درست بنویسیم و درست بخوانیم

نگاهی به اِشکال‌های گفتاری و نوشتاری امروز

دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله‌ خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» می‌نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

 مُنجی / ناجی : 

مُنجی و ناجی هر دو از ریشه‌ی (نَجا یَنجو نَجاة) است. این فعل در عربی معنی زیادی از جمله رستگاری دارد. ناجی اسم فاعل است (ثلاثی مجرد است و لازم) یعنی رستگار شده، رهاشده، رهیده، نجات یافته؛ مقابل هالِک. مُنجی اسم فاعل ازباب (اِنجا) است (باب اِفعال است و متعدّی) یعنی نجات بخش، نجات‌دهنده و رهایی بخش مقابل مُهلِک. گاهی به جای منُجی، ناجی می‌گویند و می‌نویسند. با این توضیح باید گفت: امام زمان -عج- مُنجیِ ماست؛ نه ناجی ما.

 مُؤَرّخ / مورّخ :

 مُؤرِّخ از واژه‌هایی است که از همان ابتدا اشتباه تلفظ شده؛ یعنی به جای همزه، باحرف (و) خوانده شده است. مُؤرّخ اسم فاعل از باب تفعیل، از ریشه‌ی(أ ر خ) مصدرش در فارسی تاریخ خوانده می‌شود. واژه‌های مؤدّب، مؤسّس و مؤلّف نیز چنینند یعنی همزه دارند و کُرسی همزه شان (ؤ) است. این واژه باید مؤرّخ نوشته و (مُ / أَر/ رِخ) خوانده شود؛ نه مُوَ رّخ.

 مُهَیمِن / مَهیمَن : 

مُهَیمِن از ریشه‌ی هَیمَنَه است. هَیمَنَه در عربی به معنی آمین گفتن و مُراقب کسی بودن است. امروزه به معنای هیبت و اُبُّهَت به کار می‌رود. مُهَیمِن از صفات حضرت حق است؛ یعنی نگهدارنده و مراقب. گاهی به اشتباه، (مَهیمَن) می‌نویسند و می‌خوانند که نادرست است.

 میلیون، میلیارد / ملیون، ملیارد« واژه‌های میلیون و میلیارد واژه‌های فرانسوی‌اند (million - milliard) در نوشتن آن به فارسی باید (ی) نوشته شود. گاهی با اشتباه، مِلیون و مِلیارد خوانده و نوشته می‌شود که نادرست است و باید میلیون و میلیارد نوشته شوند.