افزایش کودکان کار زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی

ساماندهی این جمعیت نیازمند بانک اطلاعاتی است

مهدی عسکری‌پور افزود: تعاریف متعددی درباره «کودکان کار» وابسته به سن، موقعیت جغرافیایی و ارتباطات اجتماعی ارائه می‌شود، اما به طور کل کودک زیر 18 سال که محل اشتغال و زندگی او در خیابان باشد؛ به «کودک کار» تعبیر می‌شود.

وی با اشاره به برخی از گزارش‌های میدانی تصریح کرد: کودکان کار عمدتاً در شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی به سر می‌برند؛ بخش قابل‌توجهی از این جمعیت با خانواده زندگی می‌کنند، اما به دلیل احتیاجات اقتصادی به کار خیابانی روی می‌آورند. بر اساس برخی از آمار و گزارش‌های میدانی هم 15 تا 20 درصد از این قشر بی‌خانمان و بی‌سرپرست هستند.

استاد دانشگاه ادامه داد: حضور این جمعیت که به طور معمول با پرسه‌زدن در کوچه و خیابان اقدام به فروش اجناس ارزان قیمت نظیر فال، تمیزکردن ماشین‌ها، واکس زدن کفش‌ها و... می‌کنند، گاه دچار برخی از آسیب‌های اجتماعی همچون حمل‌ونقل و جابه‌جایی مواد مخدر، دزدی و تکدی‌گری شده و مورد تجاوز و آزارهای جنسی قرار می‌گیرند.

عسکری‌پور توضیح داد: در حال حاضر یکی از مهم‌ترین خطراتی که کودکان کار به‌ویژه دختران را تهدید می‌کند تجاوز و روسپی‌گری است. بر اساس برخی از آمار و گزارش‌ها، سن روسپی‌گری به 16 سال کاهش یافته است. تبعاتی که با ساماندهی کودکان کار به طور حتم کاهش یافته و مرتفع خواهد شد.

وی افزود: کودکان کار از هرگونه بهداشت، آموزش و تغذیه سالم محروم بوده و از لحاظ آسیب‌های روحی- روانی و جسمی نیز با مشکل مواجه می‌شوند.

**کودک کار زاده اقتصاد ناقص خانواده است

این استاد دانشگاه ادامه داد: درباره علل پیدایش این کودکان باید گفت، نخستین علت پیدایش این جمعیت مشکلات اقتصادی است. کودک کار زاده اقتصاد ناقص خانواده است.

عسکری‌پور با اشاره به بررسی‌های میدانی خاطرنشان کرد: اغلب این کودکان یکی از والدین (سرپرست خانواده) را از دست داده و گاه درگیر اعتیاد یا ناتوانی (مشکلات جسمی) یکی از سرپرستان خانوار بوده و بر این اساس با مشکلات مالی مواجه شده و به عنوان کمک خرج خانواده، تحت عنوان کودکان کار اقدام به کسب درآمد می‌کنند.

وی تأکید کرد: یکی دیگر از علل اصلی پیدایش کودکان کار فقر فرهنگی است. خانواده اولین محیط اجتماعی برای رشد کودک است که هنجارهای قابل‌قبول اجتماعی را به فرزندان آموزش داده و در حقیقت دروازه ورود به جامعه است.

وی افزود: بنابراین برخی از تفکرات غلط، اعتقادات و باورهای اشتباه درباره فواید ادامه تحصیل و به عبارت دیگر، ضعف فرهنگی خانواده نیز می‌تواند از عوامل مهم پیدایش کودکان کار باشد.

این پژوهشگر اجتماعی یادآور شد: به باور برخی از والدین کار کودک یک مسئله به هنجار بوده و کودکان به‌منظور افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری و همچنین کسب درآمد باید کار کنند.

عسکری‌پور خاطرنشان کرد: اغلب کودکان کار جزو اتباع بوده و به دلیل نداشتن شناسنامه با مشکلات هویتی و بازماندن از ادامه تحصیل نیز روبه‌رو می‌شوند؛ بنابراین به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی، اجتماعی و تحصیلی علاوه بر تخریب چهره شهر به یک مؤلفه آسیب‌زا نیز بدل می‌شوند.

وی افزود: این کودکان اغلب از لحاظ خشونت خانوادگی و جنسی هم دچار صدمه بوده و به کوچه و خیابان پناه می‌آورند، جامعه‌ستیز و جامعه‌گریز شده و به رفتارهای پرخطر روی می‌آورند. هر یک از این مسائل هم می‌تواند مسبب آسیب‌های اجتماعی متعدد اعم از بزهکاری، دزدی و رواج اعتیاد باشد.

این روان‌شناس همچنین با اشاره به گفت‌وگو با برخی مجرمان و زندانیان توضیح داد: تأثیر مشکلات دوران کودکی در بزرگسالی متجلی می‌شود. بررسی و مطالعه برخی زندگی شخصی برخی از مجرمان نیز روایت کودکان کار است؛ بنابراین حضور این جمعیت علاوه بر تخریب چهره شهر، تشدید ناامنی و بزهکاری، زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی است.

به گفته عسکری‌پور، برخورد جامعه با کودکان کار به دو دسته تقسیم می‌شود؛ برخی از شهروندان با ترحم، محبت‌ و دلسوزی افراط‌گونه، شخصیت این کودکان را زیر سؤال برده و برخی شهروندان نیز با توهین و تحقیر و پرخاشگری اعتماد و عزت نفس این گروه را تخریب می‌کنند.

وی همچنین در مورد چگونگی ساماندهی این کودکان اظهار کرد: یکی از معضلات جهان صنعتی امروز پیدایش کودکان کار است. به‌منظور کاهش و رفع این آسیب باید علل پیدایش این جمعیت را مرتفع کرد؛ برای نمونه، فقر اقتصادی و فرهنگی خانوارها باید برطرف شده و تأمین نیازهای اولیه و امکان ادامه تحصیل برای همگان به‌عنوان یک حق همگانی فراهم شود.

این روان‌درمانگر یادآور شد: برخی از کودکان کار با باندهای فساد مرتبط بوده و برای ساماندهی این جمعیت باید به طور جد این ارتباطات و سرمنشأ بزهکاران شناسایی شود. همچنین خانواده‌های محروم و نیازمند کودکان کار باید تحت حمایت قرار گرفته و بانک اطلاعاتی جامعی از این جمعیت جهت شناخت موقعیت اجتماعی و خانوادگی، ارتباطات اجتماعی و چگونگی کمک به این قشر و دسترسی به سرگروه بزهکاران و... فراهم شود.

عسکری‌پور همچنین با اشاره به گفت‌وگو با برخی از کودکان کار تصریح کرد: اعتبارات پیشنهادی در برخی از طرح‌ها برای پرداخت به کودکان به اعتقاد این قشر از مبالغ دریافتی روزانه کار در خیابان نیز کمتر است.

وی گفت: برخی از ان‌جی‌اوها و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز اقداماتی حمایتی نظیر ارائه خدمات آموزشی و... را فراهم می‌کنند، اما ساماندهی واقعی کودکان کار نیازمند شناسایی این جمعیت و بررسی تمامی ابعاد زندگی این کودکان است.