توسعه فناوری‌های نوین در حفظ نباتات کشور

افزایش فناوری و خلاقیت، افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیقات فناورانه گیاه‌پزشکی و افزایش آموزش‌های فناورانه در حوزه گیاه‌پزشکی کشور از ضروریات مهم آینده کشور است.

توسعه فناوری به‌عنوان یکی از راهبردهای اصلی برای دستیابی به گیاه‌پزشکی پایدار و دانش‌محور در کشور است. توجه به چرخه اقتصادی توسعه فناوری می‌تواند ارزش اقتصادی پایدار در اکوسیستم­های کشاورزی کشور ایجاد کند. افزایش فناوری و خلاقیت، افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیقات فناورانه گیاه‌پزشکی و افزایش آموزش‌های فناورانه در حوزه گیاه‌پزشکی کشور از ضروریات مهم آینده کشور است. توسعه پایدار فناوری همگام با راهبردها و سیاست­های کلان حفظ نباتات کشور عامل اصلی توسعه صادرات و ارزآوری نهاده‌های کنترل آفات به‌خصوص با گسترش فناوری‌های بومی کنترل زیستی است. توسعه فناوری در بخش گیاه‌پزشکی شامل پنج فرآیند اصلی است.

گام اول: ایجاد فناوری توسط واحدهای تحقیقاتی فعال در حوزه گیاه‌پزشکی

گام دوم: انتقال فناوری از واحدهای تحقیقاتی به صنایع وابسته به گیاه‌پزشکی

گام سوم: فرآیند بومی‌سازی در صنایع تولید نهاده‌های کنترل آفات

گام چهارم: گسترش فناوری و ارائه کاربردهای جدید برای اقتصادی کردن تولید نهاده‌های کنترل آفات

گام پنجم: مستندسازی و آینده‌پژوهی در زمینه نقش فناوری در فرآیند بلوغ اقتصادی صنایع تولید نهاده‌های کنترل آفات

  دلایل ایجاد ارزش اقتصادی در چرخه توسعه فناوری‌های مورد نیاز بخش گیاه‌پزشکی

چرخه فناوری مورد نیاز بخش گیاه‌پزشکی کشور ضمن کارآفرینی و کمک به افزایش اشتغال در این زیربخش از طریق مشارکت کلیه ذی‌نفعان اعم از پژوهشگر فناوری محور، کاربران و توسعه‌دهندگان فناوری توان تخصصی را در افزایش بهره‌وری اقتصادی تولید نهاده‌های کنترل آفات افزایش می‌دهد. دلایل عمده ایجاد ارزش اقتصادی در این بخش به شرح ذیل است:

افزایش مهارت‌های تخصصی با افزایش نوآوری که جذابیت صنایع وابسته به تولید و تبدیل نهاده‌های کنترل آفات را افزایش داده و بازخورد مثبت بازگشت سرمایه در بخش گیاه‌پزشکی کشور را آشکار می‌سازد.

  افزایش توانایی تولید محصولات زیستی با ارزش افزوده بالاتر

افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های نوآورانه که باعث افزایش سطح بهره‌وری تولید شده و به‌دنبال آن تولید ناخالص ملی را افزایش می‌دهند.

افزایش ظرفیت آموزش‌های فناورانه در بخش گیاه‌پزشکی و در نتیجه افزایش ظرفیت انجام کارهای تخصصی‌تر در تولید نهاده‌های کنترل آفات که منجر به افزایش تولید ناخالص ملی شده و می‌تواند به‌عنوان بخشی از راهکارهای اقتصادی مهار تورم در کشور باشد.

  چرخه توسعه فناوری‌های مورد نیاز بخش گیاه‌پزشکی

برای بهره‌مندی پایدار بخش گیاه‌پزشکی از مزایای توسعه فناوری‌های نوین و اقتصادی لازم است که یک چرخه هم‌افزایی پویا میان کلیه ذینفعان اقتصاد کلان گیاه‌پزشکی کشور به وجود آید. برای این منظور بایستی محیطی مناسب برای پژوهش و برگشت سرمایه‌گذاری ناشی از ایجاد فناوری به وجود آید. مهم‌ترین اجزای اکوسیستم توسعه فناوری‌های مورد نیاز در بخش گیاه‌پزشکی کشور عبارتند از:

- شبکه تحقیقاتی فناوری‌محور برای ایجاد ارزش افزوده در تولید نهاده‌های کنترل آفات

- تیم برطرف‌کننده موانع ورود فناوری به بخش گیاه‌پزشکی

- محیط مناسب برای تکامل فناوری‌هایی که در ابتدا به‌صورت استارت‌آپ وارد اکوسیستم زیر بخش گیاه‌پزشکی کشور می‌شوند

- وجود الگوها و سیستم‌های مناسب حمایت‌کننده دولتی برای گسترش ارزش افزایی در فناوری‌های نوین گیاه‌پزشکی

وجود محیط رقابتی سالم برای برگشت سرمایه بالاتر و مشارکت اقتصادی بیشتر کلیه ذینفعان مستعد در زیر بخش گیاه‌پزشکی کشور

  اجزای چرخه فناوری در بخش گیاه‌پزشکی

اجزای چرخه گیاه‌پزشکی به عبارتند از:

  مرحله آگاهی

مرحله‌ای است که نیاز به وجود یک فناوری برای رفع یک چالش مهم در تولید یک نهاده گیاه‌پزشکی شکل می‌گیرد. برای این منظور لازم است مشکلات زیرساختی بخش گیاه‌پزشکی که نیاز به توسعه فناوری خاص برای ایجاد بهره‌وری مناسب دارند شناسایی شده و به‌عنوان برنامه‌ای راهبردی برای سیاست گذاری توسعه فناوری در زیر بخش گیاه‌پزشکی کشور به اطلاع کلیه ذی‌نفعان رسانده شود.

  مرحله ایجاد فناوری

در این مرحله گروه پژوهشگران فناور محور با همیاری و همکاری سایر واحدهای ذی‌نفع به ایجاد فناوری اقدام می‌کنند. قبل از ایجاد فناوری می‌بایست مطالعات امکان‌پذیری اقتصادی فناوری جدید در بخش گیاه‌پزشکی کشور مورد مطالعه دقیق قرار گیرد.

  مرحله تطابق

در این مرحله حداکثر تلاش برای افزایش کیفیت و اثربخشی فناوری با در نظر گرفتن شرایط اکواقلیمی مکانی و زمانی کاربرد در بخش گیاه‌پزشکی مربوطه به عمل خواهد آمد. در این مرحله امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای تطابق فناوری در اکوسیستم مربوطه شکل می‌گیرد.

  مرحله پیشرفت

با ورود فناوری به فضای تولید نهاده‌های کنترل آفات و گذر زمان، نقاط ضعف و قوت آن مشخص شده و پژوهشگران فناور‌محور بخشی از تحقیقات توسعه فناوری را در این مرحله با برطرف کردن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت انجام می‌دهند.

  مرحله واگذاری

تعیین زمان مناسب واگذاری کامل فناوری به بخش خصوصی اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا متغیرهای مختلفی در سیستم تولید نهاده‌های کنترل آفات وجود دارد که در جذب سرمایه‌گذاری برای فناوری جدید مؤثر هستند و قبل از ورود فناوری به عرصه باید به‌دقت مورد بررسی قرار بگیرند.

  موانع توسعه فناوری در زیر بخش گیاه‌پزشکی کشور

بر اساس تجربیات سنوات اخیر که در حوزه پژوهش‌های فناورانه در بخش گیاه‌پزشکی توجه بیشتری شده است، مشاهده شده که در فرآیند انتقال فناوری‌های حاصل از پژوهش­های کاربردی موانع و مشکلاتی وجود دارد که اهم آن‌ها به شرح ذیل هستند.

عدم وجود مهارت کافی در شناسایی دقیق نیازهای فناورانه در طیف وسیعی از عوامل مدیریت تولید نهاده‌های کنترل آفات به‌خصوص با دیدگاه خلق ارزش افزوده ناشی از به‌کارگیری فناوری

ضعف در شکل‌گیری روابط کارآمد بین پژوهشگر فناور محور و تعریف دقیق نحوه ارتباط بین فناوران و متقاضیان فناوری در حوزه تولیدات نهاده‌های کنترل آفات

کمبود زیرساخت‌های اجتماعی-اقتصادی مورد نیاز در توسعه فناوری‌های مورد نیاز زیر بخش گیاه‌پزشکی

کمبود سرمایه و یا علاقه‌مندی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری برای توسعه فناوری‌های مورد نیاز زیر بخش گیاه‌پزشکی به‌خصوص در بدو شکل‌گیری فرآیند پژوهش

محدودیت‌های قانونی در حضور پژوهشگر فناوری محور برای حضور در عرصه صنایع وابسته به تولید و فرآوری نهاده‌های کنترل آفات

  راهکارهای توسعه فناوری در بخش گیاه‌پزشکی کشور

برای توسعه فناوری در بخش گیاه‌پزشکی می‌بایست چرخه کامل انتقال فناوری به صورتی طراحی شود که ضمن برطرف کردن موانع و مشکلاتی که مورد بحث واقع شد، منافع اقتصادی کلیه ذی‌نفعان حاضر در چرخه انتقال در نظر گرفته شود. عدم توجه به بازده اقتصادی در هریک از مراحل چرخه انتقال فناوری می‌تواند فرآیند انتقال را در این بخش مختل سازد. در این رابطه در سازمان حفظ نباتات به‌عنوان سیاست‌گذار توسعه فناوری در گیاه‌پزشکی کشور می‌بایست اقدامات زیر را انجام داد.

- آموزش مؤثر نحوه پژوهش فناورانه و چرخه انتقال فناوری برای پژوهشگران

- تقویت واحدهای توسعه و تجاری‌سازی فناوری در ستاد سازمان در زیرمجموعه مدیریت حفظ نباتات کشور

- تجهیز کارگاه‌ها و زیرساخت‌های موجود در راستای تسهیل پژوهش‌های فناورانه

- حفظ محیط خلاق در تحقیقات فناورانه از طریق گسترش مشارکت با واحدهای دانشگاهی و صنعتی مرتبط

- تدوین دستورالعمل مناسب برای شناسایی نیازهای فناورانه، پژوهش و انتقال فناوری با در نظر گرفتن اصول قانونی مالکیت معنوی

*مسعود لطیفیان، معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور