کتابخانه‌ها و آرشیوها آسیب‌پذیرترین مکان‌ها در زمان جنگ

اصنافی، عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی: «در خبرها آمده بود که محمد افسر رهبین، رئیس آرشیو ملی افغانستان اعلام کرده‌ که تعدادی از اوباش به آرشیو ملی افغانستان، حمله کرده و آنجا را غارت کردند. متأسفانه هر زمان در جامعه‌ای، ثبات به هم می‌ریزد و هرج و مرج حاکم می‌شود یکی از آسیب‌پذیرترین مکان‌ها کتابخانه‌ها و آرشیوها هستند. وقتی جنگی رخ دهد کتابخانه‌ها و آرشیوها در اثر بمباران و موشک باران و نیز در اثر یورش نیروهای متخاصم تخریب، غارت و ویران می‌شود.

نمونه‌های زیادی از آن را در طول تاریخ دیده‌ایم و انگار کتابخانه‌سوزان و آرشیوسوزان جزو سنت مهاجمان هست. نابود کردن بستر آگاهی و دانش‌سازی، گویی یکی از رسالت‌های جنگ‌ها و هرج و مرج‌ها است. گویی یکی از دم‌دست‌ترین جاها برای نابودن کردن همین کتابخانه‌ها و آرشیوها هستند.»

 جنگ پیمان‌نامه نمی‌شناسد

«در جنگ عراق که منجر به سقوط صدام حسین شد، کتابخانه‌های بسیاری ویران شدند، در انفجاری که سال قبل در بیروت رخ داد به کتابخانه‌های این شهر آسیب بسیار وارد شد و نمونه‌های دیگری که در سراسر جهان نمود دارد. کتابخانه‌ها، آرشیوها و موزه‌ها همیشه در معرض تخریب و غارت هستند و باید فکری اساسی برای حفظ میراث مکتوب و مضبوط بشری کرد. قرن‌ها طول کشیده است که اندیشه بشری به صورت عینی، ثبت شود و در قالب کتاب و نسخه‌های خطی، مواد دیداری و شنیداری، اشیای موزه‌ای و غیره گردآوری و سازماندهی شوند و در اختیار جوامع بشری قرار داده‌شوند. بی‌شک برای هر کتابدار، آرشیویست، موزه‌دار و در کل اهالی کتاب و فرهنگ، خبری تلخ‌تر از نابودی یک کتابخانه، آرشیو و موزه نیست.

ای کاش با محوریت انجمن‌های کتابداران، آرشیویست‌ها و موزه‌داران سراسر جهان، یک تفاهم‌نامه یا مرام‌نامه بین‌المللی تدوین می‌شد که طی آن همه کشورها متعهد می‌شدند در هنگام درگیری‌ها کاری به کار کتابخانه‌ها، موزه‌ها و آرشیوها نداشته‌باشند و این مکان‌ها از تاراج و ویرانی در امان باشند. هر چند که رسماً تجربه نشان داده نمی‌توان چندان تضمینی برای حفظ این تعهدنامه‌ها داشت و جنگ دیگر پیمان‌نامه نمی‌شناسد، اما همین حرکت مدنی می‌تواند تلنگری به همه مردم جهان باشد که حتی اگر نسبت به جان یکدیگر بی‌تفاوت هستید و به راحتی آتش جنگ را شعله‌ور می‌کنید، حداقل به صدها بلکه هزاران سال دانش ثبت شده بشر در کتابخانه‌ها و آرشیوها و نیز اشیای موزه‌ای کاری نداشته‌باشید. بگذارید این اندیشه‌ها نفس بکشند، نسل اندر نسل بچرخند و به آگاه شدن جوامع بشری کمک کنند.»