گردشگری، مسیری برای توسعه کردستان

استان کردستان به دلیل برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی منحصربه‌فرد یکی از مقاصد گردشگران است، به‌عنوان مثال می‌توان به جشن‌ها و آداب و رسوم خاص منطقه همچون جشن نوروز همراه با شادی و پایکوبی مردم، جشن شکرگزاری محصولات کشاورزی و مراسم‌های معنوی مانند عروسی پیرشالیار و دف‌نوازی در کنار فرهنگ غنی مردم منطقه اشاره کرد.

از سوی دیگر تاکنون دو هزار اثر شامل آثار تاریخی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول شامل بناها، محوطه‌ها و تپه‌ها، قنات و مکان‌های طبیعی در استان کردستان شناسایی شده که از این تعداد 950 اثر آن به ثبت ملی رسیده است.

در کنار موارد فوق، معرفی شهرهای مختلف استان کردستان ازجمله سنندج به‌عنوان شهر خلاق موسیقی، دف و کتاب، ظرفیت‌های مرزی و ضرورت بهره‌گیری از گردشگری سلامت، جاذبه‌های زیارتی و جشنواره‌های متنوع فرهنگی از دیگر ظرفیت‌های لازم برای توسعه گردشگری در کردستان است، با این حال به‌نظر می‌رسد استان کردستان به دلیل عدم برخورداری از «زیر ساخت‌های مناسب گردشگری» در بخش‌های عمرانی و فرهنگی با چالش‌های جدی مواجه است که پرداختن به آن‌ها ضروری است.

بازاریابی، یکی از ارکان مهم در بحث توسعه گردشگری است، هدف از بازاریابی گردشگری ترویج کسب و کار، متمایز کردن آن از رقبا، جذب مشتری و ایجاد آگاهی از جاذبه‌های گردشگری یک منطقه است، بسیاری از استراتژی‌های بازاریابی مدرن گردشگری از اینترنت استفاده می‌کنند، وب‌سایت‌ها، تبلیغات آنلاین، ایمیل و پلت‌فرم‌های رسانه‌های اجتماعی اغلب نقش کلیدی را در این زمینه ایفا می‌کنند.

در استان کردستان اگرچه به‌صورت سازمان یافته و رسمی اقدام چندانی در این حوزه انجام نشده است اما به‌نظر می‌رسد همه‌گیر شدن فضای مجازی به کمک این صنعت شتافته است و توانسته است تا حد زیادی زیبایی‌های کردستان را به مردم و ایران و حتی جهان بشناساند.

پخش سریال «نون خ» در صدا و سیما یکی از عوامل مهم در معرفی کردستان به‌ویژه روستاهای منطقه اورامان به گردشگران بود به طوری که منطقه بکر هورامان که تا چند سال پیش ناشناخته بود اکنون به یکی از مناطق گردشگرپذیر کشور تبدیل شده است و شمار زیاد گردشگران این منطقه در بهار امسال، مصداق این نوشته است.

«نون خ» یک مجموعه تلویزیونی است که تاکنون سه فصل آن به کارگردانی سعید آقاخانی و نویسندگی امیر وفایی ساخته شده است و در نوروز 1398 از شبکه یک پخش شد.

«نون خ» مخفف نام نقش اصلی این سریال یعنی نورالدین خانزاده است. سریال «نون خ» که در روستاهای منطقه هورامان ساخته شده است پربیننده‌ترین سریال نوروز 1398 بود. این سریال در سه فصل در سال‌های 1399 و 1400 با داستان‌های متفاوت از شبکه یک سیما و شبکه تماشا پخش شد و سه سال پربیننده ترین سریال‌های نوروزی صدا و سیما بود.

به‌دنبال پخش این سریال تعداد زیادی گردشگر در چند سال گذشته راهی منطقه هورامان شده اند به طوری که یکی از کارشناسان گردشگری منطقه معتقد بود که مقصد گردشگران شهرهای مرکزی کشور و حتی تهران از شمال به سوی غرب و هورامان تغییر کرده است.

یکی دیگر از عوامل رشد تعداد گردشگران منطقه هورامان به ویژه گردشگران خارجی، ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان در یونسکو در سال 1400 بود.

یکی دیگر از عوامل رشد تعداد گردشگران منطقه هورامان به‌ویژه گردشگران خارجی، ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان در یونسکو در سال 1400 بود، «منظر فرهنگی هورامان» مرداد سال گذشته در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و ششمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان با 700 روستا در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود 409 هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که 106 هزار هکتار آن مربوط به عرصه و 303 هزار هکتار نیز جزو حریم است.

به‌دنبال ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان نیز گردشگران خارجی بیشتری راهی این منطقه شده اند که تداوم آن باعث معرفی بیشتر منطقه به توریست‌های خارجی می‌شود که می‌تواند ارز آوری مناسبی برای کشور داشته باشد.

زیرساخت، از دیگر عوامل تأثیرگذار و عناصر اصلی شکل‌دهنده ساختار فضایی گردشگری محسوب می‌شود، وجود زیرساخت‌های مطلوب گردشگری در نواحی روستایی ضمن پاسخگویی به نیاز گردشگر امکان سفر مجدد او را افزایش می‌دهد.

یکی از مشکلات خدمات گردشگری در اماکن گردشگرپذیر استان ازچجمله مناطق روستایی، کمبود مکان ‌های سکونتی و هتل‌های مناسب در تمام فصول سال و برای همه قشرهای جامعه با درآمدهای مختلف است.

در نوروز امسال و دو نوبت تعطیلی بعد از آن به مناسبت‌های شهادت حضرت علی (ع) و عید فطر که کردستان به‌ویژه شهرهای گردشگر پذیر آن از جمله مریوان، بانه، کامیاران و منطقه هورامان با شمار زیادی گردشگر مواجه شده بود ضعف زیرساخت به روشنی خود را نشان داد به طوری که همه مراکز اقامتی این مناطق همان شب اول تکمیل شدند و خیلی از گردشگران مجبور شدند یا منطقه را ترک کنند و یا با سختی بتوانند شب را در چادر روز کنند.

تقویت مزیت‌های مرزی و گردشگری سلامت از دیگر ظرفیت‌های مهم برای توسعه گردشگری کردستان است استان همچنین دارای دو پایانه مرزی مهم باشماق مریوان و سیرانبد بانه است که باعث رونق بالای این دو شهر شده است به طوری که این دو شهر به خاطر وجود کالاهای خارجی و وارداتی به یکی از مقاصد گردشگران تبدیل شده است.

از سوی دیگر نزدیکی مراکز درمانی استان کردستان به بسیاری از شهرهای عراق، ارزان بودن خدمات درمانی در کردستان به نسبت هزینه‌های بالای درمانی در کشور عراق و پیشرفت چشمگیر ایران در ارائه خدمات درمانی استاندارد دلایلی است که می‌تواند موجب توسعه گردشگری سلامت در استان کردستان شود.

در حال حاضر شهروندان عراقی می‌توانند از طریق پایانه‌های مرزی مثل سیرانبند بانه و باشماق مریوان به استان کردستان وارد شوند. در این بین، بیمارستان‌های بعثت، توحید و تامین اجتماعی سنندج و بیمارستان فجر مریوان توانسته‌اند که مجوز پذیرش بیماران بین الملل (IPD) را از وزارت بهداشت دریافت کنند.

در این میان ساخت و راه‌اندازی مراکز درمانی مجهز، جذب پزشکان کار آزموده و خبره در کنار تبلیغات و بازاریابی مناسب می‌تواند زمینه توسعه این بخش از گردشگری را در کردستان فراهم کند.

«فرهنگ گردشگرپذیری» در بحث جذب گردشگر به مراتب مهم‌تر است زیرا آنچه که می‌تواند باعث جذب گردشگران بیشتر و مراجعه مجدد آن‌ها به منطقه شود نحوه تعامل و برخورد مردم به‌ویژه افراد مرتبط با صنعت گردشگری با آن‌ها است.

اگرچه فرهنگ غنی و مهمان‌نوازی مردم کردستان بر کسی پوشیده نیست و در تاریخ این سرزمین زبانزد خاص و عام بوده و همواره به‌عنوان یکی از ویژگی‌های مردم یاد شده است اما گاها دیده می‌شود به دلیل ضعف زیرساخت‌های منطقه ازجمله کمبود هتل و اماکن اقامتی، متاسفانه برخی سودجویان از فرصت سوءاستفاده کرده و کرایه مراکز بومگردی یا خانه‌های استیجاری را چند برابر قیمت به گردشگران اجاره می‌دهند.

با این حال گردشگری (به شرط حفظ بافت فرهنگی و زیست محیطی) با استفاده از ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی موجود در نواحی روستایی می‌تواند نقش مهمی در تجدید حیات روستا، ایجاد اشتغال و درآمد برای روستاییان و در نهایت توسعه یکپارچه و پایدار روستایی داشته باشد.

استان کردستان دارای 32 هتل، دو هتل آپارتمان، 24 مهمانپذیر، 130 رستوران بین راهی و 32 ‌واحد اقامتگاه بوم گردی در 10 شهرستان است.

پارک آبیدر و موزه خانه کُرد سنندج، دریاچه زریبار مریوان، منطقه هورامان، غار کرفتو دیواندره، روستای پالنگان کامیاران، بازار شهرهای سنندج، بانه و مریوان و قرآن تاریخی نگل ازجمله مکان‌های گردشگری استان کردستان است که هرساله بیشترین آمار بازدید گردشگران را به خود اختصاص می‌دهد.

مسعود احمدی