کد خبر : 56980
تاریخ : 1401/4/4
گروه خبری : شهر

بازآفرینی شهر همدان اقدام مقطعی و ابتر

درد مضاعف بازآفرینی شهر همدان با کم‌کاری میراث

نخستین گام‌های شکل‌گیری طرح بازآفرینی شهری به ابتدای دولت یازدهم برمی‌گردد به‌طوری‌که بر اساس ماده 16 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و با هدف جلب همکاری و مشارکت کلیه دستگاه‌های ذی‌ربط در فرآیند بازآفرینی پایدار، محدوده‌ها و محله‌های هدف و به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های راه و شهرسازی (شرکت عمران و بهسازی شهری ایران) و وزارت کشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شورای عالی استان‌ها، سند ملی راهبردی احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در جلسه 16/06/1393 هیئت دولت مورد تصویب قرار گرفت.

دراین‌بین دولت به‌منظور عملیاتی کردن سند مذکور در روز پنجشنبه 19 بهمن 1396 با دستور مستقیم رئیس‌جمهور وقت برنامه ملی بازآفرینی شهری «امید» را با هدف نوسازی بافت‌های فرسوده، بهسازی سکونت‌گاه‌های غیررسمی و حاشیه شهری و احیای بافت‌های تاریخی در سراسر کشور ازجمله همدان آغاز کرد.

همچنین راهکارهای اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار با هدف احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در جلسه یکشنبه سی‌ام اردیبهشت 1397 هیئت وزیران به ریاست رئیس جمهوری، مورد بررسی قرار گرفت.

اما آنچه مسلم است اینکه اجرای طرح بازآفرینی شهری همچون سایر طرح‌ها در راه رسیدن به اهداف مورد نظر با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه شد که اگر نگوییم مانع اجرای آن شدند دست کم حرکت آن را کند کردند؛ از این رو با وجود اهداف خوب و مناسبی که در این طرح آمده بود تحقق آن‌ها طی 6 سال گذشته در همدان جزو معدود پروژه‌هایی است که عملکرد مناسبی نداشته است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با معاون اسبق وزیرراه‌ و شهرسازی گفت‌وگویی را در این ارتباط ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدسعید ایزدی با بیان اینکه آنچه که ما برای طرح بازآفرینی بعد از تشکیل ستاد بازآفرینی استان و مباحث مرتبط با آن ترسیم کردیم طبقه‌بندی پروژه‌های حوزه بازآفرینی استان به چند بخش بود گفت: سکونتگاه‌های غیر رسمی به‌عنوان مهم‌ترین معضل در استان مورد توجه قرار گرفت و هزینه‌های زیادی نیز در این بخش صرف شد.

وی با تأکید بر اینکه از اواخر دهه 80 و طی دهه 90 در حوزه ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیر رسمی، ارتقای زیرساخت‌ها و تدوین سند توسعه این‌گونه مناطق و محلات به‌خصوص محله خضر با تشکیل دفتر تسهیلگری اقدام نسبتاً قابل توجهی انجام شد تشریح کرد: در حوزه بافت‌های تاریخی و بهسازی و مرمت این‌گونه بافت‌ها نیز سه مرکز محله به‌عنوان پایلوت در همدان انتخاب و برای آن طرح‌هایی تهیه و در مراجع مختلف مورد بررسی و تصویب قرار گرفت.

وی با تأکید بر اینکه در این محلات اقدامات اولیه هم در مورد اجرای این طرح‌ها در سطح کف‌سازی و بدنه‌سازی انجام شد اما متأسفانه این طرح‌ها نیز به‌صورت 100 درصد تحقق پیدا نکرد در حالی که صورت‌مسئله‌های ارائه شده بسیار درست بودند تشریح کرد: لازمه این مهم همکاری و هماهنگی همه دستگاه‌های مرتبط بود زیرا برای اجرای یک پروژه شهری نیازمند همکاری مدیریت دستگاه‌های خدمات‌رسان و نیز دیگر دستگاه‌ها که به‌نوعی متولی این پروژه‌ها به‌حساب می‌آیند هستیم.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان افزود: آنچه مسلم است اینکه به‌نظر می‌رسد در اجرای این پروژه‌ها این همراهی در استان و شهر همدان انجام نشد به‌طوری‌که بنده در آن مقطع زمانی در چند جلسه از نبود این هماهنگی و همراهی گلایه کردم زیرا ما برای این محلات (کلپا، حاجی و کبابیان) بودجه لازم را پیش‌بینی کرده بودیم اما آنچه انجام شد در سطح خدمات اولیه بسیار نازل آن‌هم تنها در محله کبابیان در حد کف‌سازی بود.

ایزدی با اشاره به اینکه در عرصه پیاده‌راه سازی و ساماندهی مرکز شهر به‌ویژه موضوع ترافیکی که محوریت آن بر عهده شهرداری و دولت تنها در قامت حامی اجرای طرح وارد شده و بودجه اندکی به آن تزریق شد بود، خوشبختانه در خصوص میدان امام خمینی (ره) و خیایان بوعلی شاهد عملکرد خوبی که حتی به‌صورت الگو مورد توجه دیگر شهرها قرار گرفت بودیم اذعان کرد: در حال حاضر طرح بازآفرینی میدان مرکزی همدان به‌عنوان یکی از موفق‌ترین پروژه‌های بازآفرینی در سطح ملی مطرح است.

وی ادامه داد: اما متأسفانه در این عرصه نیز پیاده‌راه اکباتان در اجرا با مشکلاتی همچون بازار آهن‌فروشان روبه‌رو شد و همچنان در این بخش با میراث فرهنگی و کسبه این بازار مسئله دارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه آنچه عنوان شده پروژ‌ه‌های اصلی در حوزه بازآفرینی شهر همدان بود که به مرحله اجرا رسید اما به ثمر رسیدن نهایی آن‌ها نیازمند تداوم بود و نمی‌توان انتظار داشت با اختصاص یک یا دو سال بودجه این پروژه‌ها به نتیجه برسد گفت: ازآنجاکه بازآفرینی یک فرایند است قطعاً برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید این جریان به‌صورت مستمر ادامه می‌یافت.

ایزدی با تأکید بر اینکه بازآفرینی یک پروژه مقطعی نیست و در واقع باید این محدوده‌ها و محلات در طول زمان مورد توجه قرار گرفته و برایشان بودجه لازم اختصاص یابد گفت: بازهم تأکید می‌کنم برای رسیدن به نتیجه مطلوب نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها و فعال شدن ستاد بازآفرینی در استان هستیم.

وی با اشاره به اینکه بنده در حال حاضر تردید دارم پس‌ازآن مقطع زمانی ستاد بازآفرینی استان تشکیل شده و یا موضوع محدوده‌های هدف نوسازی و بهسازی شهر در دستور کار این ستاد باشد اذعان کرد: باید این ستاد فعال شود زیرا هم‌راستای دستگاه‌های مختلف در جهت اجرای برنامه‌های اولویت داده شده در تحقق بازآفرینی شهر توسط این ستاد انجام می‌شود.

وی با اشاره به عرصه‌های تاریخی مرکز شهر همدان در طرح بازآفرینی شهری ابراز کرد: بافت‌های تاریخی که سرمایه‌های ارزشمند جامعه از گذشته به‌حساب می‌آیند نباید عنوان فرسوده را بر آن‌ها بار کرد زیرا در این صورت نتیجه آن بلایی است که در دهه 70 و 80 بر سر محله جولان آمد و با لودر به جان این منطقه افتادند.

این شهرساز با اشاره به اینکه متأسفانه در بخش بافت‌های تاریخی مراکز شهری با دو طیف افراطی مواجهیم تشریح کرد: در این خصوص یا به سمت تخریب آن‌ها حرکت کرده و با رویکردهای بلدوزری آن‌ها را به‌صورت کامل نابود می‌کنیم (همچون اتفاقی که برای محله جولان افتاد) و یا در موضع میراث فرهنگی چنان افراطی رفتار می‌کنیم که دست به هرگونه تغییر را ممنوع اعلام کرده و با طرح‌های تهیه‌شده و ضوابط و مقررات هر اتفاقی را در این محدودها منجمد می‌کنیم.

ایزدی با تأکید بر اینکه در این بخش نیازمند یک رویکرد متعادل هستیم تا بتواند ضمن حفاظت و حراست امکان نوسازی و رفع خطر را با ساکنان و مالکان این‌گونه مناطق فراهم کند، بیان کرد: سند تدوین‌شده از سوی میراث فرهنگی برای تعیین محدوده تاریخی مرکز شهر همدان در آن مقطع زمانی که با مخالفت شدید مدیران استانی مواجه شد و قرار بر تجدیدنظر آن بود ازاین‌دست نگاه‌های افراطی است که متأسفانه هیچ خبری از تجدیدنظر در آن نیست.

وی افزود: این سند مسائل و مشکلات بزرگی داشت و محدوده‌های بزرگی از مرکز شهر همدان را فریز کرده به‌طوری‌که اگر توانی برای نوسازی از سوی این مالکان وجود داشت نیز از آن‌ها سلب کرده است.

وی با بیان اینکه درواقع با توجه به محدودیت‌های ایجاد‌شده در ضوابط و مقررات در این‌گونه محلات مردم با مشکل جدی مواجه شدند، تصریح کرد: توقع این بود که این طرح مورد تجدید نظر قرار گیرد که دراین‌باره مدیران استانی نیز اعلام آمادگی کرده و بنده در آن مقطع زمانی در چند جلسه و برای تدوین شرح خدمات و تغییر طرح حاضر شدم.

این شهرساز با بیان اینکه در حال حاضر ما با سندی مواجهیم که بر اساس آن میراث فرهنگی در این‌گونه محلات اجازه مداخله و اقدام را به مالکان نمی‌دهد و مردم و سرمایه‌گذار بخش خصوصی نیز رغبت خود را برای سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها با توجه به محدودیت و کمبود منابع و تسهیلات از دست داده‌اند، افزود: این مسائل در مجموع شرایطی را در این‌گونه محلات ایجاد کرده که اقدام خاصی در آن‌ها طی سال‌های اخیر نیافتد.

ایزدی افزود: این در حالی است که تلقی ما این بود که اگر تسهیلاتی که به مردم و بخش خصوصی ارائه شده و تشویق‌هایی همچون تراکم و بخشودگی‌ها، مورد توجه قرار گیرد، امکان نوسازی بخشی از محلات فراهم خواهد شد اما همانطور که پیشتر عنوان شد هم ضوابط تهیه‌شده از سوی میراث فرهنگی مانع کار شد و هم محدودیت در اعطای تسهیلات اجازه این کار را نداد که نتیجه آن رکود نسبی در این محلات است.

وی با اشاره به اینکه بنده از سال 92 تا 96 متولی بحث بازآفرینی در کشور بودم و بعدازآن نیز در قامت معاون وزیر این مسئله را پیگیری می‌کردم و توانستم بودجه‌هایی را به بازآفرینی شهر همدان اختصاص دهم که متأثر از آن تملک‌هایی صورت گرفت به‌نحوی‌که هشت خانه تاریخی همچون خانه صالحان، شرفی و شریفی و غیره در همدان خریداری و مرمت شد، اذعان کرد: مسئله این است که متأسفانه این خانه‌ها در حال حاضر رها و مهجور هستند و کسی متولی بهره‌برداری از آن‌ها نیست، حال آنکه بارها و بارها از مسئولان خواسته شد این خانه‌ها را به دستگاه‌ها و نهادهای مربوطه واگذار کنند تا به‌درستی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

وی با تأکید بر فرایندی بودن بازآفرینی و لزوم تداوم بودجه به طرح‌ها و محدوده‌های تعریف‌شده در آن ابراز کرد: همانطور که در قانون برنامه ششم توسعه نوشته شد هر محله باید یک بازه زمانی 10 ساله را در کنار اختصاص منابع طی کند تا بتواند کیفیت زندگی را بازیابد اما ما تنها در یک بازه زمانی این مناطق و محدوده‌ها را مورد توجه قرار داده و سپس آن‌ها را رها می‌کنیم حال آنکه این مهم، هدف طرح بازآفرینی را تأمین نمی‌کند و تنها آن را تبدیل به اقدام موضعی در یک محدوده زمانی مشخص می‌کند.

این شهرساز در ادامه با اشاره به اینکه در حال حاضر با توجه به طرح جامع جدید، محدوده و حریم شهر بسیار گسترده شده و مناطق الحاقی به مناطق شهری افزوده شدند اذعان کرد: این امر منجر می‌شود که این مناطق جزو محدوده شهری تلقی شوند؛ بنابراین باید همچون مناطق شهری مورد توجه قرار گیرد البته ما در بازآفرینی برای توسعه این‌گونه مناطق نیز همان بازده زمانی 10 سال را مطرح می‌کنیم گرچه بنده شخصاً از آنجا که این الحاقات دردهای مدیریت شهری را بیشتر می‌کند موافق نبودم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد طرح بازآفرینی شهری در همدان این روزها بنا به اجرای ناقص و مقطعی در بخش‌های مختلف خود نیازمند باززنده‌سازی است به‌نحوی‌که اداره کل راه و شهرسازی به‌عنوان متولی اصلی به‌صورت واقعی نه‌فقط شعارگونه، پای کار آمده و با احیای ستاد بازآفرینی، دیگر دستگاه‌ها را پای کار آورده و دست از شعارهای پوپولیستی بردارد.

  لینک
https://sepehrnewspaper.com/Press/ShowNews/56980