چگونه می‌توان شهرهایی با رویکرد «تنهایی صفر» طراحی کرد؟

مطالعاتی که اخیراً در بریتانیا انجام شده حاکی است که از هر 20 بزرگسال ساکن در این قلمرو، یک نفر اغلب یا تمام روزهای باقیمانده عمر خود را در تنهایی به سر می‌برد. این بحران نه‌تنها زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه چالش‌هایی نیز برای جامعه به‌دنبال دارد. در واقع، طبق تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، دوری مردم از جامعه بریتانیا، همه ساله هزینه‌ای حدود 32 میلیارد پوند را در پی دارد، ضمن این‌که می‌تواند اثراتی جبران‌ناپذیر را بر اقتصاد به جا بگذارد. مهم‌تر از همه این‌که از نگاه روانشناسان، تنهایی می‌تواند اثراتی به‌مراتب مخرب‌تر از مصرف مواد مخدر در زندگی افراد به جا بگذارد و حتی به شیوع امراضی نظیر چاقی، سکته و زوال عقل نیز منجر شود.

در همین راستا، طی چند سال گذشته کاهش حس تنهایی در میان افراد به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های میان مدیران بسیاری از شهرهای جهان تبدیل شده است. به‌عنوان مثال، در سال 2018 دولت بریتانیا استراتژی تنهایی صفر را آغاز کرد که در پی آن، بسیاری از مدیران برای حال این بحران در میان شهروندان خود، اقداماتی اعمال کردند. گزارش‌های اخیر حاکی است که در حال حاضر، شبکه‌ای متشکل از 25 شهر در سراسر انگلستان و ولز در تلاش برای تحقق هدف صفر تنهایی هستند و به‌نظر می‌رسد که تدابیر آن‌ها، اثربخش واقع شده است.

این رویکرد بخشی از یک جنبش بزرگ‌تر به‌عنوان «شهر سالم» به‌حساب می‌آید که پیش از این توسط دولت بریتانیا مطرح شد و به پیروی از آن، مدیران سراسر قلمرو، بهبود وضعیت بحران‌های مربوط به سلامت نظیر تغییرات اقلیمی، اقتصادی، فناوری و نابرابری را تا سال 2050 در رأس اهداف خود قرار داده‌اند.

اگرچه مدیران اغلب شهرهای بریتانیایی، به صفر رسیدن تنهایی در میان مردم را امری غیرممکن تصور می‌کنند، اما امیدوار هستند که با ایجاد تغییراتی در مدیریت شهری، افراد و به ویژه بزرگسالان را هر چه بیشتر به بیرون از خانه رفتن سوق دهند و از این طریق، انزوای اجتماعی را در میان آنان به حداقل برسانند. نکته جالب توجه این‌که مدیران در نظر دارند از طریق تحقق هدف صفر تنهایی، بحران‌های دیگری مانند مرگ‌ومیرهای ناشی از سوانح خیابانی و آسیب‌های ناشی از آن را نیز به حداقل برسانند. در واقع، تدابیری که مدیران بریتانیایی طی چند سال گذشته برای تحقق رویکرد صفر تنهایی اتخاذ کرده‌اند، سایر جنبه‌های سلامت شهروندی و امنیت شهری را نیز تحت تأثیر قرار داده است. بدون شک، پرسشی که در این‌جا ذهن اغلب افراد را به خود درگیر می‌کند این‌که چه تغییراتی باید در مدیریت و طراحی شهری به وجود آید تا در پی آن، تنهایی میان شهروندان به حداقل برسد؟

تدابیر مدیران بریتانیایی برای کاهش حس تنهایی در میان شهروندان

اخیراً، این‌که اعضا شورای شهرها نقش بسیار مهمی را در کاهش تنهایی شهروندان و به ویژه افراد بزرگسال و پیر ایفا می‌کنند، به بحث بسیار مهمی در میان محققان تبدیل شده است. نتیجه بسیاری از تحقیقات نشانگر آن است که چنانچه پروژه‌های شهری با مشارکت مردم پیاده شود، آنگاه اغلب شهرنشینان برای مشارکت در آن‌ها مشتاقانه حضور پیدا می‌کنند که این امر می‌تواند در تشویق آن‌ها به حضور در میان جمع شهروندان و در نتیجه کاهش حس تنهایی سهیم باشد. بدون شک، مداخلات شهروندان می‌تواند در تسهیل اجرای پروژه‌های شهری نقش مهمی ایفا کند که این امر به سهم خود در کاهش هزینه‌ها نیز اثربخش خواهد بود.

مدیران در بعضی از شهرهای بریتانیا نظیر نیوپورت در ولز و بلکپول انگلستان، فراگیری اجتماعی و زمینه‌سازی برای افزایش تعامل میان شهروندان را در رأس اهداف خود قرار داده‌اند و در نظر دارند رویکردهایی خلاقانه برای بهبود سلامت روانی و جسمی افراد سالمند و تنها پیاده کنند.

شهردار لندن، پایتخت انگلستان نیز در نظر دارد 250 هزار «مبارز رفاهی» را تا سال 2025 پرورش دهد که نه‌تنها به مردم در رهایی از کرونا کمک خواهند کرد، بلکه بهبود تعاملات اجتماعی را از طریق آموزش افراد پیر برای برقراری ارتباطات اجتماعی به عهده خواهند داشت.

بازسازی فضاهای مرده شهری و تبدیل آن‌ها به مکان‌هایی پرشور جهت ترغیب مردم به حضور در کنار یکدیگر از دیگر تدابیر مدیران بریتانیایی برای کاهش حس تنهایی در میان شهروندان به‌شمار می‌رود که به نظر می‌رسد بسیار اثربخش بوده است. طراحی مراکز شهری دوستدار سالمند و بهبود وضعیت معابر در راستای تأمین ایمنی این گروه آسیب‌پذیر از دیگر اقدامات بعضی از مدیران شهرهای انگلستان و ولز برای تحقق هدف صفر تنهایی بوده که تبعات مثبت بسیاری در پی داشته است. در این راستا، برخی از مدیران گام را فراتر نهاده و افراد سالمند را به ایده‌پردازی و طرح مشکلات خود در فضاهای عمومی دعوت کرده‌اند تا به بهترین شکل ممکن، این مکان‌ها را سازگار با نیازهای آن‌ها بازطراحی کنند.

برخی از اعضا شورای شهرهای بریتانیا در نظر دارند خدمات عمومی نظیر استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را نیز بهبود ببخشند تا امکان عبورومرور افراد پیر را به تنهایی و بدون نیاز به دیگری در کنار خود فراهم آورند و در نهایت، انزوای اجتماعی و حس تنهایی را در میان آن‌ها به حداقل برسانند.