انواع گردشگری را بشناسیم

گردشگری خوراک؛ از تغییر رویکرد تا برندسازی

فرید جواهرزاده در خصوص تعریف گردشگری خوراک و لزوم توجه به آن اظهار کرد: اما آنچه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد نوع، پیشینه و تنوع غذاهای محلی و حتی مکتب غذایی ایرانی بوده که بسیار کمرنگ شده است.

وی ادامه داد: به گونه‌ای که فهرست غذایی هتل‌ها چند نوع غذای مشخص و کاملاً مشابه یکدیگر را ارائه می‌دهد و تنوع غذایی که تحت تأثیر ویژگی‌های جغرافیایی کشور و تنوع قومی و نژادی وجود دارد، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. تنوع اقلیمی، آب‌وهوایی و شرایط بسیار خاص ایران که پرورش انواع گیاهان و مواد خام غذایی را در بر می‌گیرد، سبب می‌شود سبزی‌های معطر متنوع و همچنین گیاهانی که قابلیت طبخ غذایی دارند، در کشور رشد و تنوع غذایی را ایجاد کند.

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران بیان کرد: بنابراین کشور ما مملو از امکانات و شرایطی است که می‌تواند چند هزار نوع غذای محلی را معرفی و ارائه دهد. اما متأسفانه این تنوع غذایی در کشور کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.در صورتی که رستوران‌هایی با غذاهای کشورهایی مانند لبنان، چین، ژاپن، یونان، هند و... در کشور گسترش پیدا کرده و معمولاً مشتریان زیادی را به خود جذب می‌کنند. این رستوران‌ها به طور مشخص انواع غذاهای محلی کشورهای دیگر را ارائه می‌دهند که در شرایط مناسبی عامه‌پسند شده و اغلب گردشگران را مجاب می‌کند که از غذاهای غیر ایرانی نیز استفاده کنند.

  گردشگری خوراک می‌تواند هدف اصلی سفر باشد

جواهرزاده عنوان کرد: بنابراین شاید بتوان این اقدام را نوعی نقصان بیان کرد. بر این اساس ما از ظرفیت عظیمی که می‌تواند به‌عنوان هدف سفر گردشگر شناخته شود، غافل شده‌ایم. به این ترتیب گردشگری غذا یا گردشگری خوراک می‌تواند به‌عنوان هدف اصلی سفر به‌شمار رود مشروط بر آن که با برنامه‌ریزی منسجم و هدفمند تورهای گردشگری، برخی تسهیلات و امکانات را برای این نوع از گردشگری ایجاد کرده و با افزودن غذاهای بومی و محلی به منوی رستوران‌ها و هتل‌های کشور به راهبردی متناسب برای ترویج گردشگری خوراک در کشور دست پیدا کنیم.

وی افزود: به طور معمول گردشگری غذا می‌تواند شامل دو یا سه نوع شود. یکی از آن‌ها در ارتباط با سفر کردن به یک مقصد و استفاده از غذاهای بومی و محلی آن منطقه است که نوعی از گردشگری غذایی محسوب می‌شود. اما بخش دیگری نیز می‌تواند به‌عنوان گردشگری خوراک تلقی شود و آن آشنایی با انوع مختلف خوراک و نوشیدنی‌ها و بررسی نحوه تهیه و طبخ غذاها است که در این خصوص گاهی سفرهایی شکل می‌گیرد و گروهی از گردشگران برای بازدید از مراکز و مزارع کاشت و پرورش مواد گیاهی، گوشتی و حتی نحوه عرضه آن‌ها در بازار به سفر و گردشگری می‌پردازند. در واقع افرادی که به هر نحوی با تهیه و سرو غذا سروکار دارند، در زنجیره تأمین گردشگری خوراک قرار می‌گیرند و افرادی که به عنوان گردشگر وارد این زنجیره می‌شوند و به مطالعه روند تولید، طبخ، تهیه و حتی مصرف غذا می‌پردازند، در زمره گردشگران خوراک قرار می‌گیرند.

  تأثیر مثبت گردشگری خوراک بر جسم و روح انسان

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران اضافه کرد: بخش دیگری نیز وجود دارد که با حوزه اکوتوریسم و طبیعت‌گردی بسیار مأنوس و درهم‌آمیخته است. این بخش از گردشگری خوراک در طبیعت دنبال می‌شود و سبک غذایی خاصی در دنیا به وجود می‌آید که در ارتباط با نحوه تهیه و طبخ غذا در فضاهای طبیعی و با استفاده از فضای مفرح طبیعی شکل می‌گیرد که واژه ارگانیک در این خصوص بیشتر مصداق پیدا می‌کند. مانند استفاده از نان محلی و تفاوت فاحش تهیه و طبخ آن با نان‌های غیرسنتی یا صنعتی در شهرها است. بر این اساس گردشگری خوراک علاوه بر این‌ها می‌تواند بر جسم انسان تأثیرات مثبتی ایجاد کند و روح و روان انسان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

جواهرزاده تصریح کرد: لبنانی‌ها، هندی‌ها، ژاپنی‌ها، چینی‌ها ویونانی‌ها تا اندازه‌ای در حوزه گردشگری خوراک فعالیت‌هایی داشته‌اند و به رونق این بخش از گردشگری اهتمام ورزیده‌اند. به اعتقاد من گردشگری خوراک در ایران به‌عنوان یکی از کشورهایی که از قدرت بسیار بالایی در جذب گردشگر برخوردار است و با توجه به تنوع بسیار زیاد در غذاهای ایرانی در سطح دنیا و تنوع اقلیمی، می‌تواند نوعی برند و رقیب بسیار مهم برای انواع سبک‌های غذایی و گردشگری خوراک در سایر کشورها باشد.

وی افزود: ایجاد فضاهای سنتی در کنار شرایط سرو غذاهای سنتی نیز حائز اهمیت است. از این رو سفره‌خانه‌های سنتی، بناهای تاریخی و میراث فرهنگی و موزه‌ها می‌توانند در این خصوص مورد توجه قرار گیرند، زیرا به طور معمول نگاه و خاستگاه تقاضایی که از سوی گردشگران در این اماکن تاریخی وجود دارد غذاهای سنتی و بومی است‌. بنابراین غذاهای سنتی ایرانی در کنار خانه‌های سنتی، کاخ‌موزه‌ها و مراکز تاریخی می‌تواند شرایط مطلوبی را از نظر تعریف یک مقصد گردشگری تاریخی یا فرهنگی ایجاد کند.

وی ادامه داد: وجود چای‌خانه‌ها و رستوران‌های سنتی که در سال‌های اخیر بسیار مورد استقبال قرار گرفته و در اقصی نقاط کشور راه‌اندازی شده است، در کنار اقامتگاه‌های بوم‌گردی به خوبی می‌تواند موجب افزایش گردشگر و استقبال از خوراک‌های ایرانی شود.

  جذب سرمایه‌گذار یکی از اثرات اقتصادی گردشگری خوراک

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران در خصوص اثرات اقتصادی گردشگری خوراک گفت: طبخ غذاهای سنتی و اصیل علاوه بر ایجاد کارآفرینی و توسعه کسب وکارها و اشتغال، می‌تواند زمینه استفاده از ظرفیت‌های تبلیغاتی و ایجاد فضاهای مشارکتی و جذب تسهیلات دولتی، سرمایه‌گذاری و همچنین آموزش‌های لازم در این خصوص را فراهم آورد. به نوعی می‌توان بیان کرد که گردشگری خوراک می‌تواند به توسعه اقتصاد محلی و اشتغال‌زایی در مناطق محروم منجر شود. ضمن اینکه استفاده از خوراک محلی و غذاهای بومی که اغلب سالم و ارگانیک هستند، می‌تواند شرایط بسیار قابل تأملی را در بخش توسعه گردشگری خوراک در کشور ایجاد کند.

جواهرزاده اظهار کرد: معرفی هنرهای بومی مناطق مختلف و استفاده از توانمندی‌ها و تجربه‌های آن‌ها در حفاظت از میراث فرهنگی نیز می‌تواند به گردشگری خوراک کمک کند. از طرفی دیگر توجه به نقش زنان و بانوان در ترویج این نوع از گردشگری، می‌تواند به افزایش سطح توانمندی‌های زنان شاغل و کارآفرین کمک کند.

وی خاطرنشان کرد: در این راستا برخی از خانه‌های تاریخی مرمت‌ شده، می‌توانند بسترهای مناسبی برای فضای گردشگری خوراک باشند و زمینه فعالیت‌های اقتصادی را ایجاد ‌کنند. همچنین محصولات غذایی سنتی، صنایع‌دستی و موسیقی سنتی نیز می‌تواند به چرخه تأمین گردشگری خوراک کمک کند و آن‌ها را پررنگ‌تر نشان دهد تا به عنوان الگویی برای توسعه اقتصادی در جوامع محلی و به ویژه مراکز و فضاهای غیرشهری مانند مناطق روستایی یا مناطق کمتر توسعه‌یافته، عمل کند.

وی ادامه داد: بنابراین به‌واسطه تغییرات اقتصادی گردشگری می‌توان اثرات فرهنگی و اجتماعی آن را نیز پیدا کرد. به گونه‌ای که ارتقای سطح فرهنگی و انتقال پیام‌های میراثی در قالب آموزش روش‌های پخت و معرفی و ارائه خوراک‌ها که برگرفته از سنت‌ها و باورها و به تعبیری آداب و رسوم سنتی مناطق مختلف کشور هست نیز ازجمله آثار فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود که به گسترش میراث فرهنگی و ابعاد اجتماعی و فرهنگی کمک کند.

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران بیان کرد: به طور کلی موضوع برندسازی گردشگری خوراک یکی از موضوعات مهمی که باید در ایران مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص می‌توان خوراک‌های ایرانی را به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس شناسایی کرده، به ثبت ملی برسانیم و پرونده‌های آن‌ها را برای ثبت جهانی در یونسکو آماده کنیم و در کنار آن‌ها رایزنی‌های فرهنگی و سیاسی را انجام دهیم تا پرونده‌ها در سطح بین‌المللی مطرح شود. این اقدامات در راستای معرفی خوراک ایرانی و به تبع توسعه گردشگری خوراک بسیار حائز اهمیت و مفید خواهد بود.

جواهرزاده اضافه کرد: به‌عنوان مثال سال‌ها قبل در خراسان به‌دنبال پیگیری ثبت ملی شیشلیک در شاندیز بوده‌ایم و این روند بایستی در تمام ابعاد آن ادامه پیدا کند. ایجاد پرونده‌های شهرهای خلاق گردشگری و... نیز بسیار کمک‌کننده خواهد بود. به علاوه حضور ما و عضویت شهرهای ایرانی در زمره شهرهای خلاق یونسکو به نظر من مهم‌ترین گام برای برندسازی گردشگری خوراک است.

وی اظهار کرد: به طور کلی رونق گردشگری خوراک، مستلزم افزایش تعداد رستوران‌ها نیست. طبق تعریف گردشگری خوراک، این نوع از گردشگری شامل مجموعه فعالیت‌های خوردن و نوشیدن هنگام سفر و حتی نحوه پخت و طبخ آن‌ها، ایجاد بازارچه‌های صنایع غذایی، کشاورزی و... که می‌تواند بخشی از گردشگری کشاورزی را نیز در خود جای دهد، لذا برای ترویج آن باید تمام این موضوعات را مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: در حال حاضر به‌طور ویژه هنگام صحبت در خصوص گردشگری خوراک در ایران معمولا تعدادی از گردشگران خارجی که به رستوران‌ها مراجعه می‌کنند، در نظر گرفته می‌شوند. در حالی که این نوع از گردشگری بازار ویژه خود را دارد و صرفاً از حالت لوکس و لاکچری نیز خارج شده است. به عنوان مثال می‌توان به غذاهای سبک، شیرینی‌جات و نمونه‌های کوچکی از خوراکی‌های محلی نیز اشاره کرد که به توسعه گردشگری خوراک می‌انجامد. بنابراین زمانی گردشگری خوراک ایرانی در دنیا مصداق بارز توسعه گردشگری ایران خواهد بود که بتوانیم جایگاهی همچون قهوه ترک و کباب ترکی برای غذاهای ایرانی در منوهای خارجی ایجاد کنیم.