سپهرغرب بررسی کرد؛

کشاورزی ارگانیک، راه برون‌رفت از مشکلات صادراتی غرب کشور

مدیر قطب علمی کشاورزی ارگانیک: با نظام درست تولید و صادرات، فاصله داریم تولید و صادرات ارگانیک راه درست در عصر جدید است

بازگشت محموله‌های صادراتی محصولات کشاورزی ایران اگرچه موضوع جدیدی نیست اما چندی پیش بود که برگشت محموله‌های صادراتی فلفل، کیوی و سیب‌زمینی از کشورهای روسیه، هند، ازبکستان، ترکمنستان به‌نوعی گلایه‌مندی‌های مردمی را نیز به همراه داشت؛ موضوعی که چرا باید این محصولات برگشت بخورند؟ اگر سلامت آن‌ها تأیید نشده است چرا باید حال در کشور مصرف شوند؟

این موضوع از سویی روی صادرات به کشورهای هدف نیز اثر گذاشته و آسیب‌هایی را به روند صادراتی محصولات کشاورزی ما زده است؛ چنانکه در خبرها عنوان شد وجه اشتراک بازگشت محصولات کشاورزی صادراتی به ایران، استفاده از کود و سموم غیراستاندارد است.

چنانکه نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان در این زمینه دلیل این اتفاق را استفاده از چهار مدل سم در محصولات کشاورزی صادراتی ایران دانست که در داخل کشور روسیه ثبت نشده بود.

می‌بینیم که اوایل آذر، بیش از سه هزار و 500 تن سیب‌زمینی از ازبکستان نیز برگشت خورد و این کشور اعلام کرد این محصول را به دلیل آلودگی خطرناک برگشت داده است. پس از آن هم سازمان حفظ نباتات و قرنطینه هندوستان به دلیل وجود ذرات سفید روی کیوی‌های صادراتی ایران، آن را قبول نکرد.

در ادامه این موضوع‌ها، رئیس سازمان حفظ نباتات کشور، تغییر شیوه‌نامه‌های بهداشتی کشور‌های مقصد را، عامل اصلی برگشت محصولات کشاورزی صادراتی دانست و گفت: اتفاقاتی که به‌تازگی در خصوص برخی محصولات کشاورزی رخ داد، به این دلیل بوده که شرایط کشور مقصد، برای صادرات محصولات ما تغییر کرده و هر کشور استاندارد‌های خاص خود را دراین‌باره دارد؛ مثلاً روسیه و اتحادیه اوراسیا مقرراتی دراین‌باره دارند که گاهی هم آن‌ها را تغییر می‌دهند و زمانی که آن قوانین را تغییر می‌دهند باید پست‌های قرنطینه گواهی‌هایی صادر کنند که منطبق بر استاندارد‌های آن‌ها باشد.

شاپور علایی‌مقدم تأکید کرد: با تغییر شیوه‌نامه‌های بهداشتی روسیه از محصول به بستر‌های تولید و تأکید بر مراقبت از سلامت جامعه، نیاز به گواهی سلامت هم باید ضمیمه مدارک صادرکننده‌ها باشد.

اما به‌راستی این استانداردها چیست و چرا نباید مطابق با آن‌ها زنجیره تولید را در محصولات کشاورزی خود در پیش بگیریم؟

راه برون‌رفت از این وضعیت و پا نهادن در مسیری که نهایت آن، در کنار تأمین امنیت غذایی، استفاده درست و مناسب و بهینه از منابع آب‌وخاک، تولید مناسب منطبق با استاندارد و سلامت است چیست؟ اگر محصولات کشاورزی‌مان در این عرصه تولید شوند، آیا بازهم گمانه‌زنی‌ها سر راه آن‌ها وجود خواهد داشت؟

در این عرصه باید گفت، «کشاورزی ارگانیک»، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های توسعه پایدار کشاورزی و راهکار ارزنده جهت حفاظت از محیط زیست، راه برون‌رفت از مشکلات صادراتی است؛ محصولاتی که در غرب کشور تولید می‌شوند و توان رقابت در بازارهای جهانی را دارند به گفته بسیاری از متخصصان این حوزه باید با توجه به کشاورزی ارگانیک وارد کار شوند.

در این راستا گفت‌و‌گویی با مدیر قطب علمی کشاورزی ارگانیک، عضو شورای بین‌المللی تحقیقات و نوآوری ارگانیک، دانشیار مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور و رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم گیاه‌پزشکی ایران ترتیب داده شد تا وضعیت پیش روی این عرصه را جویا و وضعیت دیگر کشورها را مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه متن این صحبت‌ها را می‌خوانید:

** با نظام درست تولید و صادرات فاصله داریم

محمدرضا رضاپناه در گفت‌و‌گو با خبرنگار سرویس کشاورزی سپهرغرب با اشاره به مشکلاتی که در صادرات برخی محصولات کشاورزی کشور به‌وجود آمد، عنوان کرد: اگرچه در این زمینه مشکلاتی از سوی دیگر کشورها ایجاد شده است که می‌تواند از طیف بهانه حق تا توطئه نا‌به‌حق دسته‌بندی شوند، اما باید بپذیریم که بخشی از این موارد به کشور ما هم برمی‌گردد و نظام تولید و صادرات درست کاملی نساخته‌ایم.

وی با تأکید بر اینکه باید نقاط ضعف تولید محصولات کشاورزی تا فرآیند صادرات را بشناسیم، اظهار کرد: با نظام درست تولید و صادرات محصولات کشاورزی فاصله‌ داریم که باید آن را روشن، تبیین و با نظم‌آفرینی شایسته، حل کنیم.

مدیر قطب علمی کشاورزی ارگانیک ادامه داد: باید نظام تولید منظمی که در آن حفظ سلامت غذا، محیط زیست، سلامت روحی، جسمی و روانی مردم را تضمین می‌کند، در دستور کار قرار گیرد؛ بدین‌ترتیب باید نظام سلامت غذا را ساخت و الگوهای بهینه مثل نظم‌آفرینی درست ارگانیک را تشویق کنیم.

رضاپناه خاطرنشان کرد: روش‌های دیگری باید برای تولید و تأمین غذا به‌کار گرفته شود، صرفاً نباید به مصرف کود شیمیایی تکیه کرد، جالب است کسانی که در تحریم اقتصادی نبوده‌اند در این روش‌های ارگانیک تحقیق و تمرین می‌کنند، اما در کشور به‌خوبی تبیین نشده تا در شرایط سخت حتی با آن ارزش افزوده و افتخار ایجاد کرد.

وی تصریح کرد: توجه به تحقیق و توسعه و از طرفی توانایی تولید با روش‌های متنوع مبتنی بر روش‌های درست ارگانیک، کنترل بیولوژیک، کودهای سبز، کودهای بیولوژیک و کاهش مصرف سموم باید در دستور کار باشد و از تولیدهای خاص در این عرصه نیز حمایت شود.

   پله‌پله نظام سلامت غذایی‌مان را درست کنیم

عضو شورای بین‌المللی تحقیقات و نوآوری ارگانیک با بیان اینکه به‌راستی باید دید آیا ما از محصولات ارگانیک حمایت و کشاورزان را به این سمت‌وسو تشویق کرده‌ایم؟ گفت: برای چنین روندی نیاز به برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، بلندمدت و میان‌مدت است؛ باید کاری کنیم که پله‌پله نظام سلامت غذایی‌مان را درست کنیم.

رضاپناه با بیان این موضوع تصریح کرد: باید در عرصه سرمایه‌گذاری این حوزه وقت بگذاریم و برنامه ابلاغی وزیر وقت کشاورزی در 13 اسفند 1390 کماکان می‌تواند مبنای کار باشد؛ این موضوع تنها در محصولات کشاورزی خاص معنا پیدا نمی‌کند بلکه در شیلات، مرغ، طیور و دام نیز باید توسعه یابد.

وی با اشاره به ماجرای وقفه موقت در صادرات فلفل به کشور روسیه، اظهار کرد: باید بتوانیم محصولات ارگانیک و مناسبی تولید کنیم، نه ارگانیکی که حتی در داخل کشور قبولش ندارند، پس از ساختارسازی و قانون‌گذاری درست برای سلامت غذا و ارگانیک، اعتماد داخلی و اعتماد بین‌المللی شورای صادرات، مبتنی بر آنالیز ریسک و قالب بین‌المللی قابل قبول شکل می‌گیرد و نیازی به سرکشی طرف روس به گلخانه‌های داخل کشور به‌طور خودکار تأمین می‌شود؛ بدین‌ترتیب می‌توانیم محصولاتی مورد قبول تولید کنیم که هیچ کشوری مانع صادرات آن نیز نمی‌تواند باشد.

رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم گیاه‌پزشکی ایران در ادامه صحبت‌های خود با بیان اینکه حدود 12 هزار هکتار یعنی کمتر از یک‌دهم درصد اراضی کشاورزی کشور گواهی ارگانیک گرفته است که بعضاً قابلیت صادرات دارند، گفت: این رقم طی دهه اخیر تقریباً ثابت و بعضاً به‌واسطه افزایش نرخ ارز کاهش داشته است.

رضاپناه خاطرنشان کرد: البته 20 هزار هکتار از مراتع و حدود 40 هزار هکتار از مناطقِ تحت پوشش تولید عسل ارگانیک و حدود 10 هزار هکتار از اراضی شبه جنگلی ارگانیک، دارای گواهی هستند و تقریباً در همه استان‌ها نمونه‌های ارگانیک وجود دارد.

وی با بیان اینکه تا به سطح یک درصد یا دو درصد نرسیم، حتی از جایگاه عادی و متوسط در دنیا عقب هستیم، اظهار کرد: بدین‌سان، شایسته است در شرایط تحریم، با نظم‌آفرینی اصولی، تحقیق و توسعه منظم ارگانیک را به جهان اثبات و پس از آن صادرات ارگانیک را توسعه دهیم، البته برنامه راهبردی کشاورزی ارگانیک که اوایل دهه 90 به تصویب وزارتخانه مربوطه هم رسیده است و برای 10 تا 20 برابر شرایط فعلی تنظیم شده بود.

   سیب‌زمینی‌های ارگانیک تولید نمی‌شود و اگر تولید می‌شود، بسیار اندک است

دانشیار مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با اشاره به وضعیت تولید و صادرات محصول سیب‌زمینی به‌ویژه در استان همدان نیز گفت: اگر به حد کافی سیب‌زمینی ارگانیک تولید می‌کردیم پاسخ هر بهانه‌گیری به‌خوبی داده می‌شد و بلافاصله در داخل به تصحیح مشکل کمر همت گمارده و طرف خارجی را نیز با محصول شایسته‌تر راضی و بازار را برای تولیدکننده ایرانی و صادرکننده ایرانی حفظ می‌کردیم، اما در حال حاضر، سیب‌زمینی‌های ارگانیک تولید نمی‌شود و یا اگر تولید ‌شود بسیار اندک است.

رضاپناه ادامه داد: البته اخبار نگران‌کننده‌ای از استفاده از سموم مجاز و غیرمجاز در سیب‌زمینی نیز وجود دارد که تهدید دیگری برای این تولید محسوب می‌شود که در روزی که انتظار آن را نداریم و هنوز ساختار رصد از مزرعه تا سفره را نساخته‌ایم، سر باز خواهد کرد.

وی در ادامه این گفت‌و‌گو با بیان اینکه با چنین گام‌هایی است که می‌توانیم توان رقابت برای صادرات داشته باشیم، تصریح کرد: محصولات ما اگر با طرح‌های درستی تولید شده باشند، می‌توانند به‌صورت رقابتی وارد بازار شده و کشورهای دیگر بدون بهانه‌گیری آن‌ها را خریداری کنند، پشت سر آن‌ها حرفی نمی‌ماند و می‌توانند وارد بازارهای صادراتی و رقابتی شوند.

وی با بیان اینکه باید به‌دنبال این بود که بازار داخلی را کم‌کم سروسامان داده و در کنار آن، به بازارهای جهانی نیز توجه کرد؛ گفت: کشاورزی ارگانیک یک نظم اصولی است که می‌توان در کنار توجه به این موارد، کسب‌وکار و پیشرفت را نیز به همراه داشته باشد، نظامی اصیل که در دنیا نیز پیگیری و نتایج مناسبی به همراه داشته است.

به‌راستی که کشاورزی ارگانیک نیازمند ترویج و آموزش است، چرا باید کشاورزان را همواره با روش‌های سنتی و دستانی خالی از درآمد تنها بگذاریم؟ زنجیره تأمین و تولید محصولات کشاورزی موضوعی است که باید در مسیر استاندارد آن هدایت و در این خصوص آموزش‌های لازم چاشنی کار شوند.

بدین ترتیب، نه‌تنها با توجه به رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای مواد غذایی توانسته‌ایم پیش رویم بلکه کاهش استفاده از انواع کودها و سموم شیمیایی و سوق به‌سوی کشت محصولات کم‌آب‌بر اما پربازده و مواردی ازاین‌دست در قالب کشاورزی پایدار در پیش گرفته‌ایم.

به‌راستی باید دانست که توسعه فناوری‌های مختلف در کشاورزی طی چندین سال گذشته همواره مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی گوناگونی همچون آلودگی منابع آب، تداوم فشارهای اقتصادی بر کشاورزان، نبود اطمینان از وجود بازارهای مناسب، نگرانی مصرف‌کنندگان از سلامت و کیفیت مواد غذایی و به خطر افتادن سلامت و محیط زیست را به‌دنبال داشته است، روندی که در بازگشت محصولات صادراتی کشورمان نیز با آن روبرو بوده‌ایم بدین‌سان، زمان آن رسیده تا با در نظر گرفتن موارد فوق و با نگاه به روند کشاورزی ارگانیک حرکت به‌سوی پایداری در کشاورزی و روی آوردن به کشاورزی پایدار را در پیش بگیریم و نه‌تنها راندمان تولید محصولاتمان را به شرط حفاظت از حاصلخیزی خاک و با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی پیش ببریم بلکه، شرایط را برای تولید غذای سالم و متنوع، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش هزینه‌های تولید نیز مهیا سازیم.