سونامی پیری جمعیت؛ تهدید جدی آینده همدان

تعداد قربانیان سقط جنین بیشتر از کرونا

چندین سال است که زمزمه پیری جمعیت در برخی از کشور‌ها ازجمله ایران به گوش می‌رسد درواقع می‌توان گفت با سیاست‌های دولت و کاهش نرخ زاد و ولد باید در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد رشد جمعیت صفر در ایران باشیم که این امر نشان می‌دهد جمعیت جوان ایران به سمت میان‌سالی و پیری می‌رود که می‌تواند خطرات جدی برای نسل آینده در‌بر داشته باشد.

بالا رفتن سن و پیری را می‌توان به افزایش امید به زندگی در جوامع ربط داد و به این استنباط رسید که امید به زندگی در آن جامعه بالا رفته و این پدیده نشانه‌ای از بهبود وضع اقتصادی، بهداشت و سلامت بیشتر در آن جامعه است.

در کشورهای توسعه‌‌یافته، با گذشت زمان تعداد سالمندان بیشتر و از سوی دیگر از زاد و ولد نیز کاسته می‌شود. به‌طوری‌که در نهایت رشد جمعیت در بهترین حالت نزدیک به صفر خواهد رسید و در برخی از موارد منفی می‌شود. اگر در طولانی‌مدت رشد جمعیت صفر شود، ساختار و شکل توزیع سن شهروندان به‌صورت استوانه درمی‌آید، گویی که تعداد جمعیت در همه گروه‌های سنی صفر تا 65 سال به نسبت مساوی هستند و از 65 سال به بالا به‌سرعت کاهش پیدا می‌کند و به صفر می‌رسد. نمودارش مثل یک مداد تراشیده می‌شود.

اگر رشد جمعیت منفی شود مقطع و عرض این استوانه در گروه‌های سنی پایین، لاغرتر و کوچک‌تر می‌شود و این نه‌تنها از حیث تعداد جمعیت خطرناک است، بلکه سهم سالمندان را در جمعیت بالا می‌برد و فشار زیادی را بر منابع اقتصادی وارد می‌کند. عرضه نیروی کار جوان و خلاق را کم می‌کند و در نهایت برای رشد جامعه خطرناک و زیان‌بار است. البته رشد جمعیت بالا نیز برای جهان خطرناک و حتی غیرممکن است. فرض کنیم که فقط با رشد متوسط یک درصد در جمعیت جهان مواجه شویم. 70 سال بعد، جمعیت جهان به 15 میلیارد نفر خواهد رسید که عملاً مشکلات بزرگی را برای زیست‌بوم بشر ایجاد می‌کند. فراموش نکنیم، 70 سال زمان زیادی برای تمدن و تاریخ بشر نیست. از جنگ جهانی دوم تاکنون فقط 75 سال گذشته است! بنابراین کاهش زاد و ولد در جوامع و طبقات توسعه‌یافته یک اتفاق قطعی است که شواهد انکارناپذیری دارد.

این مشکل آن‌قدر حیاتی است که رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود به این موضوع اشاره و از مردم خواستند که با فرزند‌آوری این مشکل را حل کنند و همچنین از مسئولان هم خواستند که شرایط جامعه و مشکلات اقتصادی آن را حل کنند تا بستری آماده شود که تمایل به فرزند‌آوری و باروری در خانواده‌ها افزایش یابد.

این موضوع در 13 آبان ماه سال 99 توسط نمایندگان مجلس بررسی شد و در آن جلسه جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به‌عنوان نخستین طرح در مجلس یازدهم اعلام وصول شده بود تا پاسخی قاطع به مطالبه مقام معظم رهبری برای انجام تمهیدات جدی برای مقابله با کاهش جمعیت داده شود.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مشاور امور بانوان دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محدثه شکری‌پور با بیان اینکه در حال حاضر نرخ باروری و زاد ولد در کل کشور زیر نرخ جایگزین است، عنوان کرد: نرخ جایگزینی در دنیا 2/1 اما در ایران 7/1 بوده و متأسفانه این نرخ در استان همدان حتی از متوسط کشوری هم کمتر است.

وی با بیان اینکه نرخ زاد و ولد تا پایان سال 1399 در استان برابر 6/1 بوده، عنوان کرد: ازآنجایی نرخ مهاجرت در استان همدان نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه‌چندان دور با پدیده پیری جمعیت در استان همدان مواجه شویم.

وی با بیان اینکه به دلایل مختلفی ازجمله تغییر سبک زندگی و بالا رفتن سن ازدواج، تمایل زوجین جوان به فرزندآوری کاهش یافته است، عنوان کرد: در استان همدان به طور متوسط بالغ بر 20 درصد زوجین نابارور هستند.

مشاور امور بانوان دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه بر اساس قانون جوانی جمعیت، به کلیه مراحل درمان ناباروری خدمات بیمه‌ای تعلق می‌گیرد، تصریح کرد: در این راستا به افرادی که بیمه داشته باشند تا 90 درصد هزینه‌های درمانی پرداخت می‌شوند.

شکری‌پور با اشاره به اینکه یک بخش در بیمارستان فاطمیه به درمان ناباروری اختصاص یافته است، ابراز کرد: در این بیمارستان کلیه خدمات درمانی و مشاوره‌ای ناباروری به متقاضیان داده می‌شود.

وی با بیان اینکه ایجاد مراکز درمانی ناباوری تحت نظر دولت‌ها می‌تواند کمک شایانی به فرزندآوری افراد کند، اذعان کرد: به دلایل هزینه‌های بالای مراکز خصوصی، بسیاری از افراد توان درمان در این مراکز را نداشته و به همین دلیل شاهد ازدحام بیماران در مراکز دولتی هستیم.

مشاور امور بانوان دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه باید برنامه‌ریزی جدی‌تر و منسجم‌تری در خصوص فرزندآوری در جامعه صورت گیرد، تصریح کرد: همان‌طور که می‌دانید رهبر معظم انقلاب اسلامی هم قبل از هر اقدامی در بحث فرزندآوری تأکید به فرهنگ‌سازی می‌کنند.

شکری‌پور با بیان اینکه متأسفانه در اکثر سازمان‌ها و مجامع داشتن دو فرزند بیشتر را بی‌کلاسی می‌دانند، عنوان کرد: برخی از افراد، پزشکان و یا خانواده‌ها زوجین را نسبت به داشتن فرزند بیشتر تهی و آن‌ها را تشویق به تک‌فرزندی می‌کنند.

وی با بیان اینکه باید به طرق مختلف عوارض تک‌فرزندی را به خانواده‌ها اطلاع‌رسانی کنیم، اذعان کرد: برای تشویق زوجین به فرزندآوری باید شرایط و بستر‌ها را فراهم کنیم و از مادران حمایت بیشتری صورت گیرد.

مشاور امور بانوان دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: می‌توان با ایجاد مؤسسه‌های خدماتی به کمک مادران شاغل، دانشجو و دارای چند فرزند شتافت و با ارائه خدماتی همچون پرستاری از فرزندان، باری را از دوش آن‌ها برداریم.

شکری‌پور با بیان اینکه مادران همچون سایر اقشار جامعه نیاز به تفریح، مطالعه و غیره دارند، اظهار کرد: نباید یک بانو فکر کند چون مادر شده در زندگی محدود شده و نمی‌تواند کار دیگری جز خانه‌داری و مادری بکند.

وی با بیان اینکه منظور از حمایت فقط مالی نیست، ابراز کرد: مادران به حمایت روحی و روانی نیز نیاز دارند که این امر با ارائه خدمات و ایجاد سازمان‌های مختلف قابل اجراست.

این مقام مسئول با بیان اینکه یک مادر نیاز به مهدکودک‌های باکیفیت دارد که کودک خود را با خیال راحت به آن‌ها بسپارد، عنوان کرد: در این راستا پیشنهاد می‌شود در ارگان‌های مختلف اتاق مادر و کودک و مهدکودک دایر شود تا مادر بتواند در طول روز به فرزندش سر بزند.

شکری‌پور با بیان اینکه ساختار اکثر مراکز خرید متناسب با نیاز مادران نیست، اذعان کرد: به طور مثال در این مراکز مکانی تعبیه نشده که مادران بتوانند به‌راحتی به کودک غذا و شیر دهند و یا پوشک آن‌ها را تعویض کنند.

وی با بیان اینکه اعطای این امتیازات به مادران باعث می‌شود آن‌ها احساس ارزشمندی کنند، اذعان کرد: این امر باعث می‌شود که در جامعه مادری به‌عنوان ارزش در جامعه شناخته شود و دید منفی که نسبت زنان جوانی که مادر می‌شوند از بین برود.

مشاور امور بانوان دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه خیرین، همسایه، خانواده و سایر افراد جامعه می‌توانند به مادران شاغل یا چند فرزند کمک کنند، عنوان کرد: برای مثال همسایه‌های این افراد می‌توانند با تهیه غذای بیشتر یک وعده غذایی آن‌ها را تأمین کنند که این امر سبب می‌شود باری از دوش مادر برداشته شود و او می‌تواند به کارهای دیگر برسد.

شکری‌پور ضمن اشاره به آمار بسیار بالای سقط جنین در کشور، مطرح کرد: شواهد و تحقیقات نشان‌دهنده آن است که روزانه 700 کودک به دلیل سقط جنین از بین می‌روند.

وی با بیان اینکه بسیاری از افراد تصور می‌کنند سقط جنین زیر سه ماه اشکالی ندارد و گناه محسوب نمی‌شود، ابراز کرد: این در حالی است که روح از ماه‌های نخست در بدن جنین دمیده می‌شود و کشتن او هیچ فرقی با یک فرد بزرگ‌سال ندارد.

این مقام مسئول با بیان اینکه تعداد افرادی که بر اثر سقط جنین از بین می‌روند بسیار بیشتر از کشته‌شدگان کرونا است، عنوان کرد: متأسفانه تعداد زیادی از خانواده‌ها به دلایل واهی همچون جنسیت دست به سقط جنین خود می‌زنند.

حال با توجه به آنچه گفته شد همان‌طور که می‌دانید اختلاف نرخ‌های موالید و مرگ‌ومیر در ایران نشان‌دهنده آغاز پیری جمعیت کشور از سال 1415 خواهد بود و تداوم نرخ رشد منفی جمعیت روند پیری جمعیت کشور را از سال 1420 تشدید خواهد کرد و سرانجام در سال 1430 تکمیل این روند اتفاق خواهد افتاد؛ درحالی‌که سیاست‌گذاران جمعیتی کشور هنوز تحولات نگران‌کننده جمعیتی را جدی نمی‌گیرند.

بر اساس تحقیقات، شواهد و مدارک موجود، اکنون نرخ رشد جمعیت ایران به زیر یک درصد رسیده که این امر در تاریخ کشور بی‌سابقه بوده است. عده‌ای فشارهای دولتی را پشت پرده توقف رشد جمعیت کشور می‌دانند و حتی اجرای اهداف سند 2030 را جریان اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت ایران قلمداد می‌کنند؛ اما وضعیت فعلی جمعیت در ایران و تحولات جمعیتی در کشور بسیار نگران‌کننده است. کمبود یا فقدان نیروی کار، پیری و بی‌نشاطی جمعیت و عدم رشد و توسعه اقتصادی از پیامدهای کاهش جمعیت کشور است و بروز و ظهور مشکلات اقتصادی و امنیتی و حتی تشدید آن از آثار دومینویی پیری جمعیت در آینده ایران خواهد بود.

شیب تند و هشدار نسبت به کاهش جمعیت ایران به 30 میلیون نفر طی سال‌های آینده در حالی ایجاد شده که وعده‌های پوچ امکان باروری تا 54 سالگی بدون پرداختن دولت به شرایط اقتصادی و اجتماعی امروز کشور کمترین تأثیری در افزایش میزان باروری و به‌تبع آن افزایش نرخ رشد جمعیت نخواهد داشت. تنها اراده سیاسی و عزم ملی نهادهای درون حاکمیتی به تشکیل یک دولت رفاه یا حداقل اقدام دولت فعلی به بازسازی سیاست اقتصادی خود و گرایش به سمت دولت رفاهی که قادر به پاسخگویی به نیازها و خواسته‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انباشته شده جامعه امروز ایران باشد می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت خانواده‌های ایرانی را در جهت زادآوری و افزایش جمعیت کشور ترغیب و تشویق کند.

آمار بالای سقط جنین به هر دلیلی که انجام می‌شود نشان‌دهنده فاجعه انسانی است که روزانه رخ می‌دهد و این امر سبب بروز بسیاری از مشکلات ازجمله از بین رفتن برکت جامعه، پیری جمعیت و غیره می‌شود.