راهکار‌های مقابله با جرائم فضای مجازی و تأثیر آن بر نوجوانان

محمد رضازاده سلطان‌آباد مدرس دانشگاه و عضو کمیته رسانه کمیسیون حمایت از اعضاء و صیانت از مرکز وکلا کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه درخصوص تاثیر فضای مجازی بر فساد اخلاقی نوجوانان اظهار کرد: دنیای امروز به نحو آشکاری در مسیر تحولات ناشی از عصر اطلاعات قرار گرفته عصری که سبب پیموده شدن مرز‌ها شده و به تأسیسات دهکده جهانی، هویتی واقعی و عینی بخشیده است.

این وکیل ادامه داد: در این زمان، هم سطح تعاملات افراد بشری در اجتماعات مختلف توسعه یافته و هم ابزار‌های اجتماعی برقراری و بسط این تعاملات دگرگون شده است؛ امروزه ارتباطات از فضای سنتی فراتر رفته و چهره‌ای جدید در فضای سایبری و مجازی به خود گرفته است.

 همه دولت‌ها به فکر چاره‌ای برای مبارزه با این کج رفتاری‌ها

وی درباره بد رفتاری‌های حوزه فضای مجازی در جهان بیان کرد: فضای مجازی، جهانی است که انواع داد و ستد‌های الکترونیکی، نشر الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و انواع شبکه سازی اجتماعی الکترونیکی را شامل می‌شود؛ از سوی دیگر، کج رفتاری در فضای مجازی بصورت جهانی به مسأله مهمی برای افراد، خانواده‌ها و سازمان‌ها تبدیل شده است و همه دولت‌ها را به فکر چاره‌ای برای مبارزه با این کج رفتاری‌ها انداخته است.

رضازاده افزود: همانطور که بی اخلاقی‌ها، انحراف‌ها و جرایم در فضای حقیقی رخ می‌دهد، در فضای مجازی که امکان نظارت، سامان دهی و پایش بسیار ضعیف تری نسبت به فضای حقیقی وجود دارد این انحراف‌ها و بی هنجاری‌ها به صورت گسترده‌تری می‌تواند رخ دهد.

 انحرافات جنسی، هرزه نگاری و انتشار تصاویر مستهجن، بدترین جرائم فضای مجازی

این وکیل در مورد تقسیم بندی جرائم سایبری و مجازی گفت: مساله‌ مهمی که ذهن روانشناسان، جامعه شناسان و جرم شناسان را به طور قابل ملاحظه‌ای به خود معطوف کرده این است که مساله فضای مجازی و تاثیر آن بر فساد اخلاقی نوجوانان امری تازه و نو است، زیرا رسانه‌های اجتماعی چند سالی است که باعث مشوش شدن ذهن نوجوانان شده است.

وی ادامه داد: جرایم فضای مجازی و سایبری در یک دسته‌بندی مشهور به چهار دسته تقسیم جرایم سنتی با توصیف مجازی، جرایم مرتبط با محتوا، جرایم علیه سری و محرمانه بودن داده‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و جرایم علیه صحت و تمامیت داده‌های رایانه‌ای و مخابراتی تقسیم می‌شوند و جرایم با محتوا عبارت اند از جرایمی که در آن‌ها رایانه به عنوان ابزار و وسیله‌ای توسط مجرم برای ارتکاب جرم به کار می‌رود و صرفا فن آوری اطلاعات زمینه‌ی ارتکاب آن‌ها را فراهم می‌سازد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کدام سنین از نوجونان بیشتر در معرض خطر هستند اظهار کرد: منظور از نوجوان اشخاص بین 12 تا 18 سال هستند، چون از این سن به بعد شخص رشد عقلانی خود را طی مراحلی گذرانده و وارد عرصه‌ای می‌شود که باید مراقبت‌های لازم را در این بازه سنی به عمل آورد.

 کشورهای مختلف چگونه با جرائم سایبری و فضای مجازی مقابله می‌کنند؟

رضازاده بیان کرد: در کشور‌هایی همچون فرانسه، آلمان، کانادا، ژاپن و آمریکا دسترسی فضای مجازی برای اشخاص زیر 12 سال را به صورت مطلق ممنوع کرده‌اند؛ حتی در کشوری مانند آلمان اگر کودک زیر 12 سال از فضای مجازی استفاده کند از والدین آن شخص برای مدتی سلب حضانت می‌شود.

این وکیل ادامه داد: در کشوری مانند فرانسه حتی آموزش مجازی مدارس برای کودکان زیر 12 سال به صورت مطلق ممنوع است، زیرا که آن‌ها بر این باورند که تا سن 12 سال آناتومی بدن و مغز افراد به گونه‌ای در حال رشد است و باید در فضای حقیقی آموزش و پرورش‌های لازم را ببیند حتی یک شعار معروفی مبنی بر اینکه «کودک و والدین محترم استفاده از فضای مجازی برای آموزش و پرورش نباید باعث جدایی شما از فضای سنتی شود» هم وجود دارد.

وی درباره عوامل تاثیرگذار با آموزش‌های دروس در فضای مجازی گفت: متاسفانه با شیوع کرونا و آموزش‌های دروس در فضای مجازی عمده دانش‌آموزان با خرید یا استفاده از گوشی والدین دسترسی راحتی به فضای مجازی دارند که این بهانه‌ی خوبی برای سازندگان برنامه‌های اجتماعی شده است.

 سازندگان برنامه‌های اجتماعی چگونه انحراف نوجوانان را رقم می‌زنند؟

رضازاده ادامه داد: سازندگان برنامه‌های اجتماعی از محاورات و تبادل پیام‌های فضای مجازی به خوبی استفاده می‌کنند و می‌دانند که نیاز‌های جوانان ایرانی از فضای مجازی چیست و آرام آرام آن‌ها را به ورطه فساد اخلاقی می‌کشانند. متاسفانه هر نوجوان در عصر کنونی بدون گوشی همراه هوشمند نیست و این یک بحران قابل توجه برای نوجوان ایرانی است؛ بنابراین استفاده بدون زمان‌بندی و مرز‌بندی می‌تواند آسیب‌های زیادی از جمله فساد اخلاقی به نوجوان وارد کند.

این وکیل گفت: در همین زمینه ماده 17 کنوانسیون حقوق کودک بیان می‌کند، کشور‌های طرف کنوانسیون به عملکرد مهم رسانه‌های گروهی واقف بوده و دسترسی کودک را به اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون ملی و بین‌المللی خصوصاً مواردی که مربوط به اعتلای رفاه اجتماعی، معنوی یا اخلاقی و بهداشت جسمی و روحی وی می‌شود را تضمین می‌کنند.

وی با بیان اینکه کشور‌ها اقداماتی را به عمل خواهندآورد گفت: تشویق رسانه‌های گروهی به انتشار اطلاعات و مطالبی که برای کودک استفاده‌های اجتماعی و فرهنگی داشته و با روح ماده 29 نیز مطابق باشد، تشویق همکاری‌های بین‌المللی در جهت تولید، مبادله و انتشار این گونه اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون فرهنگی، ملی و بین‌المللی، تشویق تولید و انتشار کتاب‌های کودکان‌، تشویق رسانه‌های گروهی جهت توجه خاص به احتیاجات مربوط به آموزش زبان کودکانی که به گروه‌های اقلیت تعلق دارند یا بومی هستند و تشویق توسعه خط مشی‌های مناسب در جهت حمایت از کودک در برابر اطلاعات و مطالبی که به سعادت وی آسیب می‌رساند؛ از جمله این برنامه‌ها هستند.

 مهم‌ترین نهاد‌هایی که می‌توانند دسترسی نوجوان به فضای مجازی را کنترل کند

وی گفت: مهم‌ترین نهاد‌هایی که می‌توانند دسترسی نوجوان به فضای مجازی را کنترل کند، در گام اول دولت و وزارت آموزش و پرورش و سپس خانواده‌ها است خانواده مهم‌ترین و موثر‌ترین و اولین ارگانی است که فرد در آن رشد و نمو پیدا می‌کند که با آموزش لازم به والدین نوجوانان می‌توان آن‌ها را آگاه کرد که نحوه استفاده و میزان استفاده را به شخص نوجوان آموزش دهند و از افسار گسیختگی نوجوانان برای استفاده‌های بلند مدت و با زمان‌های نا‌محدود پیشگیری‌های لازم را به عمل آورند.