نگاهی به آثار و برکات فردی و اجتماعی ساده‌زیستی

آنان ساده بودن و ساده زندگی کردن را انتخاب می‌کنند

این یک واقعیت اثبات شده است که بسـیاری از نیازهـای فـردی و روانشناختی انسان در خانواده تأمین می‌شود. خانواده بهترین بستر بـرای تأمین نیاز‌های مادی، روانی و معنوی انسان است و بهترین زمینه را بـرای تأمین امنیـت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل، اجتماعی کـردن فرزنـدان و بـرآورده کردن نیاز‌های عاطفی افراد فراهم می‌سـازد. خـانواده بستر رشـد و تعالی فردی بـوده و در کـاهش انحرافـات و آسـیب‌های اجتمـاعی و رشد مـذهبی کودکان اثر دارد. بی‌تردید یکی از عوامل مهمی که می‌توانـد در زنـدگی فـردی و اجتمـاعی انسان تأثیر بسیاری داشته و در دوام و اسـتحکام خـانواده مـؤثر باشد، صرفه‌جویی، ساده‌زیستی و پرهیز از تجمل‌گرایی است که متأسفانه به اندازه کافی بـه آن توجه نشده است، در حالی که ازنظر فرهنگ دینی، ارزش‌های متعالی محسوب می‌شود. اما رشد فزاینده عوامل قدرت، ثروت و ترویج مصرف‌گرایی در عصر حاضر، خطر تمایل و گرایش بـه زنـدگى تجملاتـى را افزایش داده است. ساده‌زیستی، رابطه بـین افـراد درون خانواده را محکم می‌سازد، بنابراین سبب تعادل روانی بر خانواده و در نتیجه بر اجتماع حاکم خواهد شد.

بدون‌تردید ساده زیستی یکی از ارزش‌های والا در فرهنگ اسلامی است که در تعالیم اسلامی با عناوین: زهد، اعراض از دنیا و دوری از اسراف و تجملات آمده است. از سوی دیگر در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائل جامعه اسلامی بعد از انقلاب می‌باشد، زیرا با عنایت به هدف انقلاب که فراخوانی به معنویت و کاهش امور مادی و زرق و برق تجملات و ایجاد خودکفایی و مبارزه با وابستگی به کشور‌های بیگانه و مبارزه با تمایل جامعه به سوی مصرف‌گرایی است دعوت جامعه به ساده‌زیستی موضوعی حیاتی و ضروری به نظر می‌رسد، به خصوص که روش زندگی رهبران اسلامی می‌تواند الگویی برای دیگران باشد.

ساده‌زیستی احتمالاً مرحله‌ای از زهد است، زیرا زهد دور شدن و بی میلی از اشیا و اموری است که مورد تمایل و کشش طبع انسان می‌باشد و همچنین ساده زیستی بر اساس کلام امام علی (ع)، شروع زهد می‌باشد و بدون ساده‌زیستی امکان زهد نیست؛ بنابراین یک فرد مؤمن در طول زندگی خود ساده‌زیستی را انتخاب می‌کند و در دل و رفتار خود به آن پایبند است و می‌توان گفت ساده‌زیستی یک حالت روحی است که فرد به مظاهر مادی دنیوی بی‌اعتناست. این بی‌اعتنایی و بی‌توجهی تنها در فکر و تعلق قلبی نیست، بلکه در زندگی عملی خویش سادگی و قناعت را سرلوحه می‌سازد و از تجمل و لذت‌گرایی پرهیز می‌کند. از سوی دیگر بهره‌گیری انسان براساس این طریق از دنیا بر اساس ضرورت و نیاز و به عنوان ابزاری است که از دنیا استفاده می‌کند تا به مقصد برسد.

ساده‌زیستی از منظر اسلام عبارت است از: ساده بودن و دل نبستن به مظاهر دنیا و ر‌هایی از تجملات و تشریفات زنـدگی که مقابل آن، تجمل‌گرایـی و رفـاه‌زدگـی اسـت. سـاده‌زیسـتى بـا مفهوم زهد و بى میلی به زخارف دنیوی، بسیار ارتباط دارد. ساده زیستی اثرات مثبت و مفید بسیاری دارد که زمینه‌سـاز رشـد فـردی و اجتماعی می‌شود. از جمله: حقیقت‌جویی و حـق‌پرسـتی، رشـد و تکامل دنیـوی و اخروی، آسودگی خیال، رشد فکری و رفتاری، رشد عملی، عزت‌نفس، رشد اقتدار، علاقه به مؤمنان، رشـد هـدایتی، علـم و هـدایت، رشـد فراگیـر در تمـامی عرصـه‌هـا، رویـش حکمـت و بصـیرت، رشـد اعتقادی، گفتاری و رفتاری و درک وضعیت محرومان، رشد روانی محرومان و رشد اخلاقی زاهدان را به همراه دارد. ساده‌زیسـتی، در حقیقت نوعی سـرمایه است. با توجه به زندگی محدود و نیاز‌های گوناگون بشر باید انسان برای نیاز‌های ماندگار خود سرمایه‌گذاری کند. بهترین زاد و توشه، سبکبالی است؛ چـراکـه وابسـتگی، انسـان را از طـی طریق معنوی باز می‌دارد و در نهایت آنکه سبک زندگی در پرتو فرهنگ ساده‌زیسـتی، آرامش، رشد و تکامل را برای همگان به ارمغان خواهد آورد.

ساده‌زیستی علاوه بر آنکه مورد توجه خداوند است آثار زیادی دارد که بسیار بزرگ و دلنشین است و نمی‌توان آن‌ها را از طرق دیگر به آسانی به دست آورد. کسی که خود را به ساده‌زیستی عادت داده و دل از تعلقات دنیا کنده، آمادگی کامل برای دفاع از حق در مقابل ظالمان دارد. چنین کسی با دلاوری بیشتری در مقابل باطل‌گرایان می‌ایستد و از حق دفاع می‌کند.

امام خمینی (ره) که روحیه مبارزه با ابرقدرت‌ها را با ساده‌زیستی پیوند داده بود، می‌فرمود: اگر بخواهید بی‌خوف و هراس در مقابل باطل بایستید و از حق دفاع کنید و ابرقدرتان و سلاح‌های پیشرفته آنان و شیاطین و توطئه‌های آنان در روح شما اثر نگذارد و شما را از میدان به در نکند، خود را به ساده‌زیستی عادت دهید و از تعلق قلب به مال و منال و جاه و مقام بپرهیزید.

امام خمینی (ره) فواید و برکاتی را که به سوی جامعه سرازیر می‌شود، از ناحیه ساده‌زیست‌ها و کوخ‌نشینان می‌دانستند، در مورد پیامبر (ص) و اهل بیت او که منشأ برکات در عالم بودند، فرمودند: «آن مقداری که برکات از کوخ‌ها در دنیا منتشر شده است، هیچ در کاخ‌ها پیدا نمی‌شود. ما یک کوخ چهار پنج نفری در صدر اسلام داشتیم و آن کوخ حضرت فاطمه زهرا (س) است. از این کوخ‌ها هم محقرتر بوده، لکن برکات این چه چیز است؟ برکات این کوخ چند نفری آنقدر است که عالَم را پر کرده است از نورانیت و بسیار راه دارد تا انسان به آن برکات برسد.... خود رسول اکرم (ص) که در رأس همه واقع است زندگی کوخ‌نشینی داشته است. خیال نشود که یک اتاق، حتی یک اتاق نظیر اتاق متوسط این جامعه داشته‌اند... و این شخص عالی‌مقام از همین حجره محقر نورش به ملک و ملکوت افتاده است و سعه تربیتش در تمام جهان توسعه پیدا کرده است.»

یکی از مهم‌ترین آثار و فواید مهم در ساده‌زیستی همدردی و شرکت عملی در غم نیازمندان و محرومان است. مستمند و محروم آنگاه که در کنار افرادی برخوردار و مرفه قرار می‌گیرد، غم وی دو چندان می‌شود: از طرفی رنج ناشی از تهیدستی و تنگدستی و از طرف دیگر رنج احساس عقب‌ماندگی از دیگران. افراد جامعه طبیعتاً نمی‌توانند تحمل کنند که سایرین بر آن‌ها برتری دارند، آنان در رفاه و سرخوشی زیاد باشند و در عیاشی و سرمستی به سر برند و تنها نظاره‌گر باشند. از آموزه‌های امام علی (ع) است که برای التیام درد محرومان باید همچون آنان زندگی کنند، زیرا هم رنج و درد و محرومیت را حس کنند تا همواره در ذهن خود به آنان توجه داشته باشند و از دیگر سو با آنان همدردی نشان دهند، زیرا همدردی و هم سطحی در غم نیازمندان بر زخم‌های آنان مرهم می‌گذارد و آنان را به زندگی امیدوار می‌کند و سختی‌های آنان را آسان می‌سازد.