لزوم توجه بیشتر به رفتار محترمانه با مادران هنگام زایمان

در سال‌های اخیر، توجه و تأکید زیادی بر دغدغه‌های اضافی و مخصوصـاً ایجـاد یـک تجربـه مثبـت از رفتـار مناسب و محترمانه با مادران صورت گرفتـه و رفتار نامناسب در طول زایمـان به‌عنوان یـک مشکل قابل توجه گزارش شده اسـت. زنـان در طـول زایمـان انتظـار همـدلی، حمایـت، رعایـت محرمـانگی و احتــرام دارنــد. بااین‌حال بســیاری از زنــان بــه دنبــال خــدمات زایمــان مخصوصـاً در کشـورهای کم‌درآمد، اشـکال مختلف آشکار و پنهان بی‌احترامی و سوءرفتار را از ماماهای خود دریافت می‌کنند که می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بـر کیفیـت ارائه خدمات و سلامت مادر و نوزاد تأثیر بگذارد.

بنا بر گفته‌های پژوهشگران، سوء رفتار با مادران باردار نه‌تنها بر کیفیت خدمات ارائه‌شده تـأثیر می‌گذارد، بلکه به‌طور غیرمسـتقیم در مرگ‌ومیر مادران نیز مؤثر است. بیشتر تلاش‌های بین‌المللی بـرای مراقبـت سلامت مادران تاکنون تا حد زیادی بر جلوگیری از بیماری و مرگ‌ومیر تمرکز داشته اسـت، امـا در سال‌های اخیر تأکید بر کیفیت مراقبت سلامت مادران و نیاز به بررسی روابط میان فردی بـین بیماران و ارائه‌دهندگان خدمت و به‌طور خـاص اطمینان زنان از شـرایط برخـورد محترمانـه در طول زایمان به‌طور روزافزونـی افـزایش یافتـه است.

یک تیم پژوهشی از دانشگاه علوم پزشکی تهران در همین زمینه، تحقیقی انجام داده‌اند که در آن رفتارهای نامحترمانه با مادران در بخش زایمان بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی و عوامل مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

این مطالعه مقطعی در سال 1398 و با مشارکت 357 نفر از مادرانی که در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران زایمان طبیعی داشتند، انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات از این افراد پرسشنامه‌ای حاوی ویژگی‌های فردی مادران و همچنین پرسشنامه اندازه‌گیری شیوع حیطه‌های مختلف سوء رفتار بوده که به روش مصاحبه با مادران تکمیل شده‌اند.

نتایج این مطالعه مؤید شیوع نسبتاً بالای رفتارهای نامحترمانه با مادران در بیمارستان‌ها، براساس استانداردهای جهانی است که توجه جدی و سریع مسئولان را می‌طلبد تا با انجام مداخلاتی در جهت رفع یا کاهش این نوع رفتارها اقدام کنند.

بنا بر گفته مریم تاجور، محقق گروه آموزشی علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و چهار همکار دیگرش در این تحقیق، «همه مادران شرکت‌کننده در این مطالعه حداقل یک نوع سوء رفتار را تجربه کرده بودند که بیشترین آن در حیطه عدم اجازه برای تحرک، مایعات و داشتن همراه بوده و کمترین آن نیز در حیطه انگ زدن و تبعیض جای داشته‌اند».

آن‌ها می‌افزایند: «طبق تحلیل‌های آماری انجام‌شده روی داده‌ها، بین افزایش سن، اقلیت قومیتی، زایمان بار اول، وضعیت اقتصادی بالاتر، زمان زایمان (شب، روز) و داشتن سابقه بیماری با تجربه بیشتری از انواع سوء رفتار بیمارستانی، رابطه معنی‌داری و قابل‌توجهی مشاهده شد».

در این تحقیق اشاره شده است «بااینکه بدرفتاری، تعریف و اندازه‌گیری ویژه خـود را دارد، مفهـوم قصـد عمد، تلاش‌های انجام گرفته بـرای اندازه‌گیری دقیق آن را پیچیده می‌کند. به‌عنوان مثـال انجام عمل موسوم به اپیزوتـومی معمـول یـا فشـار رحـم، مبتنـی بـر شواهد نبوده و ممکـن اسـت بـرای فـرد مضـر باشــند. امــا غالــب کارمنــدان بهداشــتی آموزش‌دیده، آن‌ها را انجام می‌دهند و تصـور می‌کنند به نفع زن اسـت کـه می‌تواند مصـداق بدرفتاری باشد».

تاجور و همکارانش می‌گویند: «البته بســیاری از کارمنــدان بهداشــتی بــا محدودیت‌هایی مانند فشار کاری، درآمـد پـایین و محدودیت امکانات بیمارستانی و مهارت‌های ارتباطی ضعیف روبه‌رو هستند که می‌تواند بـر روابط آن‌ها با مراجعان نیازمنـد مراقبـت ویـژه تأثیر بگذارد».

پیشنهاد اصلی مجریان این پژوهش بـه مـدیران و مسئولان و سیاست‌گذاران، برگـــزاری دوره‌های آموزشــی در بیمارستان‌ها بــرای ماماها و کادر درمان، به‌منظور آشنایی با مصادیق بدرفتاری یا بی‌احترامی است، زیرا ممکن است بسیاری از کارکنان به دلیل ناآگاهی یـا از روی عـادت، بسـیاری از ایـن رفتارهـا را بـروز دهند.

با توجه به تأکیدات ویژه‌ای که در زمان‌های اخیر در خصوص لزوم بالارفتن میزان باروری در جامعه مطرح شده‌اند، به نظر می‌رسد توجه به این یافته‌های علمی پژوهشی که در فصلنامه «حیات» وابسته به دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شده‌اند، اهمیت بسیار بالایی داشته باشد.