کد خبر : 49898
تاریخ : 1400/9/27
گروه خبری : فرهنگی

در همایش مجازی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی عنوان شد:

اطلاعات ویژه از نظامات قضائی دوره غزنویان در تاریخ بیهقی

کتاب بیهقی همانند آینه‌ای تاریخ و فرهنگ ما را منعکس می‌کند تاریخ بیهقی در درس‌نامه‌های زبان فارسی دانشگاه هرات افغانستان از منابع دسته اول است

بزرگداشت‌هایی طی سال‌ها در روز یکم آبان‌ماه توسط دانشگاه حکیم سبزواری، انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی ایران (شعبه خراسان)، شهرداری، شورای اسلامی شهر سبزوار، مؤسسه خردسرای فردوسی و بنیاد فرهنگی زنده‌یاد دکتر علوی‌مقدم برای ابوالفضل بیهقی برگزار شده است که بر آن شدیم تا مطالب گران‌بهای اساتید طی همایش امسال را (همچون سال گذشته)، در روزنامه سپهرغرب منعکس کنیم تا خوانندگان از آن‌ها بهره‌مند شوند؛ گزارش نخستین و دومین نشست علمی- پژوهشی یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی در تاریخ 13 آبان‌ماه و گزارش سومین و چهارمین نشست‌ها هم در تاریخ 29 آبان‌ماه سال جاری در روزنامه سپهرغرب به چاپ رسید؛ در ادامه گزارش مابقی نشست‌ها را برای مخاطبان خود می‌آوریم:

در پنجمین نشست از نشست‌های ده‌گانه یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی، دو پژوهشگر به ارائه دیدگاه‌های خود در زمینه «حقوق قضائی در تاریخ بیهقی» و «مطالعات میان‌رشته‌ای ادبیات و دانش حقوق و جرم‌شناسی تاریخ بیهقی» پرداختند.

در آغاز استاد دانشگاه گالسکوی اسکاتلند، حقوق‌دان و عضو وابسته دانشگاه حکیم سبزواری به این موضوع پرداخت که تاریخ بیهقی حاوی گزارش‌های فراوانی است که به حقوق عمومی، حقوق خصوصی و حقوق قضائی مرتبط می‌شود؛ بیهقی در تاریخ فاخر خود در چند مورد فرآیند محاکمات قضائی را تقریباً به تفصیل گزارش می‌کند که می‌توان به دو نمونه پرداخت: داستان افشین و ابودلف و داستان بر دار کردن حسنک وزیر.

پروفسور سیدحسن امین گفت: بیهقی در این دو حکایت اطلاعاتی ویژه از نظامات قضائی به ما می‌دهد و با به‌کار گرفتن اصطلاحات ویژه دارالقضا و حدود الهی، سبک کار مأموران قضائی را نیک نشان می‌دهد.

در سخنرانی بعدی وکیل پایه یک دادگستری خراسان و دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه به این موضوع پرداخت که با واکاوی تاریخ بیهقی از منظر علم حقوق و دانش جرم‌شناسی، می‌توان تحقیقاتی را به انجام رساند که دستاوردهای ادبیات فارسی و حقوق را به ارمغان می‌آورد.

رسول افضلی افزود: آثار بزرگ ادبی مانند تاریخ بیهقی، دارای جنبه‌های حقوقی و رهیافت‌های آسیب‌شناختی در زمینه مسائل مرتبط با دانش جرم‌شناسی و علل وقوع جرائم هستند که تبیین دقیق و درست آن‌ها، پیوند میان‌رشته‌ای ادبیات و حقوق را به همراه دارد.

دبیری این نشست را نیز رسول افضلی و بیهقی‌خوانی را علی‌اصغر بشیری برعهده داشتند. بشیری در این نشست به خوانش بخش‌هایی از «ذکر احوال خوارزم» از مجلد دهم تاریخ بیهقی پرداخت.

در ششمین نشست علمی- پژوهشی یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی سخنرانی پیرامون «تاریخ بیهقی در درس‌نامه‌های زبان فارسی دری در دانشگاه هرات افغانستان»، «تاریخ بیهقی در جهانِ ایران‌شناسی» و «جایگاه تاریخ بیهقی در نصاب آموزشی وزارت معارف آموزش‌وپرورش افغانستان» پی گرفته شد.

عضو هیئت‌علمی زبان و ادبیات فارسی دری دانشگاه هرات افغانستان نخستین سخنران این نشست بود و بر این نکته تأکید کرد که تاریخ بیهقی از جهت ارزش تاریخی در درس‌نامه‌های گروه زبان فارسی دری دانشگاه هرات افغانستان از اهمیت زیادی برخوردار است و ازجمله منابع دسته اول به‌شمار می‌رود.

احمدشفیق رسولیار افزود: در اکثریت درس‌نامه‌های این دانشگاه تاریخ بیهقی از منابع معتبر محسوب می‌شود، به این صورت که در درس‌نامه متن نثر ساده و مرسل در بخش دوم آن بیشتر به مختصات نثر تاریخ بیهقی پرداخته و در بخش سوم این درس‌نامه به تحلیل و تجزیه نثر تاریخ بیهقی پرداخته ‌شده است.

دومین سخنران این نشست رئیس انجمن ایران‌شناسی ایران و استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران گفت: اهمیت تاریخ بیهقی هم از جهت مستند بودن آن و هم ازلحاظ زیبایی متن به آن پایه بوده که از دیرباز مورد توجه ایران‌شناسان و تاریخ‌پژوهان در جهان ایران‌شناسی واقع شده است.

محمود جعفری دهقی افزود: مورلی و لیز در 9681 میلادی به چاپ و انتشار تاریخ بیهقی در کلکته پرداختند. یحیی الکشاب و صادق نشات ترجمه‌ای از تاریخ بیهقی را به عربی در سال 9198 در قاهره منتشر کردند. آرندز ترجمه روسی تاریخ بیهقی را در سال 9181 در تاشکند و در سال 9181 در مسکو منتشر کرد، باثورث و دانشمندان ایران‌شناس دیگری نیز در بررسی و توضیح و تحلیل این اثر عظیم کوشیده‌اند.

معلم وزارت معارف و مدرس زبان و ادبیات فارسی دری دانشگاه کهکشان شرق افغانستان نیز در سخنرانی خود به این موضوع پرداخت که تاریخ بیهقی در میان مدارس و دانشگاه‌های افغانستان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و ازجمله منابع دسته‌اول پنداشته می‌شود.

فضل‌احمد اعلمی‌هروی افزود: در دوره‌های متفاوت مدارس و مکاتب افغانستان در معرفی آثار کلاسیک فارسی دری، حتماً نام تاریخ بیهقی در صدر جدول قرار می‌گیرد.

حامد مهراد دبیری این نشست را برعهده داشت و ابوالقاسم رحیمی به خوانش همراه با تفسیر بخش‌هایی از حکایت «امیر عادل سبکتگین با آهوماده و بچه او و ترحم کردن بر ایشان و خواب دیدن» از تاریخ بیهقی پرداخت.

در هفتمین نشست علمی- پژوهشی مذکور سه پژوهشگر به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.

در آغاز استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک در سخنرانی خود با عنوان «نسبت میان روایت و تاریخ در تاریخ بیهقی»، به این موضوع پرداخت که تاریخ تا چه اندازه روایت است و روایت تا چه اندازه تاریخ است؟ روایت با حقیقت و با تاریخ چه نسبتی دارد؟ روایت تاریخی چه فرقی با تاریخ روایی دارد؟

ابوالفضل حرّی گفت: تاریخ بیهقی که ظاهراً در دو قطب پیوستاری از گزارش صرف تاریخی و روایتگری داستانی قرار دارد، در اصل گزارشی تاریخی است که از این الگو تبعیت می‌کند «گذار از ساختارهای روایت‌ناشده به رخدادها و از رخدادها به روایت‌شده‌های غیر مهم و از روایت‌شده‌های جزئی به روایت‌شده‌های پُررخداد».

در سخنرانی بعدی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی کاشان به «روزهای سه‌شنبه در تاریخ بیهقی» اشاره کرد که یکی از روزهای هفته که بیشتر مورد استفاده بوده و بیهقی آن را گزارش کرده، روز سه‌شنبه است.

عبدالرضا مدرس‌زاده گفت: این روز علاوه‌بر اینکه در مواردی غره یا سلخ ماه بوده است، دلیل دیگری هم برای به‌کار گرفتن داشته است؛ با توجه به دو مسئله معمول سه‌روزه بودن نشاط و حتی شکار و ضرورت حضور در نماز جمعه، روز سه‌شنبه برای انجام کارهای دیوانی و رفتن به نشاط و شکار مناسب‌تر بوده است.

سخنران بعدی عضو هیئت‌علمی اندیشکده ژئوپلیتیک فارابی بود که در سخنرانی خود با عنوان «نگرش و نگارش داستانی ابوالفضل بیهقی» تأکید کرد: تاریخ بیهقی به‌مثابه تاریخی ادبی، وجه داستانی قابل مطالعه‌ای دارد که لازم است ضمن بررسی از منظر داستان‌شناسی، از منظری نسبتاً تازه که از آن تعبیر به نگرش داستانی شده نیز مورد بررسی قرار گیرد.

محمدحسن صنعتی ابراز کرد: در روزگار پدید آمدن تاریخ بیهقی هنوز نمی‌توان از مؤلفه‌های «داستان‌نویسی» به معنایی که امروز فهمیده می‌شود، سخن گفت و به اعتبار «قصه» بودن تاریخ بیهقی، ظن مبالغه‌آمیزی در نگرش بیهقی قوت دارد.

دبیری این نشست را آقای سیدنورالله رضوی و بیهقی‌خوانی را بانو قمرالزمان مشکوری برعهده داشتند. بانو مشکوری در این نشست به خوانش بخش‌هایی از حکایت «قاضی بوالحسن بولانی و پسرش» (حادثه امیر در رود هیرمند و صحبت قاضی بولانی با بونصر) از مجلد هشتم تاریخ بیهقی پرداخت.

هشتمین نشست علمی- پژوهشی یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی به همت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری با سخنرانی پیرامون ترکان و ترکستان در تاریخ بیهقی، جایگاه بیهقی در تاریخ‌نگاری ایران در سده پنجم ق و بازمانده‌های سنت‌های فرهنگی و اجتماعی ایران باستان در تاریخ بیهقی پی گرفته شد.

مصحح تاریخ بیهقی و مدرس درس‌گفتارهای تاریخ بیهقی در مشهد، نخستین سخنران این نشست بود که بر این نکته تأکید کرد که ابوالفضل بیهقی در تاریخ بیهقی، نام شهرها و ولایات جزء ایران و حوزه تمدنی آن را با موطن ترکان، اعم از خلخ و اویغور تفکیک کرده و با دو عنوان ماوراالنهر و ترکستان از آن‌ها نام برده است.

مهدی سیدی گفت: تأمل روی این نام‌گذاری جغرافیایی و معرفی طوایف و گروه‌هایی از ترکان چون قراخانی آل افراسیاب، موضوع اصلی این سخنرانی بود.

دومین سخنران این نشست استادیار تاریخ دانشگاه بیرجند بود که گفت: تاریخ بیهقی در شناخت مناسبات سیاسی و اجتماعی غزنویان نقش بسیار درخوری دارد و می‌توان تاریخ‌نگاری بیهقی را در سه بخش مورد بررسی قرار داد؛ جایگاه ابوالفضل بیهقی در میان مورخان سده پنج ق، اهمیت تاریخ بیهقی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و دیدگاه تاریخ‌نگاری بیهقی با نگاهی انتقادی.

مجتبی خلیفه گفت: سده پنج دارای چهره‌های شاخصی در حوزه تاریخ‌نگاری است و ابوالفضل بیهقی در میان انبوه تاریخ‌نگاران پُرآوازه این سده، جایگاهی درخور دارد. ابوالفضل بیهقی به‌عنوان دبیر- تاریخ‌نگار، در تاریخ‌نگاری و در بیان واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی و تاریخ اجتماعی، تاریخ فرهنگی و تاریخ اقتصادی و توصیف دیوان‌سالاری نیز سرآمد است.

استادیار تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد نیز در سخنرانی خود به این موضوع پرداخت که یکی از رازهای جذابیت تاریخ بیهقی، جدا از جادویی زبان بیهقی و استفاده از واژگانی زیبا، در این است که کتاب مذکور همانند آینه‌ای تاریخ و فرهنگ ما را منعکس می‌کند؛ دردهای ما را بیان می‌کند، سنت‌های فرهنگی و اجتماعی را توصیف می‌کند که برای ما غریب نیستند.

نجم‌الدین گیلانی ابراز کرد: بیهقی تاریخ‌نگاری است که روشمند بودن را در کتاب خود الگو قرار داده است. بیهقی در کتاب خود به بسیاری از سنت‌های فرهنگی و اجتماعی اشاره می‌کند؛ باورهایی مانند آسمانی بودن مقام سلطنت، فره ایزدی و غیره. از جشن‌های ملی مانند نوروز و مهرگان و سده با همان آداب باستانی آن‌ها نام می‌برد، از سنت‌های اجتماعی دوره غزنویان که کامل ایرانی هستند؛ مثل عروسی، عزاداری، خلعت دادن، آداب معاشرت، سنت‌های اخلاقی مثل حرمت قائل بودن برای نان‌ونمک و ده‌ها مورد دیگر.

علی یحیایی، استادیار تاریخ تشیع دانشگاه حکیم سبزواری دبیری این نشست را برعهده داشت و در سخنانی به تاریخ‌نگاری تاریخ بیهقی اشاره کرد. یاسین حجازی نیز به خوانش بخش‌هایی از «گریز غازی، فرستادن لشکر برای گرفتن او و پیغام امیر به غازی» از مجلد دو تاریخ بیهقی پرداخت.

  لینک
https://sepehrnewspaper.com/Press/ShowNews/49898