ماجرای خمیراک و نی‌رشته چه بود؟

فرهنگستان زبان و ادب فارسی نوشته است: واژه‌گزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی طی سال‌های اخیر بازتاب‌های خبری متعددی داشته است؛ عده‌ای با آن مخالف بوده‌اند و عده‌ای دیگر از آن استقبال کرده‌اند و آن را مایه قوام و ماندگاری زبان فارسی دانسته‌اند. نمونه‌ای از آن نیز انتخاب واژه‌هایی مانند «خمیراک» برای «پاستا» و «خمیربرگ» برای «لازانیا» بوده است.

پس از اعلام این واژه‌ها عده‌ای با آن مخالفت و عنوان کرده‌اند که این واژه‌ها امکان استفاده در فضای عمومی جامعه را ندارند و مورد اقبال قرار نمی‌گیرند. با وجود این حرف و حدیث‌ها، صفحه فرهنگستان زبان و ادب فارسی در فضای مجازی با بازنشر مطلبی نسبت به انتخاب این واژه‌ها توضیحات بیشتری داده است. در این توضیحات تأکید شده است که واژه‌هایی مانند «خمیراک» و «رشتار»، جزو واژه‌های تخصصی هستند و برای استفاده در نام غذا انتخاب نشده‌اند.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال‌های اخیر کوشیده با ورود به حوزه‌های علوم نوین، برخی از واژه‌ها را معادل‌سازی کند که به نظر می‌رسد انتخاب واژه‌هایی چون خمیراک و... نیز در این حوزه می‌گنجد.

احتمالاً شنیده‌اید یا خوانده‌اید که واژه خمیراک در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای pasta انتخاب شده‌ است، اما آنچه کمتر درباره‌اش گفته می‌شود آن است که این معادل برای استفاده در نام غذا ساخته نشده، بلکه مانند بسیاری از واژه‌های تخصصی برای متخصصان برگزیده شده تا «انواع محصولات خمیری را که از آرد زبرِ گندم سخت و در طی مراحل مختلفِ خمیر کردن و رشته‌‏ای کردن و خشک کردن حاصل می‌شوند»، چنین بنامند.

گروه واژه‌گزینی تغذیه و صنایع غذایی در اوایل دهه 1380 با حضور متخصصانی چون زنده‌یاد مسعود کیمیاگر، سیدابوالقاسم جزایری، محمد شاهدی، پروین زندی، فروغ‌اعظم طالبان، و حسن لامع در فرهنگستان تشکیل شد. این گروه، در ابتدای فعالیت، بررسی واژه‌های مربوط به محصولات خمیری را در برنامه کاریِ خود قرار داد و تصمیم گرفت که با فارسی‌سازی آن‌ها، کار را برای کاربران این اصطلاحات در دانشگاه‌ها و کارخانه‌های صنایع غذایی ساده‌تر و دقیق‌تر کند. 

چند واژه دیگرِ این مجموعه، که در دفتر اولِ واژه‌های مصوب در سال 1384 منتشر شده عبارت‌اند از: pasta خمیراک، macaroni: نی‌رشته، spaghetti: رِشتار، lasagna: خمیربرگ.