منتقد پیشکسوت سینما:

مردم دوست ندارند واقعیت را ببینند

نگاهی به جدول فروش فیلم‌های سینمایی نشان از یک تفاوت فاحش بین دو فیلم صدر جدول با فیلم سوم دارد. فیلم اول و دوم بافروشی نزدیک به هم (انفرادی 40 میلیارد و سگ‌بند 38 میلیارد) در مجموع حدود 80 میلیارد فروخته اند و فیلم سوم جدول فروش موقعیت مهدی با تنها 12 میلیارد فروش با فاصله ای بسیار دور از این دو فیلم قرار دارد.

این موضوع وقتی قابل تأمل‌تر است که بدانیم انفرادی و سگ‌بند در ادامه کمدی‌های سال‌های اخیر تنها مبتنی بر طنز موقعیت هستند و چیزی بیش از این در چنته ندارند؛ اما موقعیت مهدی یک فیلم حماسی_قهرمانی و مبتنی بر یک قصه حقیقی بر مبنای زندگی شهیدان حمید و مهدی باکری است؛ فیلم خوش ساختی که در چهلمین جشنواره فیلم فجر با 14 نامزدی، برندهٔ پنج جایزه از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد.

سؤال این است که چرا مخاطبان تمایلی به دیدن چنین فیلمی ندارند؟ آن هم به رغم تبلیغات نسبتا خوبی که این فیلم به دلیل محتوا و پیش زمینه خود (نسخه ابتدایی و اصلی این فیلم در شبکه یک سیما تولید شده) از آن برخوردار بوده است.

چرا مردم به فیلم تقدیر شده در جشنواره فیلم فجر که داستانی حقیقی را روایت می‌کند و از قهرمانان این مرز سخن می‌گوید، بی تفاوت هستند اما پول و زمان خود را برای فیلمی هزینه می‌کنند که شاید یک ماه دیگر حتی اسم و قصه آن را به یاد نداشته باشند.

احمد طالبی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا فیلم‌های کمدی در تقابل با فیلم‌های بزرگی چون موقعیت مهدی (ترکیبی از یک گروه بازیگری قدرتمند و فیلمنامه منسجم و واقعی) همچنان پیشتاز و پرفروش هستند، گفت: جوامع بعد از بحران‌های از سر گذرانده نیاز به‌نوعی گریز از واقعیت دارند؛ نمونه بارز این موضوع در تاریخ سینمای جهان و نئولاریسم در سینمای ایتالیا به وقوع پیوست؛ اگرچه نئولاریسم یکی از بهترین اتفاقاتی است که در تاریخ سینمای جهان افتاده و اگرچه نقطه محوری‌اش ایتالیاست اما بر سینمای جهان و حتی آمریکا هم اثر گذاشت.

وی افزود: نئولاریسم در ساده‌ترین تعریف عبارت است از فیلم‌هایی که به‌هیچ‌وجه دروغ نمی‌گویند، با مصالح واقعیت ساخته می‌شوند و از دل جامعه سر برمی‌آورند اما همین سینمایی که در آن دزد دوچرخه و سینما پارادیزو ساخته شد کم‌تر از 10 سال دوام آورد چرا که جامعه ایتالیا و اروپای بعد از جنگ، نیاز به‌نوعی واقع گریزی و رؤیاپردازی داشت.

این منتقد سینما اضافه کرد: این نیاز به گذر از شرایط و واقع گریزی نکته مهمی است؛ چرا که وقتی به سینمای ایتالیا بعد از نئولاریسم نگاه می‌کنید دورانی عجیب‌وغریب را در پیش می‌گیرد و فیلم‌های هرکولی و قهرمانی و کمدی‌های سخیف و... میدان را از آن خود می‌کنند.

طالبی‌نژاد اظهار کرد: البته که در کنار اینها فیلم‌سازهای برجسته‌ای چون آنتونیونی و فیلینی و ویسکونتی و... کار خودشان را انجام می‌دادند.

وی در تبیین وضعیت امروز مخاطبان سینمای ایران یادآور شد: در سینمای ایران هم این روند دقیقاً در حال تکرار شدن است. در این شرایط فیلم‌های کمدی تنها گونه‌ای هستند که دخل و خرجشان می‌خواند و سودهای کلانی هم نصیب سازندگانش می‌کنند. در تمام این سال‌ها اما عمده فیلم‌های واقعی و فیلم‌هایی که بر مبنای واقعیت ساخته شده، در گیشه و فروش شکست‌خورده‌اند.

وی افزود: عدم اقبال از فیلم سینمایی موقعیت مهدی که فیلمی در ژانر قهرمانی_حماسی اما از نظر گیشه ناموفق است را می‌توان باتوجه‌به شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم درک کرد؛ مردمی که دوست ندارند در مورد حقایق فکر کنند، به سمت فیلم‌هایی می‌روند که برای لحظاتی بخندند و از غصه دور شوند.

این نویسنده گفت: این فیلم‌ها نوعی بی‌خیالی را تبلیغ می‌کنند و تنها تضمینی هستند که در رقابت با فضای رایگان مجازی که محتواهای متنوعی را به مخاطبان گسترده‌اش ارائه می‌دهد، مردم را به سالن سینما می‌کشانند.

طالبی‌نژاد تأکید کرد: چندی پیش فیلم سینمایی مجبوریم را در سینما دیدم؛ فیلمی که به نظرم فیلم خوبی است و ارزش دیدن دارد. در سالن سینما در سانس بعدازظهر فقط سه نفر نشسته بودیم و با خودم می‌اندیشیدم که چرا مردم به دیدن چنین فیلم‌هایی نمی آیند اما به شدت کمدی‌های بی محتوا را دنبال می‌کنند.

وی اظهار کرد: نتیجه‌گیری‌ام همان چیزی بود که به آن اشاره کردم: مردم دوست ندارند واقعیت را ببینند؛ وقتی جوامع به مرحله‌ای می‌رسند که صرفاً می‌خواهند چیزهایی را فراموش کنند و این دوره را بگذرانند. چنین واکنشی در این زمینه قابل درک و دریافت است.

این فیلمساز خاطرنشان کرد: متأسفانه بسیاری از جوانان ما مهدی باکری را نمی‌شناسند و زمانی که آشنا می‌شوند هم برایشان آن گونه که باید برجسته نیست؛ این موضوع را می‌توان گریز از واقعیت دید؛ گریز از واقعیتی که در نسل جوان در حال وقوع است.