موزه‌ها پلی برای ورود به دنیای گذشتگان

آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم و نحوه زندگی مردمان گذشته همواره مسئله‌ای جالب‌توجه برای انسان‌های امروزی بوده است که با ورود به موزه‌ها و بازدید از آن‌ها می‌توان تا حدود زیادی به این مسئله دست یافت.

موزه‌ها که میراث فرهنگی هر کشوری را در دل خود جای داده‌اند‎، در بخش‌های مختلفی ازجمله موزه باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، کاخ‌موزه، باغ‌موزه، موزه‌های تخصصی علمی، هنری و محلی تقسیم‌بندی شده و متناسب با علاقه خود می‌توان از آن‌ها بازدید کرد.

موزه‌ها علاوه بر این نقش مؤثری نیز در انتقال فرهنگ و تمدن هر کشور به مردم سایر کشورها بر عهده دارند ازاین‌جهت حفظ آثار موجود در آن‌ها مسئله‌ای بسیار مهم است.

استان کردستان که دارای قدمت تاریخی و فرهنگی است، آثار بسیاری را از گذشته در دل موزه‌های خود جای داده که بخشی از آن‌ها در دو موزه‌ اصلی استان شامل موزه باستان‌شناسی و خانه کُرد سنندج به معرض نمایش عموم درآمده است.

  موزه سنندج

موزه باستان‌شناسی که به موزه سنندج نیز شهرت یافته است در خیابان امام (ره)، کوی حبیبی واقع شده و جزو عمارت‌های اعیانی و باشکوه شهر سنندج است که در داخل آن حوض بزرگی دیده می‌شود.

گفته می‌شود که حدود 150 سال پیش این موزه توسط ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام که یکی از علمای بزرگ آن دوره و معاصر با ناصرالدین‌شاه بوده، ساخته شده است، پس از فوت ملا، نوادگان او بنا را در اختیار گرفتند و در نهایت به تملک اداره میراث فرهنگی کردستان درآمده است.

روش و سبک ساخت آن تحت تأثیر معماری دوره قاجار بوده‌ و از سنگ، آجر و چوب با پشت‌بام شیروانی ساخته شده ‌است. زیباترین و جالب‌ترین قسمت ساختمان، پنجره‌های اُرسی بزرگ هال است که هفت در دارند و در نوع خود یک شاهکار هنری محسوب می‌شوند.

«بخش پیش‌ازتاریخ، بخش تاریخی، بخش اسلامی و بخش نمایش موقت»، چهار قسمت موزه سنندج هستند که ظروف سفالی، اشیای مکشوفه از تپه زیویه شامل چند قطعه زیورآلات زنانه، اشیاء مفرغی شامل ظروف، انواع تبر، سنجاق‌های تدفینی، سوزن‌های دوخت و حلقه‌ها، اشیایی از جنس استخوان و عاج، اشیاء سنگی شامل سردوک‌ها، حلقه‌ها و مهره‌ها و اشیای فلزی شامل انواع سرنیزه، خنجر و حلقه‌های گوناگون، سنگ‌نوشته و کتیبه، مجسمه‌های برنزی و ظروف شیشه‌ای در آن‌ها وجود دارد.

قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی، خمره‌های سفالی هستند که اصطلاحاً به خمره‌های تدفینی مشهورند. این خمره‌ها به علت حجم بزرگشان در فضای باز موزه نگهداری می‌شوند و تعدادی از آن‌ها که کوچک‌تر هستند در فضای داخلی موزه قرار داده شده‌اند.

  خانه کُرد

خانه کرد که موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین است در عمارت آصف در خیابان امام خمینی (ره) شهر سنندج واقع شده و آن‌گونه که آمده سنگ بنای اولیه خانه کُرد مربوط به دوره صفویه بوده اما در دوره‌های قاجار و پهلوی تکمیل‌تر شده است.

موزه سنندج واقع در عمارت آصف، نام خود را از آصف دیوان گرفته است، اما بانی اولیه آن را خانواده معتمد هاشمی می‌دانند و احتمالاً میرزا محمدرضای وزیر (پدر آصف دیوان) آن را تملک کرده و سپس در زمان آصف دیوان با الحاق سردر ورودی و بخش‌های شرقی و غربی، عمارت شکوه نهایی خود را به‌دست آورده و ازاین‌رو به عمارت آصف مشهور شده است.

نگارخانه و حیات ورودی، حوض، حمام، غرفه‌های زندگی شهری، مکتب‌خانه، قلاب‌بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع‌دستی، غرفه بخش مطبخ زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد بخش‌های مختلف این موزه است.

مجموعه عمارت آصف که حدود چهار هزار مترمربع عرصه و اعیانی دارد، در سال 1375 به شماره 1822 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌ است.

عمارت‌ها و بنای تاریخی دیگری ازجمله عمارت خسروآباد، مشیر دیوان، وکیل و حمام‌های تاریخی نیز در شهر سنندج وجود دارد که شکوه معماری و قدمت تاریخی آن‌ها نمایان است اما در حال حاضر دو موزه سنندج و خانه کُرد بیشترین بازدید را در استان به خود اختصاص داده‌اند.

  تعداد موزه‌های کردستان افزایش می‌یابد

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان با اشاره به اینکه ازلحاظ کیفی موزه‌های خوبی در استان وجود دارد، افزود: ازلحاظ کمی تعداد موزه‌های استان کم است و درصدد افزایش تعداد آن‌ها هستیم.

محمد امینیان با اشاره به اینکه چهار موزه‌ اصلی استان در وجود دارد، افزود: موزه «باستان‌شناسی» در عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام و موزه «خانه کُرد» در عمارت آصف، دو موزه دولتی واقع در شهر سنندج و موزه محلی روستای «نگل» در مسیر سنندج به مریوان و «یانه کورده‌واری» در شهر مریوان دو موزه مربوط به بخش خصوصی استان هستند.

وی با اشاره به اینکه طرح توجیهی و محتوایی چند موزه دیگر در استان در حال تهیه است؛ این موزه‌ها را موزه هفتاش بانه، موزه قرآن مولان آباد و موزه شهر سقز (حمام حاج صالح)، موزه یادمانی حمام قصلان قروه و موزه بخش خصوصی با عنوان پیشه‌های سنندج با مشارکت دانشگاه کردستان در خانه مصری سنندج نام برد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کردستان ادامه داد: درصدد ایجاد کاخ موزه در عمارت خسروآباد سنندج هستیم که براساس طرح محتوایی، عنوان آن مشخص می‌شود.

وی باز کردن عمارت خسروآباد را مطالبه اصلی مردم شهر سنندج عنوان کرد که با ایجاد کاخ‌موزه این مسئله به تحقق خواهد پیوست.

  موزه مردم‌شناسی پالنگان به‌زودی افتتاح می‌شود

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کردستان، از افتتاح موزه مردم‌شناسی روستای پالنگان تا چند روز آینده خبر داد و گفت: این موزه مربوط به بخش خصوصی بوده که با مشارکت پایگاه منظر تاریخی و فرهنگی اورامان ایجاد شده است.

امینیان گفت: کار مطالعاتی دو مورد «سایت‌ موزه» نیز در روستای ژیوار اورامان و غار کرفتو در حال انجام بوده و طرح مطالعاتی موزه فرش بیجار هم به اتمام رسیده است.

طرح «اکو موزه» را نیز یکی دیگر از طرح‌هایی برشمرد که با مشارکت پایگاه اورامان برای تعدادی از روستاهای بخش ژاوه‌رود شهر سنندج در نظر گرفته شده است و در صورت راه‌اندازی آن کردستان یکی از اولین استان‌های کشور است که اقدام به راه‌اندازی این نوع موزه کرده است.

وی دایر کردن اکو موزه را ظرفیت بسیار خوبی برای نشان دادن فرهنگ، آداب‌ورسوم، نوع پوشش و غذای مردم روستاهای منطقه ژاوه رود دانست.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کردستان، ادامه داد: همکاری‌های لازم با شهرداری سنندج در خصوص راه‌اندازی موزه موسیقی در این شهر که به‌عنوان شهر خلاق موسیقی در جهان انتخاب شده، صورت گرفته است و ساختمان جواهری برای این منظور به شهرداری واگذار می‌شود.

  کرونا آمار بازدید از موزه‌ها را کاهش داد

امینیان شیوع ویروس کرونا و بسته شدن چندماهه موزه‌ها را در سال گذشته باعث کاهش آمار بازدید گردشگران دانست و اضافه کرد: سال گذشته چهار هزار و 549 نفر از خانه کُرد، 970 نفر از موزه باستان‌شناسی سنندج و دو هزار و 785 نفر از غار کرفتو و تپه باستانی زیویه در کردستان بازدید کردند.

وی گفت: شیوع ویروس کرونا باعث روی آوردن ما به فعالیت‌های دیجیتال شد که نمونه آن ایجاد موزه دیجیتال و سه‌بعدی اورامان بود که در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در تهران هم به نمایش درآمد و بسیار مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار گرفت.

استان کردستان دارای یک‌هزار و 520 اثر تاریخی شناسایی شده شامل آثار باستانی، غارهای طبیعی، درختان کهن‌سال، میراث منقول، قنات و مکان‌های طبیعی بوده که 878 اثر ثبت شده استان در فهرست آثار ملی شامل 773 اثر غیر منقول (شامل آثار تاریخی، تپه، محوطه و بنا)، 20 مورد میراث طبیعی، 62 مورد میراث معنوی و 23 مورد میراث منقول است.

هر ساله از 28 اردیبهشت مصادف با روز جهانی موزه‌ها، هفته میراث فرهنگی در کشورمان آغاز می‌شود و به مدت یک هفته ادامه دارد.