گندمکاران کردستانی دلخوش وعده‌های سرخرمن

سرخرمن شد و وعده‌هایی که به فرزندان و همسرم داده بودم محقق نشد و وعده سرخرمنی از آب در آمد؛ کاک توفیق یکی از گندمکاران روستای محمودآباد شهرستان دیواندره این‌ها را می‌گوید و بعد می‌پرسد داستان وعده سرخرمن را شنیدی؟

بدون اینکه منتظر پاسخم باشد، شروع کرد به تعریف داستانی که امروز به ضرب المثلی در بین مردم تبدیل شده است، در روزگاران قدیم، در یکی از روستاها روزی اربابی به یمن حضور مهمان‌های شهری خود جشنی برپا کرد، یکی از روستاییان که صدای خوبی داشت در آن مجلس آواز خواند و ارباب که بسیار از صدای وی خوشش آمد، وعده داد سرخرمن 100 مَن (400 کیلوگرم) گندم به او بدهد.

سرخرمن که رسید، مرد خوش صدا پیش ارباب رفت و این وعده را به او یادآوری کرد اما ارباب در جواب گفت: تو آوازی خواندی و ما خوشمان آمد و من هم حرفی زدم که تو خوشت بیاید، اینگونه شد که وعده سرخرمن به وعده‌ای پوچ تبدیل شد.

داستانش که تمام شد کاک توفیق آهی کشید و گفت: 62 سال از خداوند عمر گرفتم و از بچگی مشغول کار کشاورزی بودم، در سن 17 سالگی ازدواج کردم و تشکیل خانواده دادم؛ طی این سال‌ها بجز امسال و سال 1386 همه وعده‌های سرخرمنم تحقق پیدا کرده است.

وقتی از سال‌هایی یاد کرد که وعده‌های وی بعد از برداشت محصول محقق می‌شد و برای دخترانش النگوی طلا می‌خرید، ذوق و شوقی خاص در چهره‌اش نمایان شد و گفت: با همین دست رنج کشاورزی فرزندانم تشکیل خانواده دادند و به همراه همسرم به حج رفتم.

اما امسال با توجه به خشکسالی پیش آمده بسیاری از کشاورزان به ویژه گندمکاران استان کردستان قادر به بازپرداخت اقساط وام‌هایشان نیستند و خواستار امهال آن شدند.

کاهش 50 درصدی تولید گندم در کردستان

طی سال زراعی 1400-1399؛ 605 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کردستان به زیر کشت گندم رفت که حدود 95 درصد این میزان به عبارتی 573 هزار هکتار آن به صورت دیم بود؛ کاهش میزان بارندگی و پراکنش نامناسب آن از پاییز سال 99 تا بهار 1400 موجب شد خسارت زیادی به بخش کشاورزی به ویژه در زیربخش زراعت و بخصوص در گندم دیم وارد شود.

سال زراعی 99-98 میزان تولید گندم در کردستان یک میلیون و 100 هزار تن بود و امسال به 521 هزار تن کاهش پیدا کرد که بخش زیادی از آن به دلیل نبود بارندگی و خشکسالی که به گفته کارشناسان در یک قرن اخیر در این استان بی سابقه بوده است؛ بر می‌گردد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی کردستان از تولید بیش از 500 هزار تن گندم در سال زراعی جاری خبرداد و گفت: از این میزان 280 هزار تن به صورت تضمینی از کشاورزان استان خریداری شده است.

محمد فرید سپری با اشاره به اینکه حدود 95 درصد گندم در این استان به صورت دیم کشت می‌شود شرط اساسی در تولید مطلوب آن داشتن رطوبت و بارندگی مناسب است، افزود: در سال زراعی 1400-1399 با اجرای برنامه تغذیه و مصرف کود، مبارزه به موقع با آفات از جمله سن غلات از کاهش بیشتر عملکرد محصول گندم جلوگیری به عمل آمد.

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی کردستان اگر این اقدامات انجام نمی شد میزان کاهش عملکرد تولید گندم در استان بیشتر از آنچه امسال اتفاق افتاد، می‌شد.

  خشکسالی و بنیه ضعیف مالی بیشترین ضربه را به گندمکاران استان وارد کرد

سال 1386 که رقم غالب کشت شده در اراضی دیم استان سرداری بود و در آن سال بارندگی کاهش چشمگیری پیدا کرد 50 هزار تن از این محصول به صورت تضمینی خریداری شد.

طی این سال‌ها شاهد تنوع ارقام گندم در کردستان بودیم به گونه‌ای که هم اکنون بیشترین ارقام مورد کشت در گندم آبی پیشگام، میهمن و حیدری و در کشت دیم ارقامی چون باران، واران، صدرا، رصد، هشترود، اوحدی، آذر2، هما و سرداری است.

هنوز تعدادی از گندمکاران در برخی از شهرستان‌های استان همچون بیجار که بیشترین سطح زیرکشت گندم دیم استان یعنی 157 هزار هکتار را به خود اختصاص داده است تمایل به استفاده از رقم سرداری را دارند و از آنجا که تعداد زیادی از آنها از بذر خود مصرفی استفاده می‌کنند همچنان این رقم بیشترین مصرف را دارد.

تعدادی از گندمکاران در برخی از شهرستان‌های استان هم چون بیجار که بیشترین سطح زیرکشت گندم دیم استان یعنی 157 هزار هکتار را به خود اختصاص داده است تمایل به استفاده از رقم سرداری را دارند

نماینده کشاورزان خبره کردستان و دبیر نظام صنفی کشاورزان شهرستان بیجار اظهار داشت: به عقیده کشاورزان سرداری بهترین رقم هم برای سال‌های خشکسالی و هم سرما است.

سیدحسین رحیمی با اشاره به اینکه تغذیه خاک در عملکرد محصول بسیار موثر است، افزود: کشاورزانی که امسال از کودهای شیمیایی به ویژه اوره استفاده کرده بودند به نسبت سایر کشاورزان محصول بیشتری برداشت کردند.

وی اضافه کرد: تعدادی از کشاورزان به دلیل نداشتن توان مالی قادر به تهیه سموم شیمیایی برای مبارزه با آفت سن نبودند و این مسئله ضرر زیادی به آنها وارد کرد.

وی افزود: کشت جاکار( عدم رعایت تناوب و آیش در اراضی کشاورزی است) یعنی کشاورزان بعد از برداشت گندم دوباره در اراضی خود اقدام به کشت گندم می‌کنند که این مسئله یکی از عوامل کاهش عملکرد محصول به شمار می‌رود.

نماینده کشاورزان خبره کردستان افزود: برخی از کشاورزان ما به زمین استراحت نمی‌دهند به اصطلاح کشت جاکار را انجام می‌دهند و همین موجب شده عملکرد محصول آنها نسبت به سال گذشته کاهش یابد.

  400 هزار هکتار از اراضی دیم کردستان قابلیت تبدیل به اراضی آبی را دارد

هر چند شهرستان بیجار بیشترین سطح زیر کشت گندم را در استان دارد اما شهرستان قروه با 85 هزار و 100 هکتار که 12 هزار و 100 هکتار آن آبی و 73 هزار هکتار آن دیم است 97 هزار و 310 تن تولید داشته است.

در سال‌های گذشته که وضعیت بارندگی و پراکنش آن در استان مناسب بوده میانگین عملکرد گندم در اراضی آبی پنج هزار و 300 کیلوگرم و در اراضی دیم یک هزار و 200 کیلوگرم بوده است.

میانگین عملکرد در هر هکتار گندم در اراضی دیم قروه 670 کیلوگرم و در اراضی آبی آن چهار هزار کیلوگرم، این میزان در اراضی دیم بیجار 590 کیلوگرم، در اراضی آبی دهگلان پنج هزار کیلوگرم و در اراضی دیم آن 580 کیلوگرم، در اراضی آبی سقز چهار هزار کیلوگرم و در اراضی دیم آن هم 600 کیلوگرم بوده است.

این آمار بیانگر این است که هم اراضی آبی و هم دیم زیر کشت گندم در استان تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفتند ولی با این وجود میزان کاهش عملکرد در اراضی دیم بسیار بیشتر از اراضی آبی بوده است.

هرچند هزینه کاشت، داشت و برداشت گندم در اراضی دیم نصف اراضی آبی است ولی در سال‌های خشکسالی و کاهش بارندگی میزان کاهش تولید در اراضی آبی به مراتب کمتر از اراضی دیم است و با در نظر گرفتن این نکته می‌توان گفت افزایش سطح اراضی آبی در کردستان با توجه به ظرفیت‌های موجود در آن امری ضروری است.

افزایش سطح اراضی آبی در کردستان با توجه به ظرفیت‌های موجود امری ضروری است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان اظهارکرد: 350 هزار تا 400 هزار هکتار از اراضی دیم زیر کشت گندم در استان قابلیت تبدیل شدن به اراضی آبی را دارند.

حیدر مرادی اضافه کرد: بیشتر آب اراضی آبی زیرکشت گندم استان در شهرستان‌های سقز، بانه و مریوان از چشمه‌های اطراف و اراضی دهگلان و قروه هم از چاه و آب پایاب سدها تامین می‌شود.

وی مهمترین دلیل کاهش عملکرد گندم در استان را مربوط به خشکسالی خواند و افزود: در اراضی زیرکشت گندم استان که طرح جهش تولید در آن به اجرا درآمده بود با مصرف ریزمغذی‌هایی مانند فسفر، پتاس و روی توانستیم تنش خشکسالی را مدیریت و میزان کاهش عملکرد را به حداقل برسانیم.

هزینه کاشت هر هکتار گندم دیم طی سال زراعی 1401-1400 در این استان سه میلیون تومان و در اراضی آبی یک و نیم برابر این میزان مبلغ مورد نیاز است و تعداد زیادی از کشاورزان کردستانی با توجه به کاهش درآمدی که امسال داشتند توان تامین هزینه لازم برای کاشت را ندارند لذا می‌طلبد دولت حمایت لازم از این قشر را به عمل آورد.

بنابراین برای افزایش و حفظ عملکرد محصول مهمی هم چون گندم که تاثیر زیادی در حفظ امنیت غذایی کشور دارد علاوه بر اجرای مدیریت مزرعه افزایش سطح اراضی آبی در کردستان که دارای 18 سد و از حوضه‌های آبریز به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه به شمار می‌رود؛ امری ضروری است.

کردستان یک میلیون و 220 هزار هکتار اراضی کشاورزی شامل 896 هزار و 235 هکتار اراضی دیم معادل 88 درصد و 121 هزار اراضی آبی معادل 12 درصد دارد.

میانگین بارندگی‌های استان از آغاز سال زراعی جاری(اول مهر پارسال) تاکنون 302 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته (522 میلی‌متر) 42 درصد و در مقایسه با دوره بلندمدت (25 تا 30 سال قبل) حدود 452 میلی‌متر، 33 درصد کاهش را نشان می‌دهد.