گفتاری از حجت‌الاسلام حسینی قمی درباره‌ اهمیت افطاری ساده

ثوابــی که از روزه‌داری بالاتـر است

اما جالب است بدانیم با همه‌ی فضیلتی که راجع‌به روزه‌ی ماه رمضان آمده است، درعین‌حال پیامبر می‌فرمایند: «تفطیرک الصائم افضل من صیامک»؛ از این روزه‌ای که این‌چنین ثوابی برای آن آمده است هم بالاتر داریم. از روزه بالاتر چیست؟ افطاری دادن به یک روزه‌دار. اگر مردم ما به همین نکته توجه داشته باشند و باور کنند که عملی بالاتر از روزه وجود دارد و آن افطاری دادن به روزه‌دار است، مسئله‌ی خیلی مهمی تحقق می‌یابد. در این صورت، رغبت مردم به افطاری دادن و مخصوصاً افطاری‌های ساده، افزایش می‌یابد.

 سنت اهل‌بیت را فراموش نکنیم

در روایتی از امیر‌مؤمنان علیه‌السلام نقل است که درباره‌ی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم خدا می‌فرمایند: «اذا اراد آن یفطر امرنی آن افتح الباب لمن یرد من الافطار»؛ پیامبر خدا هرگاه می‌خواستند افطار کنند، به من دستور می‌دادند که در خانه را باز کنم تا هرکه می‌خواهد افطار کند، به داخل منزل بیاید. این سفره‌ی افطار حتماً سفره‌ی افطاری ساده است. پیامبر خدا سفره‌ی افطاری مفصل و مجللی که ما گاهی گرفتار آن می‌شویم، نداشته‌اند. سفره‌ی افطار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سفره‌ی ساده‌ای است تا افراد کم‌بضاعت که غذایی برای افطار کردن ندارند، بر سر این سفره بنشینند و حداقل افطاری بکنند.

پیامبر خدا سفره‌ی افطاری مفصل و مجللی که ما گاهی گرفتار آن می‌شویم، نداشته‌اند. سفره‌ی افطار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سفره‌ی ساده‌ای است تا افراد کم‌بضاعت که غذایی برای افطار کردن ندارند، بر سر این سفره بنشینند و حداقل افطاری بکنند.

از سوی دیگر، در حالات امام سجاد علیه‌السلام داستانی روایت شده که بسیار قابل توجه است. این داستان در کتاب «کشف‌الغمه» از محقق اربلی، که از علمای هفت‌صد سال پیش بوده‌اند، آمده است. ایشان می‌نویسد: امام سجاد علیه‌السلام روزی که روزه می‌گرفتند، دستور می‌دادند که گوسفندی خریداری شود و قربانی شود و گوشتش قطعه‌قطعه گردد و به‌صورت آبگوشت پخته شود. خود امام سجاد علیه‌السلام نیز شخصاً بر ظرف‌های غذا سرکشی می‌کردند و بر کار نظارت داشتند. هنگامی که نزدیک غروب می‌شد، حضرت دستور می‌دادند تا ظرف‌ها را بیاورند و برای خانواده‌ها از این غذا می‌فرستادند. نکته‌ی جالب روایت جایی است که امامی که خودشان یک گوسفند قربانی کرده‌اند و دستور طبخ غذای مطبوعی را داده‌اند، در زمان افطار برای خودشان نان و خرمایی می‌آوردند و با همان نان و خرما افطار می‌کردند. متأسفانه ما خیلی از سیره‌ی اهل‌بیت دور شده‌ایم. امروزه اگر ما قربانی‌ای داشته باشیم، آن قسمت خوب گوشتش را برای خودمان برمی‌داریم و اگر چیزی باقی ماند، در آخر آن را در راه خدا می‌دهیم. درحالی‌که امام سجاد گوسفند را قربانی می‌کردند و تمام آن را به‌صورت آبگوشت و با نظارت خودشان می‌پختند و بین فقرا تقسیم می‌کردند و خودشان با نان و خرما افطار می‌کردند.

البته ما به این درجات نمی‌توانیم برسیم، اما حداقل لحظه‌ افطار یا سحر، خوب است نگاهی به سفره‌ غذای خود بیندازیم و ببینیم که آیا این سفره در ماه رمضان ساده‌تر شده است یا مفصل‌تر و رنگارنگ‌تر. بنده این را بارها عرض کردم که انصافاً مصرف مواد غذایی در کشور ما در این ماه به‌جای اینکه کمتر شود، بیشتر می‌شود. این در حالی است که برای ماه رمضان روایت داریم «میراث الصوم قلة الاکل»؛ یعنی میراث ماه رمضان کم خوردن است.

من درخواستی از همه‌ی مردم به‌خصوص کسانی که وضع مالی‌شان بهتر است دارم و آن اینکه در این شب‌ها، به سفره‌ی افطارشان نگاهی بیندازند. ببینید چقدر تجملات به سفره‌ی ماه رمضان اضافه شده است؟ انواع شیرینی‌ها و غذاها در این ماه بر سر سفره می‌آید. اشکالی ندارد، اما حداقل به‌اندازه‌ همین تجملاتی که به سفره اضافه شده است، به سفره‌ افطار فقرا اضافه کنیم. حداقل در این ماه فقرا را سهیم کنیم.

 هر مسلمان به‌قدر توانش

در سیره‌ی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آمده است که «کان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اجود الناس بالخیر و کان اجود ما یکون فی رمضان»؛ یعنی جود و سخاوت پیامبر بیش از همه بود. پیامبر اگر مردم را به صفات اخلاقی دعوت می‌کردند، خودشان پیش‌قدم بودند، از جمله در بخشش و سخاوت. اما نکته‌ی جالب توجه روایت این است که اوج بخشش و سخاوت پیامبر در ماه مبارک رمضان بود. در این روایت مشخص می‌گردد که بخشش و جود در ماه رمضان بر ماه‌های دیگر مقدم است.

در خطبه‌ شعبانیه‌ پیامبر فراوان شنیده و خوانده‌ایم که فرموده‌اند: «اگر کسی یک روزه‌دار را افطار دهد، ثواب آزاد کردن یک بنده را خدا به او اعطا خواهد کرد.» اصحاب عرض کردند: «یا رسول‌الله ما همه توانایی افطاری دادن به دیگران را نداریم.» حضرت فرمودند: «اتقوا الله ولو بشق تمره، ولو بشربه من الماء»؛ یعنی حتی به‌اندازه‌ی یک جرعه‌ی آب، حتی به‌اندازه‌ یک دانه‌ی خرما، در این کار خیر سهیم باشید.

البته اینجا این نکته لازم است تذکر داده شود، اینکه پیامبر فرمودند «ولو به‌اندازه‌ی یک خرما»، برای کسانی نیست که وسعت مالی و توان مالی زیادی دارند. متأسفانه در جامعه، ‌ ما گاهی اوقات شاهد هستیم کسانی که توانایی مالی بسیار بالایی دارند، تصور می‌کنند اگر چند کیلو خرما را لحظه‌ی افطار بین صف‌های نماز پخش کنند، ثواب کامل را می‌برند، درحالی‌که این توصیه برای کسانی است که توانایی کمی دارند. واضح است که از متمولین سفره‌های گسترده‌تر و همگانی‌تر انتظار می‌رود. آن‌وقت همه‌ی مردم تشویق می‌شوند به برپایی سفره‌های ساده‌ی افطاری. این کار خیلی کار پسندیده‌ای است؛ همین کاری که در مساجد و بسیاری از معابر شهرها و روستاها در وقت افطار، در حال زیاد شدن است. یک سفره‌ی ساده‌ی افطاری مهیا شود تا عزیزانی که شاید غذای مناسبی نداشته باشند، حداقل در ماه رمضان، به‌راحتی و آبرومندانه و محترمانه افطاری ساده‌ای داشته باشند. در سیره‌ی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آمده است که «کان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اجود الناس بالخیر و کان اجود ما یکون فی رمضان»؛ یعنی جود و سخاوت پیامبر بیش از همه بود. اما نکته‌ی جالب توجه روایت این است که اوج بخشش و سخاوت پیامبر در ماه مبارک رمضان بود.

 بافضیلت‌ترین صدقه

در روایتی دیگر داریم که سؤال کردند از پیامبر خدا که کدام صدقه بالاتر و بافضیلت‌تر است؟ فرمودند صدقه‌ی ماه رمضان افضل صدقات است. بنده تقاضا دارم از عزیزان که هم برای سلامتی خودشان و هم برای خیرات گذشتگانشان صدقه بدهند، چون ماه رمضان فصل خیرات است. قطعاً در ماه رمضان، یکی از بهترین کارها (اگر نگوییم بهترین کار) همین صدقه‌ است و بهترین نمونه‌ی صدقه، همین سفره‌های ساده‌ی افطار است. در مساجد نمونه‌های این حرکت را می‌بینیم که خیلی آبرومندانه اجرا می‌شود. نکته‌ی دیگری که جالب است درباره‌ی سفره‌های افطار اشاره کنم، این است که خیلی از افراد کم‌بضاعت با میل و رغبت در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند. پیداست همان دسته‌ای که ما نگران آن‌ها هستیم که شاید در ماه رمضان غذای مناسبی به آن‌ها نرسد، بر سر همین سفره‌ها حضور دارند و بعضی از آن‌ها کل ماه رمضان پای ثابت همین سفره‌های افطار مساجد هستند. واقعاً این کار حرکت پسندیده و ارزشمندی است. حداقل در ساعات افطار این سفره‌های افطاری ساده به‌صورت گسترده برای روزه‌داران مهیا شود. امیدوارم روزی به این برسیم که به تعداد روزه‌داران ماه مبارک رمضان، در مساجد و حسینیه‌ها و فضاهای عمومی شهر، سفره‌های ساده‌ افطار داشته باشیم.