توسعه کشت دیم، راهبرد امنیت غذایی در شرایط کم‌آبی

زیرا از یک سو منابع آبی کشور بر اساس اعلام مسئولان ذی‌ربط روز‌به‌روز کاهش می‌یابد و از سوی دیگر نیز شرایط و بستر لازم برای این نوع از زراعت در 16 استان کشور با تکیه بر پژوهش‌های کشاورزی و حمایت‌های متولیان امر، روز‌به‌روز بیشتر فراهم می‌شود.

به‌ویژه آنکه کم‌آبی در برخی از مناطق، اصلاح الگوی کشت را به اجبار تبدیل کرده و به واسطه تغییر اقلیم، برخی دیگر از استانهایی که امروزه پرآب به‌نظر می‌رسد، ممکن است در آینده با مشکلات تکراری آب و کشاورزی مواجه شود.

**چندین استان غربی تا سال 2030 دچار خشک‌سالی می‌شود

عضو هیئت علمی و استادیار معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور می‌گوید: ما در حال سپری کردن یک بحران کم‌آبی در منطقه هستیم و بر اساس پیش‌بینی‌های فائو، تا سال 2030 چندین استان غربی کشور دچار خشک‌سالی می‌شود.

حسین رستمی احمدوندی ادامه داد: از طرفی نیز به‌دلیل استفاده از شیوه‌های نادرست آبیاری و محصولات پرمصرف، بیش از 70 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی به هدر می‌رود و به‌نظر می‌رسد طی سال‌های پیش‌رو اصلاح الگوی کشت و توسعه کشت دیم به یک اجبار تبدیل شود.

  نگاه خوشبینانه نسبت به منابع آبی موید توسعه کشت دیم

حتی اگر به فرض محال منابع آبی کشور برای وضعیت فعلی و آینده بخش کشاورزی کفاف کند هم نمی‌توان از کنار ظرفیت کشت دیم آن هم با آب سبز به سادگی عبور کرد زیرا طی سال‌های اخیر و به‌واسطه پژوهش‌های کشاورزی، تولید اقتصادی دیم حتی در شرایط خشک‌سالی نیز تحقق یافته و زمینه برای رونق تولید و زراعت ارزان با آب سبز فراهم شده است.

تا جایی که رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور نیز تأکید دارد که امکان تولید اقتصادی در شرایط خشک‌سالی نیز میسر بوده و این موضوع بارها در داخل و خارج از ایستگاه‌های همکار این موسسه به اثبات رسیده است.

به گفته خشنود علیزاده زراعت دیم با استفاده از آب باران به دنبال تولید محصول اقتصادی و تامین امنیت غذایی است و نباید تصور شود که به دلیل متغیر بودن توزیع باران و تغییر اقلیم در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تولید در شرایط دیم پایدار نیست.

وی ادامه داد: همانگونه که در خشک‌سالی‌های اخیر به ویژه شرایط اقلیمی استثنایی و خشک‌سالی سال‌های زراعی گذشته به اثبات رسید، امکان تداوم تولید اقتصادی در شرایط دیم با استفاده از ارقام جدید و دستورالعمل‌های زراعی مورد توصیه این مؤسسه محرز است.

وی اظهار کرد: توسعه کشت دیم با هدف تأمین امنیت غذایی و افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی ضروری است اما باورهای نادرستی چون دیمی بودن این شیوه زراعت در افکار عمومی وجود دارد که باید از طریق فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی اصلاح شود.

  زراعت دیم با تکیه بر پژوهش‌های کشاورزی ضامن امنیت غذایی است

معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم نیز بیان می‌کند: با معرفی ارقام متحمل به شرایط تغییر اقلیم، این اطمینان وجود دارد که توسعه زراعت دیم تضمین‌کننده امنیت غذایی کشور در بلندمدت خواهد بود.

اسماعیل زادحسن اظهار کرد: پژوهش‌های کشاورزی سال‌هاست که در چهاردیواری مؤسسه‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها حبس نیست و پژوهشگران این بخش، بستر رونق تولید را شخم می‌زنند تا بذر مانع‌زدایی و بهره‌وری بکارند و محصولی سودآور از دیم‌زارها برداشت کنند.

به گفته وی افزایش سطح زیر کشت و ضریب تولید در دیم‌زارها طی سال‌های اخیر با هدف تأمین امنیت غذایی در شرایط کم‌آبی مورد توجه قرار گرفته است و پژوهشگران علاوه بر در نظر گرفتن مسائل فنی، به مسائل اجتماعی و اجرایی هم توجه دارند و نتیجه تحقیق را تا سر مزرعه دنبال می‌کنند تا در عمل کشت دیم برای کشاورز سودآور باشد.

  ارتقای امنیت غذایی با افزایش تنوع ژنتیکی در محصولات زراعی

رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور نیز با اذعان بر اینکه ارتقای امنیت غذایی با افزایش تنوع ژنتیکی در محصولات زراعی از دستاوردهای شاخص مؤسسه در سال‌های اخیر بوده است، اظهار کرد: در این مدت برای ارتقای امنیت غذایی و کاهش آسیب‌پذیری ارقام پیشرفته در برابر خسارت ناشی از تنش‌های زنده و غیرزنده و نیز افزایش قدرت سازگاری ارقام اصلاح شده جدید در برابر تغییرات اقلیمی نامطلوب، از روش‌های جدید به‌نژادی و به‌نژادی سریع استفاده شد.

علیزاده افزایش نفوذ ارقام جدید مؤسسه و تهیه اطلس نفوذ ارقام دیم در استان‌های کشور را از دیگر اقدامات مهم مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم برشمرد و اضافه کرد: گیاهان جایگزین لازمه توسعه کشاورزی حفاظتی، بهبود سیستم زراعی دیم و پایداری تولید است.

وی افزایش تعداد طرح‌های تحقیقاتی یافته‌محور همراه با افزایش تعداد پروژه‌های به‌زراعی و توجه بیشتر به تحقیقات و فعالیت‌های نظام‌های زراعی را از ویژگی‌های راهبرد جدید مؤسسه دیم عنوان کرد.

  مساعد بودن شرایط برای زراعت دیم در 16 استان کشور

رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور گفت: هم‌اکنون ارقام پرمحصول معرفی‌شده این مؤسسه در اراضی دیم 16 استان کشور کشت می‌شود؛ ضمن اینکه 70 درصد از اراضی دیم کشور زیرکشت ارقام تحقیق و پژوهش‌شده مؤسسه قرار دارد و ارقام پرمحصول تولیدی این مؤسسه شامل انواع رقم گندم، جو، نخود، عدس، گلرنگ و کلزا در عرصه‌های دیم کشور به‌خوبی توسعه یافته است.

علیزاده اضافه کرد: این مؤسسه تاکنون 87 رقم پرمحصول در زمینه غلات و حبوبات معرفی کرده که بخش زیادی از آن‌ها در استان‌های دیم‌خیز و در شرایط آب و هوایی متفات زیرکشت می‌رود.

به گفته وی با توسعه پژوهش‌های به‌نژادی، تاکنون 30 رقم گندم معرفی شده و این ارقام به همراه دستورالعمل‌های زراعی حاصل از پژوهش‌های به‌زراعی پاسخگوی زراعت دیم گندم در طیف وسیعی از شرایط اقلیمی سردسیر تا گرمسیر است.

وی اضافه کرد: معرفی ارقام جدید جو و نخود متحمل به سرما نیز امکان کشت پاییزه و بهره‌مندی بیشتر از آب سبز و بارندگی‌های پاییزه در مناطق سردسیر را فراهم آورده است.

معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم افزود: ارقام معرفی‌شده توسط این مؤسسه در مقایسه با ارقام بومی10 تا 20 درصد برتری عملکرد دارد و نسبت به بیماری‌ها و آفت‌ها مقاوم است و با وجود تنش خشکی و کاهش بارندگی‌ها عملکرد مناسبی داشته‌اند.

زادحسن ادامه داد: امسال نیز 15 رقم جدید شامل گندم، جو، نخود و دانه روغنی توسط این مؤسسه برای بهره‌مندی بخش کشاورزی دیم کشور معرفی می‌شود.

وی نیز بیان کرد: بذر مهم‌ترین نهاده تولید در کشاورزی است و برای افزایش تولید بذر محصولات زراعی دیم و تأمین بذر مورد نیاز کشور برنامه ملی «جهش تولید بذر» در حال اجراست.

وی اضافه کرد: هم‌اکنون نیز 200 طرح پژوهشی نیز در بخش‌های غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، علوفه و مدیریت منابع در این مؤسسه در حال اجراست و با عمل کردن به توصیه‌های فنی این مؤسسه، افزایش تولید محصولات زراعی و تضمین تولید اقتصادی در سال‌های خشک برای دیم‌کاران فراهم خواهد شد.

به گزارش ایرنا تدوین سیاست‌گذاری‌های کلان کشور بر اساس پژوهش‌های مربوط به کشاورزی دیم روز به روز از اهمیت بیشتر برخوردار می‌شود و در این مسیر بسیاری از کارشناسان معتقدند که مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور باید هدایت حل مسائل آب و کشاورزی را در دست بگیرید.