ماهی قرمز که نمی‌خریم، نه؟

نزدیک عید که می‌شود خیابان‌های شهرها پر می‌شود از ظرف‌هایی که مملو از ماهی‌های قرمز و بازیگوشی است که برای زنده ماندن در تقلا هستند، تلاش می‌کنند تا خود را به شیلنگ آب که بهانه زنده ماندشان است نزدیک کنند، رنگ قرمز، صورتی، حجم زیاد و ولوله ای که در آن ظرف ایجاد می‌کنند در نگاه اول شاید برای هر بیننده‌ای جذاب باشد اما کارشناسان معتقدند که این ماهی بومی کشور ما نیست و حتی تا چند سال پیش جایی بر سر سفره‌های هفت سین ایرانیان نداشت.

ماهی قرمز هیچ ارتباطی با آداب و رسوم ایران باستان و سفره هفت سین ندارد بلکه تنها دلیل استقبال از آن رنگ قرمز و زنده‌ای است که دارد و مورد استقبال ایرانیان قرار گرفته است. این ماهی‌های قرمز و پرجنب و جوش بومی کشور چین هستند که از حدود 80 سال پیش همراه با دانه چای وارد ایران شدند و به مرور جایگاه خود را بر سفره‌های هفت سین باز کردند و اکنون عضو ثابت این سفره باستانی هستند این در حالی است که ماهی قرمز هیچ ارتباطی با آداب و رسوم ایران باستان و سفره هفت سین ندارد بلکه تنها دلیل استقبال از آن رنگ قرمز و زنده‌ای است که دارد و مورد استقبال ایرانیان قرار گرفته است.

شاید قدمت ماهی قرمز در کشور ما حدود 80 سال باشد اما این گونه ماهی در چین دارای قدمتی بیش از 1600 سال است که به مرور به نقاط مختلف دنیا معرفی شد و اکنون بیش از 100 نوع مختلف از این ماهی در دنیا وجود دارد، ماهی قرمز یا ماهی حوض، یکی از نخستین ماهیانی است که به دست بشر اهلی شده است، این ماهی جزو خانواده کپور ماهیان است و در زمان امپراطوری تانگ در چین (907-618 میلادی) اصلاح نژاد و در زمان امپراطوری سانگ پرورش داده شد.

گفته می‌شود که در سال 1502 این ماهی زیبا به ژاپن و سپس به اروپا (1611)، آمریکای شمالی (1850) و تمامی نقاط دنیا معرفی شد و اکنون در ایران به‌دلیل رنگ زیبای قرمز به عنوان نماد شادی، سرزندگی و برکت وارد سفره‌های هفت سین شده در‌حالی‌که تا چند سال پیش جایی در میان سفره هفت‌سین نداشت، به‌طوری‌که برخی به نقاشی معروف سفره هفت سین کمال‌المک به عنوان سندی گویا اشاره می‌کنند و می‌گویند از وجود ماهی قرمزرنگ در سفره هفت سین این نقاش بزرگ خبری نیست، آنان می‌گویند که حتی در دوره قاجار نیز مردم در سفره هفت‌سین از ماهی قرمز استفاده نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که ماهی قرمز در چند دهه اخیر بر این سفره راه یافته است.

مساله مهم در زمینه ماهی قرمز غیر بومی بودن آن است که ممکن است با ورود به طبیعت به گونه‌ای مهاجم تبدیل و عرصه را برای گونه‌های بومی تنگ کند. حال مساله مهم در مورد ماهی قرمز و مخالفت دوستداران محیط زیست با آن این است که این یک گونه غیر بومی است که ممکن است با ورود به طبیعت به گونه‌ای مهاجم تبدیل و عرصه را برای گونه‌های بومی تنگ کند چون توان رشد این ماهی در طبیعت زیاد است و همین دلیل نگرانی محیط زیستی‌ها است.

سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست دراین باره گفته بود که ماهی قرمز جزو گونه‌های بومی کشور نیست از این رو بنا به گفته متخصصان اگر در طبیعت رها شود به عنوان یک گونه مهاجم موجب آسیب به محیط زیست می‌شود بنابراین شهرداری‌ها مکانی را برای رهاسازی ماهی قرمز در نظر می‌گیرند و بهتر است هموطنان ماهی قرمز خود را در آن مکان‌ها رها کنند.

حسین عبیری گلپیایگانی فعال محیط زیست گفت: شواهد نشان می‌دهد فقط در کشور چین مردم در مراسم عید خود از ماهی قرمز استفاده می‌کردند و در پایان مراسم نیز ماهی‌ها را در آب‌های روان رها می‌کردند اما از حدود 80 سال پیش همزمان با ورود چای از چین به ایران استفاده از ماهی قرمز در جشن‌های نوروزی که یکی از اعیاد مخصوص ایرانیان است، شایع شده است.

وی افزود: مساله مهم درباره ماهی‌های قرمز بومی نبودن آنها است و از آنجا که بسیاری از ایرانیان هم بعد از ایام نوروز آن را در رودخانه‌ها و نهرها رها می‌کنند جای نگرانی دارد چون می‌توانند به گونه‌ای مهاجم تبدیل شوند و موجب تنگ شدن عرصه برای گونه‌های بومی شوند. این در حالی است که شهرداری‌ها مکانی‌هایی را برای رها‌سازی ماهی‌های قرمز تعیین می‌کنند بنابراین خوب است که هموطنان به جای رها کردن ماهی در طبیعت به این مکان‌ها تحویل دهند.

این فعال محیط زیست اظهار کرد: مساله مهم دیگر در مورد ماهی قرمز نحوه تکثیر و پرورش آن است، ممکن است در هنگام تکثیر و پرورش آنها از آب‌های آلوده و غیربهداشتی استفاده شود که عامل انتقال بیماری‌های ویروسی، انگلی و یا باکتریایی باشند و یا هنگامی که زمان پرورش ماهی‌ها کامل شد و باید برای فروش جابجا شوند در هنگام حمل و نقل به بدن ماهی ضربه زده شود که موجب مجروح شدن ماهی و انتقال باکتری به فرد شود.

عبیری ادامه داد: اگر بخواهیم به جنبه اقتصادی آن نیز نگاه کنیم می‌بینم که مقرون به صرفه نیست، فرض کنید که حدود 10 میلیون خانوار ایرانی تصمیم به خرید ماهی قرمز بگیرند و به طور میانگین هر خانواده دو ماهی بخرد حدود چند میلیارد تومان پول برای آن هزینه می‌شود که مبلغ چشمگیری است که متاسفانه بیشتر آنها تا پایان تعطیلات نوروزی زنده نخواهند ماند، این در حالی است که عمر طبیعی ماهیان قرمز بین 12 تا 20 سال است اما در تنگ‌های بلورین حداکثر 2 ماه بیشتر زنده نمی مانند.

وی درباره انتقال ویروس کرونا از طریق ماهی قرمز گفت: درباره اینکه ماهی‌های قرمز ویروس کرونا را منتقل می‌کنند یا نه جای تامل دارد اما ممکن است ظرفی که این ماهی‌ها در آن قرار دارند به ویروس آلوده شده باشد و یا فردی که به این حیوان دست زده ناقل ویروس باشد بنابراین بهتر است که رعایت کنیم و به دلایلی که گفته شد از خرید ماهی قرمر خودداری کنیم.