگی‌های محلات براساس میزان خدمات روبنایی، زیربنایی و همچنین مسائل فرهنگی اجتماعی و اقتصادی تعیین شود.

رضایی یادآور شد: این شیوه از تعیین محدوده‌ها و محلات هدف، سبب احصای کلیه مشکلات در محلات هدف شده و برنامه‌ریزان و مدیران را در حل مشکلات ساکنان هدایت می‌کند.

وی با اشاره به پروژه بزرگ بازآفرینی شهری هفت باغ که در حدود 30 هکتار طراحی شده است گفت: این پروژه بزرگ‌ترین پروژه بازآفرینی شهری کشور است که با اجرای آن می‌توان بخش زیادی از نیازهای محله شهری در شمال شهر سنندج را پوشش داد که مطالعات فاز یک آن به اتمام رسیده و مهم‌ترین مسئله آن اجرای پروژه تملک اراضی سایر دستگاه‌ها است.

معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی کردستان اضافه کرد: در فاز یک مقرر شده که پروژه باغ کتاب در این محله اجرایی شود اما عدم واگذاری اراضی شرکت مادر تخصصی بازرگانی تا این تاریخ، اجرای پروژه را به تأخیر انداخته است.

رضایی ادامه داد: سطح اراضی در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران در سطح استان بسیار ناچیز است بنابراین با روش فروش اراضی نمی‌توان امید چندانی به حل مشکلات داشت ضمن اینکه در چند سال اخیر بر اساس آمار سال 1395 رشد مهاجرت روستایی به شهری در استان شدت گرفته که می‌تواند زنگ خطری جدید باشد؛ بنابراین لازم است حمایت‌های مالی از طریق ستاد ملی بازآفرینی شهر پایدار از روند نوسازی بافت در استان شکل گیرد.

وی به تسهیلات نوسازی بافت فرسوده در استان اشاره کرد و گفت: تولید و عرضه مسکن در بافت فرسوده و ناکارآمد شهری اهمیت ویژه‌ای داشته و وجود خدمات روبنایی و زیربنایی در این محلات دسترسی به هسته مرکزی شهر سبب ایجاد جذابیت خواهد شد، بااین‌حال لازم است با حمایت‌های دولت و شهرداری و تشکیل دفاتر تسهیل‌گری در راستای آموزش ساکنان و تجمیع پلاک‌های ریزدانه، روند نوسازی را تسریع کرد.

وی اظهار کرد: در استان کردستان نیز در سال‌های 1398 و 1399 در مجموع 730 فقره تسهیلات نوسازی بافت به مالکین، سرمایه‌گذاران و متقاضیان‌ پرداخت شده است.

مع‌الوصف‌ یکی از مهم‌ترین معضلات شهرها، بافت‌‌های ناکارآمد و فرسوده شهری است و مشکلات عدیده‌ای که فرسودگی بافت در ابعاد مختلف برای مدیریت شهری و مسئولان پیش آورده، ازنظر فرسودگی کالبدی و نارسایی از ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های شهری ناشی می‌شود. در پی آن، جابجایی جمعیت و جایگزین شدن جمعیت مهاجر و ناهمگن و به‌طور کلی جایگزین شدن اقشار نازل اجتماعی در این محله‌ها که گسترش ناهنجاری‌های مختلفی از قبیل ناهنجاری‌های اجتماعی، مشکلات فرهنگی و گاه مشکلات سیاسی‌، از پیامدهای عمده‌ای هستند که همگی در فرسودگی و ناکارآمدی بافت‌های فرسوده شهری ریشه دارند. بی‌توجهی چندین ساله به این محله‌ها (مثلاً عدم اتخاذ سیاست‌‌هایی که به سرمایه‌گذاری برای نوسازی و رونق این بافت‌ها بیانجامد، با عنایت به امکان‌‌های بالقوه بسیار وسیع این محله‌‌ها ازجمله‌ی کاستی‌‌های مدیریت شهرها بوده) به بروز مشکلات بسیاری انجامیده است. دامنه فرسودگی برخی از این محله‌ها بالأخص چنان‌که گفته شد در شهرهای استان کردستان به‌گونه‌ای است که با وقوع یک زلزله متوسط، وقوع فاجعه دور از انتظار نیست.

بافت‌های فرسوده نوعی بیماری در ساختار مناطق شهری محسوب می‌شوند و عوامل زیادی در آن‌ها دخیل‌اند که از آن میان می‌‌توان به عدم پیروی از یک برنامه منسجم‌، عوامل کالبدی، عملکردی، زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره اشاره کرد. تأثیر مخرب هر یک از عوامل فوق سبب کاهش ارزش‌‌های کمی و کیفی محیط‌زیست در محدوده‌‌هایی از شهر می‌شود و با نزول ارزش‌های سکونتی- عملکردی در این قبیل محدوده‌‌ها، امر بهسازی و نوسازی متوقف می‌شود و فرسودگی و ناکارآمدی بر آن‌ها مستولی می‌شود، بدین ترتیب بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بازتابی از تأثیر عوامل مخرب است که برای برخی از ساکنان غیر قابل سکونت و باعث گریز آنان از این مناطق می‌شود؛ بنابراین انتظار می‌رود نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی با جدیت بیشتر به‌دنبال گرفتن اعتبارات ملی در این بخش بوده و درعین‌حال مدیران این حوزه نیز با جدیت بیشتری پای کار باشند زیرا اعداد و ارقام ارائه‌شده در خصوص میزان بافت ناکارآمد شهری طی سنوات اخیر بیانگر تأثیر ناچیز اقدامات صورت گرفته در این بخش است چراکه طی این سال‌ها شاهد تغییر مثبتی در این اعداد و درعین‌حال کاهش میزان بافت‌های این‌چنینی نبوده‌ایم بنابراین به تعبیری می‌توان گفت کارهای انجام شده یادآور ضرب‌المثل آب ریختن در کویر است.