یک روان‌شناس بالینی:

کودک‌همسری، کودک‌آزاری است

ندا هوشیار اظهار کرد: کودک‌همسری پدیده تازه‌ای نیست اما اخیراً بیشتر در مورد آن می‌شنویم بحث پیری جمعیت، کاهش نرخ زاد و ولد و همچنین افزایش بی‌رویه آمار طلاق در کشور، قانون‌مداران را به این فکر انداخته است که به کودک‌همسری به‌عنوان راه‌حلی برای جوانی جمعیت و کاهش آمار طلاق نگاه کنند.

وی تصریح کرد: دیدگاه ساده‌انگارانه و کارشناسی نشده‌ای که نه‌تنها راه‌حل نیست، بلکه خود دردی به‌علاوه دردها و مشکلات دیگر خواهد بود. اینکه چطور کودکی که اجازه افتتاح حساب بانکی، رأی دادن، رانندگی و... را ندارد، از پس مسئولیت‌های فراوان و پیچیده زندگی مشترک برخواهد آمد سؤالی است که باید از پیشنهاددهندگان این راهکار پرسیده شود.

این روان‌شناس بالینی خاطرنشان کرد: بر اساس پیمان‌نامه جهانی حقوق کودکان، به هر فردی که سن او کمتر از 18 سال باشد، کودک گفته می‌شود. بدین ترتیب ازدواج هر فردی تا قبل از سن 18 سالگی، کودک همسری تلقی می‌شود.

هوشیار اضافه کرد: طبق نظریات رشد دوره کودکی قبل از سن 13 سال و طبق برخی دیدگاه‌ها دوره کودکی تا قبل از 18 سالگی ادامه دارد. این در حالی است که روان‌شناسان دوره کودکی را دوره تحولات سریع و تغییرات پرشتاب جسمی، فکری، اخلاقی، اجتماعی و روانی می‌دانند که کودک در حال تمرین و کسب تجربه برای ایفای نقش یک فرد بزرگ‌سال در آینده است.

وی بیان کرد: دورانی که بستر اصلی شکل‌گیری شخصیت انسان در بزرگ‌سالی در آن شکل می‌گیرد و فرصت مهمی برای یادگیری مهارت‌های مهم زندگی است. فرصتی که اگر به آسانی از دست برود به‌راحتی قابل جبران نخواهد بود.

  نبود رفاه اقتصادی و فقر از مهم‌ترین دلایل تمایل خانواده‌ها به کودک‌همسری است

این روان‌شناس بالینی با اشاره به دلایل کودک‌همسری، افزود: یکی از دلایل فقر و مشکلات اقتصادی است، نبود رفاه اقتصادی و فقر از مهم‌ترین دلایل تمایل خانواده‌ها به کودک همسری است بخصوص خانواده‌های با مرتبه اجتماعی و فرهنگی ضعیف، ازدواج فرزندان مخصوصاً دختران در سن کم را راهکاری برای خلاصی از بار مسئولیت مالی و اقتصادی می‌دانند و با دریافت مهریه، شیربها و جهیزیه مشکلات مالی خود را رفع می‌کنند و وظیفه تأمین مایحتاج فرزند خود را به دوش فرد دیگری می‌اندازند. همچنین وام ازدواج گزینه امیدوارکننده خوبی در بهبود شرایط مالی خانواده‌های کم برخوردار است.

هوشیار یکی دیگر از دلایل را مسائل فرهنگی (وجود باورهای اشتباه) برشمرد و ادامه داد: داشتن نگاه‌های جنسیت‌زده و کلیشه‌ای به جنسیت (مثلاً نان‌آور دانستن فرزند پسر و نان‌خور یا سربار و مصرف‌کننده پنداشتن فرزند دختر)، نگاه ابزاری به زنان (تا توانایی باروری از دست نرفته است باید هرچه سریع‌تر ازدواج و فرزندآوری را تجربه کند)، اعتقاد به اینکه ازدواج راهی مناسب برای مدیریت نیاز جنسی نوجوان و پیشگیری‌کننده از انحراف و فساد است و همچنین تمایل مردان مسن و جوان به ازدواج با کودکان و... فقط چند مورد از این باورهای شایع، اما نادرست است این نشان می‌دهد که در بحث ازدواج در حوزه فرهنگ چقدر نیازمند کار و برنامه هستیم و چقدر خلأ آموزشی داریم.

وی علل اجتماعی را دیگر دلایل دانست، اظهار کرد: نگرانی از تجرد قطعی فرزندان، ارزشمند دانستن ازدواج در حد یک دستاورد و موفقیت بزرگ، تا حدی که برخی خانواده‌ها ازدواج فرزندان را یک هدف اجباری و حتمی دانسته تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا فرزندان خود را به عقد و ازدواج دربیاورند. جامعه نکوهی تجرد و دیدگاه منفی و بدبینانه‌ای که در مورد افراد مجرد وجود دارد و همچنین امتیازاتی که خانواده و جامعه، خواسته و ناخواسته برای افراد متأهل قائل می‌شوند (بالغ و کامل پنداشتن افراد متأهل، وجهه اجتماعی، جامعه‌پذیری و...).

این روان‌شناس بالینی تصریح کرد: از طرفی با کاهش امنیت اجتماعی و افزایش آزار و جنایت‌های جنسی، خانواده‌ها مراقبت از فرزندان، خصوصاً دختران را کاری دشوار پنداشته و ترجیح می‌دهند این امانت! را زودتر سالم تحویل کسی دهند!

هوشیار با اشاره به عوامل سیاسی و کلان از دیگر عوامل، خاطرنشان کرد: در سطح کلان، سیاست‌گذاری‌های مشوق ازدواج و فرزندآوری، تحکیم بنیان خانواده، افزایش آمار ازدواج و کاهش طلاق و همچنین جوان‌سازی جمعیت وقتی با زیرساخت‌های درست فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی همراه نباشد شاهد شیوع پدیده‌های آسیب‌زایی مثل کودک همسری خواهیم بود.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از عوامل مسائل دینی و شرعی است، اضافه کرد: بعضی از طرفداران کودک‌همسری، به این مسئله استناد می‌کنند که در دین اسلام برای ازدواج محدودیت سنی در نظر گرفته نشده است.

عضو سازمان نظام روان‌شناسی بیان کرد: در نتیجه وقوع ازدواج در هر سنی بلامانع است؛ اما براساس نظر بسیاری از فقها، ازدواج دختران پیش از رسیدن به سن 9 سالگی و بــلوغ جنسی دختران، جایز نیست. همچنین در اسلام به رضایت طرفین و بلوغ فکری فرد برای اداره زندگی تأکید شده است که این نکته مهم در کودک همسری نادیده انگاشته می‌شود.