راز موفقیت بازیافت در مدارس چیست؟

بازیافت می‌تواند فرایندی گیج‌کننده و بسته به محل زندگی برای هر منطقه با منطقه دیگر و حتی از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت باشد. با این وجود نکته قابل‌توجه این است که همیشه وسایلی دورریختنی وجود دارد که می‌توان با بازیافت آن‌ها به حفظ منابع موجود، جلوگیری از آلودگی محیط و ساخت وسایلی جدید از انواع قدیمی اقدام کرد.

از سوی دیگر چنانچه فرآیند بازیافت به‌درستی انجام نگیرد حتی در صورتی‌که مشارکت در این فرآیند در حجمی وسیع نیز انجام شود احتمال افزایش آلودگی بازیافت بالا می‌رود. این آلودگی زمانی اتفاق می‌افتد که اقلام غیرقابل بازیافت و نیازمند به تفکیک برای تحویل داده شدن به غرفه‌های مربوطه مانند مواد آلی، باتری‌ها یا اقلام الکتریکی به جریان بازیافت راه پیدا کنند که این امر مشکلات بزرگی برای این صنعت در پی دارد.

بر اساس یکی از مقالات نوشته‌شده در زمینه مدیریت پسماند، میانگین میزان آلودگی بازیافت در میان جوامع و مشاغل حدود 25 درصد است. این بدان معناست که تقریباً از هر چهار قلم جنسی که در یک ظرف بازیافت قرار می‌گیرد، یک مورد از اقلام تعیین‌شده قابل بازیافت نیست. این امر احتمال بازیافت شدن مواد بازیافتی جوامع را پایین می‌آورد و کیفیت این مواد را کاهش می‌دهد. آموزش یکی از مؤثرترین راهکارها برای پیشگیری از این بحران است و کمک می‌کند جوامع بدانند چه‌چیزی قابل بازیافت است و چه چیزی کل فرآیند را با آلودگی مواجه می‌کند.

آموزش‌های این‌چنینی در مدارس می‌تواند بسیار مفید واقع شود و مؤثر عمل کند چراکه دانش‌آموزان، قشر آینده‌ساز هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند و نقشی بسزایی در بهبود شرایط جامعه خود ایفا می‌کنند. علاوه بر این وارد کردن کمی چاشنی ذوق و استعداد به تمرکز روی مراکز بازیافت در مدارس می‌تواند نقش قابل‌توجهی در افزایش علاقه و مشارکت دانش‌آموزان در پیاده‌سازی موفق بازیافت در مدارس داشته باشد.

**آموزش تفکیک اقلام قابل بازیافت در مدارس

آموزش بایدها و نبایدهای ساده بازیافت در مدارس، همچنین اهمیت تمیز کردن مواد قابل بازیافت و تفکیک آن‌ها از یکدیگر، در عین سادگی تأثیراتی بزرگ از خود برجای می‌گذارد. در این میان باید توجه داشت که صدای دیدن بسیار بلندتر از صدای شنیدن است و نمایش اقلام سریع‌تر از گفتن جملات و کلمات اثر می‌کند. به عبارت دیگر دیدن اقلامی که روزانه دور انداخته می‌شود، ابزار قدرتمندی برای دانش‌آموزان به‌شمار می‌رود تا بفهمند چه چیزی را می‌توان از سطل زباله دور نگه داشت و به مراکز بازیافت تحویل داد.

تأسیس یک مرکز بازیافت در مدارس با ساده‌ترین منابع در دسترس و ساخت تابلوهایی با این مضمون به‌ویژه در مدارس کودکان کم‌سن‌وسال راهی برای اثبات این است که اقلام و تصاویر ملموس بلندتر از کلمات صحبت می‌کنند. با این تابلوها می‌توان خیلی ساده به کودکان آموزش داد که چه‌چیزی نباید بازیافت شود و حتی می‌توان به‌کل جامعه آموخت که چگونه می‌توان به بازیافت اقلام غیر بازیافتی هم‌چون باتری‌ها، خودکارها، ماژیک‌های خشک و مواردی از این قبیل پرداخت که نه باید راهی سطل‌های زباله شوند و نه وارد فرآیند بازیافت.

این اقدام را همچنین می‌توان با ایجاد یک ویترین برای نمایش اقلام و ارائه توضیحاتی مختصر در کنار آن‌ها انجام داد. تعیین شعارهای انگیزشی، تشویق دانش‌آموزان مستعد به گفتن شعر و نوشتن داستان درباره بازیافت، کمپوست‌سازی و صفر زباله شدن (مجموعه‌ای از اصول متمرکز بر پیشگیری از ضایعات که طراحی مجدد چرخه‌های حیات منابع را تشویق می‌کند تا همه محصولات دوباره مورد استفاده قرار گیرند)، حتی اجرای نمایش‌نامه در این زمینه نیز بسیار اثرگذار است و باعث می‌شود کودکان پیش از دور انداختن هر چیزی ابتدا کمی درباره آن فکر کنند.

**ایجاد مراکز بازیافت در مدارس

با توجه به شرایط بحرانی جامعه در زمینه پسماندها، مرکز بازیافت نیاز غیرقابل انکار هر مدرسه به حساب می‌آید. با ایجاد شرایط چالشی به کمک استفاده از تابلوهای اعلانات یا میزهای مخصوص با عناوین «آیا قابل بازیافت است؟» و مواردی از این قبیل، می‌توان دانش‌آموزان را نسبت به تفکیک موارد گوناگون از یکدیگر تشویق کرد. حتی می‌توان با چسباندن اقلام بازیافتی روی بدنه خود سطل بازیافت نیز به این منظور دست یافت. تمام این اقدامات از طریق راهکارهای مختلف قابل پیاده‌سازی است و تنها به افزوده شدن کمی چاشنی ذوق به اقدامات عملی و تمرکز بر اهمیت بازیافت نیاز دارد.

ورودی جذاب برای هر مرکز بازیافت در مدارس بسیار حائز اهمیت است چراکه جلب توجه دانش‌آموزان پیش از هر چیز می‌تواند راهی برای تشویق آن‌ها نسبت به مشارکت فعال در فرآیند بازیافت مدارس باشد. یکی از اقدامات جالب در این زمینه توسط مدرسه ابتدایی لینکلن پرایری (Lincoln Prairie) در ایالت «ایلینویز» آمریکا انجام گرفته است که با توجه به علاقه بخش عمده دانش‌آموزان خود به بسکتبال، مرکز بازیافت خود را به‌گونه‌ای طراحی کرده است که در بالای آن یک سبد بسکتبال تعبیه شده و سطل‌های مربوط به هر یک از اقلام بازیافتی زیر سبد قرار دارد. کودکان با تشخیص این‌که چه چیزی قابل بازیافت است و چه چیزی نه، با انداختن آن‌ها در سبدهای مخصوص می‌توانند امتیاز کسب کنند. این خلاقیت توجهات بسیاری را به سمت خود جلب کرده است.

مراکز بازیافت مدارس می‌توانند بدون هیچ هزینه و تنها با استفاده از اقلام غیر قابل استفاده‌ای تشکیل شود که در هر مدرسه یافت می‌شود. حتی می‌توان برای تأسیس آن‌ها به برگزاری مسابقه میان گروه‌های مختلف دانش‌آموزی پرداخت و یا بهتر از آن با ترکیب ایده‌های دریافتی همه آن‌ها و ایجاد حس ارزش و افتخار، در کنار استفاده از این اقلام همه دانش‌آموزان را به فرآیند بازیافت در مدارس تشویق کرد. استفاده از قفسه‌ها و کمدهای بلااستفاده، میزها و نیمکت‌های قدیمی، تخته‌های متروک‌مانده و هرچیزی که زمانی مورد بهره‌برداری بوده و اکنون جایگزین شده است راهکار خوبی برای ایجاد یک مرکز بازیافت بدون هزینه محسوب می‌شود.

مراکز بازیافت مدارس می‌توانند به‌صورت ایستا در یک مکان ثابت باشند یا با قرار گرفتن روی چند چرخ به‌راحتی بتوان به جابه‌جایی آن‌ها اقدام کرد. این مراکز می‌توانند با نقاشی‌های چشمگیر توسط خود بچه‌ها یا معلم‌ها تزئین شوند یا از آن‌ها به‌عنوان وسیله‌ای برای بازی بهره برد. می‌توان این مراکز را با چسباندن برچسب و نوشتن روی آن‌ها مشخص کرد یا با قرار دادن و چسباندن اقلام بازیافتی در هر بخشی از آن‌ها این کا ر را انجام داد. در حالت کلی آنچه اهمیت دارد ایجاد مراکز بازیافت رنگارنگ و جذاب در مدارس است که در کنار سوق دادن مدرسه به سمت دوستدار محیط‌زیست بودن بتواند با تربیت نسلی با نگاهی متفاوت به اقلام دورریختنی، جامعه‌ای بهتر را برای آیندگان رقم بزند.