کشف 9 گونه جانوری منحصر به فرد در کرمانشاه

بر اساس آنچه سازمان محیط زیست اعلام کرده است، در کرمانشاه 48 گونه پستاندار، 180 گونه پرنده، 33 گونه ماهی، 35 گونه خزنده دوزیست و هزار و 200 گونه گیاهی وجود دارد که در میان آنها 2 گونه مارمولک و هفت نوع ماهی تنها در بخش محدودی از این استان زندگی می‌کنند و تاکنون هیچ نمونه‌ای از آن‌ها در دیگر نقاط جهان مشاهده نشده است.

این حیوانات که به شدت در معرض انقراض هستند را محققان دانشگاه‌های رازی و گیلان کشف و برای نخستین بار به جهان معرفی کرده‌اند.

  سوسمارها

سوسمار «جکوی کرمانشاهی» که یکی از منحصر به فردترین سوسمارهای شناخته شده جهان محسوب می‌شود در صدر جانواران منحصر به فرد کرمانشاه است.

این حیوان که توسط «نصرالله رستگارپویانی» یکی از محققان دانشگاه رازی در محدوده جاده میانراهان کشف شده است، در غارها و شکاف صخره‌ها زندگی می‌کند و معمولا شب‌ها دیده می‌شود.

این گونه سوسمار نادر و بسیار قدیمی که حدود شش تا هشت سانتی‌متر طول دارد، سالی حداکثر یک الی دو عدد تخم می‌گذارد و بر اساس برآوردهای کارشناسان سازمان محیط زیست جمعیت آنها حدود 15 عدد است.

رستگارپور محقق دانشگاه رازی علاوه بر جکو یک گونه سوسمار نادر دیگر تحت عنوان «لاسرتای کوهستانی» را در روستای سیاه دره در شمال شرق استان کرمانشاه کشف و برای نخستین بار به جهان معرفی کرده است.

این گونه نادر نیز که تعداد محدودی از آن موجود است بین 6 تا 10 سانتی متر طول دارد، زیر زمینی و در شکاف سنگ‌ها مخفی می‌شود و از حشرات و عنکبوت‌ها تغذیه می‌کند.

  ماهی‌ها

علاوه بر این سوسمارها هفت نوع ماهی کوچک نیز تاکنون در رودخانه‌های کرمانشاه کشف شده‌اند که تنها منحصر به این استان هستند.

این ماهی‌ها که توسط «سید حامد موسوی ثابت» عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان و یک تیم بین‌المللی کشف شده‌اند عمدتا در شرق استان و رودخانه ‌های گاماسیاب و سیمره پیدا می‌شوند.

این محقق که به همراه یک تیم بین‌المللی تا کنون 25 گونه ماهی را در ایران شناسایی کرده است، در این رابطه، گفت: ماهی‌های «کرمانشاه هنسیس»، «ساسانی دوست» و پنج گونه گربه‌ماهی کوچک تا کنون در این استان شناسایی شده است.

موسوی ثابت با اشاره به اینکه این پنج نمونه گربه ماهی به تازگی شناسایی شده اند، گفت: یکی از انواع این گربه ماهی‌ها را با توجه به زحماتی که علی دایی برای کمک به زلزله زدگان کرمانشاه انجام داد به نام فوتبالیست نام گذاری شد.

وی توضیح داد: همچنین علاوه بر این گونه‌ها دیگر ماهی‌های نادر بومی ایران همچون ماهی «ابن‌سینا» و ماهی «کور» نیز در رودخانه‌های کرمانشاه مشاهده می‌شوند.

  خطر انقراض سوسمارها

به گفته کارشناسان محیط زیست این 9 گونه منحصر به فرد کرمانشاهی به شدت در معرض انقراض هستند و نیاز به اجرای برنامه‌های جدی حفاظتی دارند.

رستگار پویانی در این رابطه گفته است: مهمترین عاملی که منجر به آسیب این گونه‌ها می‌شود در آستانه تخریب قرار گرفتن زیستگاه اصلی آنان است.

وی گفت: برخی از عوامل آسیب‌زننده همچون چرای مفرط دام، سم‌پاشی‌های بی‌رویه محصولات کشاورزی و کشتزارها، وجود معادن شن و ماسه، تخریب بستر رودخانه، ساختمان در اختیار انسان‌ها هستند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه جکوی انگشت برگی کرمانشاهی را از پرمخاطره ترین گونه‌های در حال انقراض معرفی کرد و افزود: برای پرورش در محیط بسته این گونه باید حداقل چهار یا پنج عدد از آن را داشته باشیم که در شرایط فعلی این موضوع عملی نیست.

  تیغ خشکشالی بر گلوی ماهی ها

به عقیده محقق حوزه شیلات که ماهی‌های منحصر به فرد کرمانشاه را کشف کرده، خشکسالی این آبزیان را تا سر حد انقراض برده است.

موسوی ثابت همچنین صید بی رویه، برداشت بیش از حد از آب رودخانه‌ها و ورود فاضلاب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی به رودخانه‌ها را نیز از دیگر تهدید‌های ماهی‌های منحصر به فرد در کرمانشاه دانست.

او معتقد است که برای حفاظت از ماهی‌های منحصر به فرد کرمانشاه باید منطقه حفاظت شده ماهی را در این استان و در اطراف رودخانه‌های سیمره و گاماسیاب ایجاد کرد.

وی توضیح داد: این رودخانه‌ها از نظر تنوع ماهی‌های بومی ایران بی‌نظر هستند به نحوی‌که ما در یک محدوده 200 متری از یکی از این رودخانه‌ها بیش از 10 نوع ماهی نادر را پیدا کردیم.

این محقق حوزه شیلات عنوان کرد که برای حفاظت از ماهی‌های منحصر به فرد ایران و کرمانشاه باید علاوه بر حفظ و تکثیر آنها برنامه‌های ویژه ای نیز برای حفاظت از رودخانه‌ها اجرا شود.

  تلاش برای دور نگه داشتن انسان

آنطور که از شواهد پیداست سازمان محیط زیست تاکنون برنامه مدونی برای حفاظت و تکثیر این گونه‌های در معرض انقراض اعلام نکرده است اما دور نگه داشتن انسان از محیط زندگی آنان را یکی از راهکارهای اساسی برای حفاظت از آنان می‌داند.

«فریدون یاوری» که از سال 96 تا ابتدای دی ماه مدیریت اداره کل حفاظت از محیط زیست استان کرمانشاه را بر عهده داشت چندی پیش در این رابطه به خبرنگار ایرنا، گفت: جمعیت برخی از این گونه‌ها از تعداد انگشتان دست نیز کمتر است و صورت اطلاع رسانی در رابطه به محل زندگی آنها قطعا حیاطشان در خطر خواهد افتاد.

وی توضیح داد: تجربه نشان می‌دهد که در صورت اطلاع‌رسانی در رابطه گونه‌های خاصی جانوی و گیاهی سودجویان و برخی از افراد ناآگاه به آنان آسیب وارد می‌کنند.

وی تاکید کرد: یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ حیاط وحش جلوگیری از ورود انسان به آن منطقه است؛ در مناطقی که انسان کمتر پای گذاشته است بکرتر هستند و شاهد تنوع زیستی غنی تری هستیم.

دیگر حیوانات در معرض انقراض کرمانشاه

علاوه بر این جانوران که منحصر به طبیعت استان کرمانشاه هستند، گونه‌های نادر و در معرض انقراض بسیاری نیز در این استان به ثبت رسیده اند که از جمعه آنها می‌توان به شوکا، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی، شاه روباه، مار دم عنکبوتی، سوسمار خاردم بین النحرین، شاه کبری خوزستانی، چاقلوق، عقاب ماهی خوار، شاهین، عقاب 2 برادر، پی پت گلو سرخ و کرکس مصری اشاره کرد.

سه منطقه حفاظت شده در این استان شامل منطقه حفاظت شده بیستون که 54 هزار هکتار است، بوزین و مرخیل در پاوه 23 هزارهکتار و قلاجه هم حدود 43 هزار هکتار است، وجود دارد.

یک پناهگاه حیات وحش بیستون نیز در منطقه ورمنجه در جاده سنندج و در مجموع چهار منطقه شکار و تیراندازی ممنوع به مساحت161 هزار هکتار در استان کرمانشاه وجود دارد.

کرمانشاه 2 میلیون و 499 هزار هکتار مساحت دارد که 70 درصد آن را عرصه‌های منابع طبیعی با بیش از 527 هزار هکتار جنگل و یک میلیون و 192 هزار هکتار مرتع تشکیل داده است.