اینترنت اشیا؛ تهدیدها و فرصت‌ها!

پردازنده‌ها حالا قطعاتی ضروری در قلب رشد اقتصادی، امنیت سایبری و نوآوری تکنولوژیکی به‌حساب می‌آید. قطعاتی کوچک‌تر از اندازه یک تمبر پستی و باریک‌تر از قطر موی انسان که از چیزی حدود 40 میلیون ریزقطعه تشکیل شده و تأثیر آن‌ها روی توسعه جهانی به‌قدری است که این روزها پیشران انقلاب صنعتی لقب گرفته‌؛ از موبایل‌های هوشمند گرفته تا کامپیوترهای شخصی، پردازنده‌های ارتباطی به‌عنوان قلب تپنده اینترنت، خودروهای الکتریکی، روند دیجیتالی‌شدن کالاها و خدمات از قبیل تجارت الکترونیکی جهانی؛ همه و همه وابسته به پردازنده‌ها است.

یکی از فناوری‌های روز دنیا که از گذشته‌ای نه‌چندان دور خدمات مهمی را در حوزه‌های مختلف به بشر ارائه داده، اینترنت اشیا است. اینترنت اشیا یا IOT مفهومی جدید در دنیای فناوری و ارتباطات و به‌صورت خلاصه فناوری مدرنی است که در آن برای هر موجودی (انسان، حیوان یا اشیا) قابلیت ارسال داده از طریق شبکه‌های ارتباطی، اعم‌از اینترنت فراهم می‌کند. با توجه به اینکه دنیای امروز دنیایی است که در آن، اطلاعات حرف اول را می‌زند و به‌نوعی می‌توان به آنها مفهوم طلای مجازی را اطلاق کرد، درنتیجه اینترنت اشیا نیز با دانستن این مساله مهم، بر پایه اطلاعات شکل‌گرفته و آن را به‌تمامی اشیای پیرامون محیط زندگی بشر بسط داده است. در همین رابطه با بهروز شاهقلی، عضو هیئت علمی دانشکده کامپیوتر دانشگاه اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

  اینترنت اشیا چیست؟

اینترنت اشیا را باید تحت عنوان یک فناوری جدید معرفی کنیم، آن را به‌عنوان یک مفهوم بشناسیم؛ یک مفهوم یا تعریف جدید که با کمک تکنولوژی گسترده شده‌ است. این تعریف یا مفهوم را شخصی به نام کوین اشنون در سال 1992 مطرح کرد که اشیا پیرامون ما بتوانند با یکدیگر و در دنیای سایبری ارتباط، شخصیت و هویت داشته باشد از طرفی ما نیز بتوانیم از طریق فضای سایبر آن‌ها را رؤیت یا فرماندهی کنیم.

امروزه ما می‌توانیم با جای‌گذاری تجهیزات ارتباطی و پردازشی در قطعه‌ای بسیار کوچک یک گجت هوشمند بسازیم که هنگام نشستن فردی بر روی صندلی، اطلاعات مربوط به نشستن وی را ارسال کند و قطعه دیگری که اطلاعات سلامتی فرد را گرفته و به تلفن همراه یا پزشک وی مخابره کند.

  اینترنت اشیا چه کاربردی دارد؟

کاربردهای اینترنت اشیا فراوان است، کافی است کمی خلاقیت به خرج داده و در محیط پیرامون خود از اینترنت اشیا استفاده کنید؛ هنگامی که وارد اتاق می‌شویم و پشت میز مطالعه می‌نشینیم همزمان اتاق و چراغ مطالعه روشن شود. این یک ایده خیلی ساده است که می‌تواند تبدیل به یک محصول و یکی از کاربردهای اینترنت اشیا شود.

اینترنت اشیا در سلامت، کشاورزی، دامداری، مدیریت انرژی، مصرف برق، مدیریت هوشمند کارخانه و استفاده در فضای شهری کاربرد دارد. درواقع می‌توان گفت هرجایی که شما ایده‌ای برای اتصال دنیای فیزیکی به دنیای سایبری داشته باشید با اضافه کردن سنسورها، عملگرها و تجهیزات دیگر، کاربرد دیگری برای اینترنت اشیا ایجاد کرده‌اید.

  آیا اینترنت اشیا معایبی نیز دارد؟

بله؛ هر دستاوردی می‌تواند معایبی نیز داشته باشد؛ ظهور اینترنت اشیا با وجود آنکه در تعدیل مصرف، بهبود وضعیت محیط زیست، کاهش آلودگی و تسهیل زندگی نقش دارد تبعات خود را نیز به دنبال خواهد داشت. بواسطه استفاده از مفهوم IoT استفاده به نوعی فرایندهای محیط پیرامون خود را مکانیزه می‌کنیم؛ مشاغلی که در گذشته به صورت فیزیکی انجام می‌شد (مانند کار کردن کارگران در یک کارخانه) تغییر می‌کند و نیازی به بودن کارگران در خط تولید نخواهد بود؛ به ازای این تغییر، افراد باید مشاغل دنیای سایبر را پذیرفته و بتوانند به خوبی مدیریت و تصمیم‌گیری کنند این موضوع می‌تواند عدم تحرک فیزیکی به دنبال داشته باشد. ارتباط با فضای سایبری منجر به در اختیار قراردادن اطلاعات مرتبط با حریم خصوصی افراد و سازمان‌ها در فضای مجازی خواهد شد.

  IOT در چه حوزه‌های شغلی ورود پیدا کرده است؟

اینترنت اشیا در حوزه‌های مختلف وارد شده است، به‌عنوان مثال در حوزه ساختمانی به شکل چشمگیری شاهد حضور این فناوری هستیم؛ ساختمان‌های مجهز به Building Management System (سیستم مدیریت ساختمان) و ساختمان‌هایی از جنس Smart Home از نمونه‌های آن محسوب می‌شود. در حوزه‌های دیگری مانند کشاورزی و مدیریت گلخانه که از سیستم‌های هوشمند آبیاری و کنترل دما، رطوبت و غیره استفاده می‌شود یا در دامداری‌ها با استفاده از مفاهیم IoT دیگر به حضور افراد در برخی از مشاغل نیازی نیست.

  آیا ایران در اینترنت اشیا دستاوردهایی داشته است؟

بله؛ در رابطه با دستاوردهای ایران شرکت‌های دانش بنیان فعالی در این حوزه هستند که برخی به صورت مستقیم در این زمینه فعالیت می‌کنند و برخی دیگر به نوعی محصولاتشان مرتبط هست. در حوزه‌هایی مانند سلامت، Building Management System، Smart Home و غیره شرکت‌هایی که کارهای خدمات، فروش تجهیزات یا تولید محصولات خاص برای کاربردهای خاص فراوان است.

  وضعیت کنونی اینترنت اشیا در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برخی از سازمان‌های بالادستی به این مسئله توجه دارند و وارد این حوزه شده‌اند؛ زیرساخت‌ها نیز حاکی از آن است که به‌عنوان یک حوزه جدید ICT و فضای سایبر به این موضوع نگاه ویژه‌ای می‌‎شود. در مورد اینکه نقش ایران چه مقدار این حوزه در ایران پررنگ است یا در قیاس با دنیا چه میزان قدرتمند هستیم؛ به نظر می‌آید آنقدر که باید و شاید سرعت گسترش و پیشرفت وجود ندارد.

در برخی از حوزه‌ها پیشرفت بیشتر وجود دارد؛ در بحث شبکه‌های هوشمند برق که فعالیت‌هایی صورت گرفته و لازم است بیشتر عملیاتی شود تا مدیریت مصرف مشترکان صنعتی و خانگی بتواند هوشمندانه‌تر عمل کند. حوزه‌های دیگری مانند سلامت که جای پیشرفت بسیاری دارد یا حوزه صنعت که می‌تواند از صنعت نسل چهار و اینترنت اشیا برای ارتقای خطوط تولید، افزایش بهره‌وری، کاهش مصرف انرژی و خیلی مزایای دیگر استفاده کند. استقبال خوبی از اینترنت اشیا در مجامع علمی و فنی کشور شد، اما جا دارد که تمرکز و انرژی بیشتری صرف ارتقا و کاربرد آن شود.