سپهرغرب گزارش می‌دهد؛

کشت فراسرزمینی، میانبری برای توسعه کشاورزی همدان

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان: حمایت‌ها در حد حرف نباشد

متأسفانه در استان همدان علی‌رغم کمبود آب و موقعیت‌های خشک‌سالی در آن، ایجاد نیروگاه مفتح، هدررفت‌های آب به‌واسطه لوله‌های فرسوده، بی‌توجهی به الگوی کشت و ورود به عرصه کشاورزی قراردادی، کشاورزی حفاظتی و کشاورزی ارگانیک، کشت محصولات پرآب‌بری چون یونجه، سیب‌زمینی و حتی هندوانه و مواردی از این قبیل، همه دست به دست هم داده و وضعیت را در این استان به‌ویژه در شهر همدان بحرانی‌تر از گذشته کرده است.

مسیری که هم‌اکنون به طرح‌های انتقال آب، هزینه‌کردهای بسیار و البته دستاوردهایی که شامل مرور زمان شده است، ختم می‌شود و عاقبت آن‌ها هنوز هم نامعلوم است. برای کاهش درد و رنج بحران آب در ایران، گاهی راه‌حل‌های رادیکال‌تری هم به ذهن برخی می‌رسد.

برخی بر حذف کشاورزی از ایران تأکید کرده‌اند و برخی راهکارهایی که در استان همدان در پیش گرفته شده را پیشنهاد داده‌اند؛ راه حل‌های میانه‌ای مانند آبیاری قطره‌ای و کشت‌های گلخانه‌ای؛ اما بر این اساس، دولت سیزدهم باید صد‌ها هزار میلیارد تومان تسهیلات آبیاری قطره‌ای در اختیار کشاورزان مناطق مختلف کشور قرار دهد و صد‌ها هزار میلیارد تومان هم برای توسعه کشاورزی گلخانه‌ای هزینه کند.

از سویی می‌بینیم، سال 1392 بود که کشت فراسرزمینی به‌عنوان یکی از اولویت‌های اقتصاد مقاومتی مطرح و توسط هیئت وزیران تصویب شد.

در همین راستا بنا بر اظهارات شاطرزاده، مجری طرح کشت فراسرزمینی، وزارت جهاد کشاورزی از سال 1395 تا 1399 اقدامات لازم را انجام داد و در کشورهای قزاقستان، اوکراین، غنا و آذربایجان فعالیت‌هایی توسط شرکت جهاد سبز انجام گرفت. البته شرکت‌های ایرانی دیگری هم در کشورهای مختلف مشغول به امر کشاورزی بوده‌اند.

پس از نزدیک به یک دهه، آذرماه سال جاری بود که در متن لایحه بودجه سال 1401، دولت موظف شد تا اولویت خود را در واردات محصولات کشاورزی از کشت فراسرزمینی قرار دهد. در متن لایحه بودجه آمده است که «دولت مکلف است در واردات محصولات کشاورزی و دامی، در شرایط مساوی اولویت خرید خود را از شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه کشاورزی فراسرزمینی قرار دهد. همچنین مقرر شد که آیین‌نامه اجرایی این موضوع توسط وزارت جهاد کشاورزی و با همکاری وزارت صمت و بانک مرکزی تهیه شده و به تصویب هیئت وزیران برسد. روندی که می‌تواند به‌عنوان یک مشوق برای ورود کشاورزان به این نوع از کشت فراسرزمینی مطرح باشد.

اما حال، در این بین برای امنیت غذایی که از وجوه مهم امنیت ملی است، چه راه‌هایی پیشِ روی ما وجود دارد؟ به راستی تولید کافی غذای سالم و ایمن برای دستیابی به نیازهای جهانی و توجه به پایداری بوم‌شناختی، چالش در حال رشد دهه‌های آتی است. مسیری که می‌تواند یا وارد بحث‌های خودکفایی در محصولات کشاورزی و تأمین نیازهای داخلی از منابع سرزمین خود شود، یا با تأکید بر خوداتکایی و تکیه بر تأمین بخشی از نیاز غذایی از تولیدات داخلی، کسری نیاز را از محل واردات مواد غذایی در پیش بگیرد.

در کشورهای مختلف برای دستیابی به امنیت غذایی از منابع داخلی، رهیافت‌هایی چون ورود به عرصه فناوری کشت بوم‌شناختی کشاورز‌محور، استفاده از روش‌های زیست فناوری، پرتوافکنی غذایی، منابع انرژی جایگزین و مواردی از این قبیل در پیش گرفته شده است؛ کشور ما نیز تنظیم الگوی تولید متناسب با وضعیت اقلیمی، افزایش قدرت رقابت‌پذیری در بازارهای منطقه‌ای و جهانی، گذر از کشاورزی معیشتی و غیره را در دستور کار قرار داده است؛ اما برای رهیافت دیگری برای تحقق امنیت پایدار عنوان شده است؛ کشت فراسرزمینی که می‌تواند با هدف تولید پایدار و بلندمدت محصولات اساسی کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، ذرت و دانه‌های روغنی مورد نیاز یک کشور در کشورهای دیگر و انتفاق آن‌ها به داخل به‌منظور مصرف و یا استفاده در تولید محصولات مصرفی نهایی، گامی مناسب در عرصه حفاظت از منابع آب شیرین و خاک حاصلخیر، کمک به حفظ منابع کشاورزی، تقویت بنیه امنیت غذایی کشور در رقابت‌های بین‌المللی باشد.

حال با توجه به موقعیت استان همدان در بحث‌های فرسایش خاک، محدودیت‌های آبی و چالش‌های پیش رو و البته ظرفیت و پتانسیل‌های کشاورزان همدانی باید دید آیا این استان تاکنون در این حوزه ورودی داشته است یا خیر؟ آیا توانسته‌ایم در این مسیر وارد کار شده و برنامه‌ریزی‌هایی هدفمند داشته باشیم یا همچنان راه‌های تکراری، کم‌بازده و البته نیمه‌تمام را در پیش گرفته‌ایم؟

در این خصوص گفت‌و‌گویی با رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ایران و عضو هیئت نمایندگان اتاق همدان ترتیب داده شد که در ادامه می‌خوانید:

   مشوق خاص و مشخصی برای این موضوع نداریم

خسرو طالبی‌رحیق؛ در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس کشاورزی سپهرغرب در خصوص وضعیت استان همدان در کشت و کشاورزی فرامرزی و فراسرزمینی عنوان کرد: کشاورزی فرامرزی همدان فعلاً به آن صورت که باید انجام نشده و شاهد این نیستیم که تولیدکنندگان‌مان به این نوع از کشت روی آورده باشند.

وی با اشاره به اینکه کشت فرااستانی داریم به نوعی که یک پنجم سیب‌زمینی تولیدی ما به‌صورت کشت فرااستانی است، اظهار کرد: ما مشوق خاص و مشخصی برای این موضوع نداریم.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان ادامه داد: پیشروی به سمت این موضوع، می‌طلبد که دولت در این عرصه قدمی بردارد.

طالبی‌رحیق با بیان اینکه دولت باید مشخص کند که چند کشاورز، به‌عنوان مثال 10 سیب‌زمینی‌کار از استان همدان به قزاقستان و ازبکستان و دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر بروند و برای کشت فراسرزمینی وارد کار شوند، گفت: باید در این عرصه حمایت‌هایی صورت گیرد.

   حمایت‌ها در حد حرف نباشد، با عمل باشد!

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان با بیان اینکه حمایت‌ها باید از طریق انجمن‌ها انجام شده و فقط در حد حرف باقی نماند گفت: باید به این باور برسیم که کشت فراسرزمینی یک نیاز اساسی برای کشور است و در آینده به این سمت حرکت کنیم.

طالبی‌رحیق در تشریح محاسن این نوع کشت نیز گفت: با این روند ما می‌توانیم در جایی دیگر آن کشت و کار را به انجام برسانیم و در کشور خودمان کمتر کشت کنیم و به نوعی از آبمان حفاظت کنیم.

وی در ادامه این موضوع تصریح کرد: موضوع آب و خاک برای کشور ما اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌توانیم با سوق دادن کشاورزی‌مان به کشورهای دیگر از این دو نعمت حفاظت کنیم.

وی یادآور شد: می‌توانیم تولیدات کشاورزی‌مان را در دیگر کشورها داشته باشیم، سپس محصولاتمان را به کشورمان بیاوریم و در کشورمان به‌ویژه در استان‌هایی که به لحاظ آب با مشکلات و خطراتی روبه‌رو هستند، کمتر به کشت و کار مشغول باشیم.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان به وضعیت منابع آبی استان اشاره کرد و افزود: کشت‌های پرآب‌بر مانند برنج، سیب‌زمینی، یونجه و غیره که در کشور انجام می‌شود را می‌توان به دیگر کشورها سوق داد و در عرصه کشت فراسرزمینی وارد کار شویم.

طالبی‌رحیق خاطرنشان کرد: از این طریق می‌توانیم شاهد برگشت ثروت به کشور باشیم به نوعی که درآمدها به مملکت ما برمی‌گردد.

وی با بیان اینکه در این فرآیند یا محصولات کشاورزی تولیدی کشاورزانمان یا درآمدهای مربوطه به کشور بازمی‌گردد تصریح کرد: اما با این وجود در حال حاضر، در استان همدان به این سمت و سو حرکت نکرده‌ایم.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان همدان با بیان اینکه در استان همدان تاکنون در حد مطالعات و تحقیقات در این عرصه پیش رفته‌ایم، اظهار کرد: بنده، در این زمینه با هزینه‌های شخصی تا آفریقا هم رفتم و از جایی هم حمایت نشده‌ام.

طالبی‌رحیق با اشاره به اینکه برای پیشروی کشاورزی به‌صورت فراسرزمینی این اقدام را در پیش گرفتم، یادآور شد: باید مناطق کشورهای مختلف برای کشت‌های متنوع و محصولات متعدد مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان دانه‌های روغنی، سیب‌زمینی و دیگر محصولات را در آن کشورها به کشت درآورد.

وی با بیان اینکه در سفرمان به کشور غنا متوجه شدیم که این کشور از نظر کشاورزی بسیار مناسب است و زمین‌های خوب و حاصلخیزی دارد، مطرح کرد: این کشور از نظر آب غنی و خوب است اما باید حمایت‌هایی در این عرصه صورت گیرد.

عضو هیئت نمایندگان اتاق همدان در بخش پایانی این گفت‌گو با تأکید بر اینکه در بحث حمایت‌ها، همیشه صحبت از حمایت‌های مادی و مالی نیست، بلکه حمایت‌های معنوی به‌صورت مشاوره‌ای نیز نیاز است، گفت: متأسفانه این حمایت‌ها در این زمینه در استان همدان آنچنان انجام نشد که در نتیجه شاهد این باشیم که تولیدکنندگان محصولات کشاورزی‌مان به سمت کشت فراسرزمینی سوق داده شوند.

چالش کم‌آبی در استان همدان از یک سو و مصرف آب 70 تا 95 درصدی در بخش کشاورزی استان از سویی دیگر، نیازمند راه‌های میانبری است تا بتوان در کنار تأمین امنیت غذایی، آب و خاکمان را نیز حفظ کنیم؛ در این بین، «کشت فراسرزمینی»، می‌تواند همان میانبر برای توسعه کشاورزی همدان باشد.

اما این مهم، نیازمند برنامه‌ریزی همه‌جانبه و مطالعاتی علمی است تا بتوان به دستاوردهای مناسب ختم شود. نزدیک به یک دهه است که موضوع کشت فراسرزمینی در کشور مطرح شده و استان همدان نیز با توجه به نزدیکی به مرز، وجود بهره برداران و کشاورزان خبره در بسیاری از محصولات و البته ورود مناسب کشاورزان استان در کشت فرااستانی باید در این راه وارد کار شود.

تحقق کشت فراسرزمینی در کنار توجه به الزامات سیاست‌گذاری، فرهنگی و اجتماعی، زراعی و تخصصی و الزامات مهم اقتصادی نیازمند آموزش است. آشنایی با نحوه تملک، اجاره بلندمدت، قراردادهای کشورهای هدف، وجود تشکل‌های مردمی از سرمایه‌گذاران، وجود اطلاعات تخصصی مناسب از مکانیزاسیون، ظرفیت‌ها، اقلیم و موارد بسیار دیگر؛ بدین ترتیب، حال باید دید که اتاق بازرگانی همدان، مسئولان اقتصادی و حوزه کشاورزی همدان چه تصمیمات به‌روز، علمی و کارآمدی را در این راه می‌گیرند و در این مسیر چه مشاوره‌ها، حمایت‌ها و البته آموزش‌هایی قرار است در دستور کار باشد.