مهم‌ترین ویژگی‌های فضاهای عمومی موفق

فضاهای عمومی به نهادهای مختلف، کتابخانه‌ها، زمین‌های ورزشی، مدارس و مراکز درمانی اشاره دارد که در آن‌ها، نه‌تنها مردم به برقراری تعامل با یکدیگر می‌پردازند، بلکه امکان پیوند شهرنشینان و دولت‌ها فراهم می‌آید. چنانچه طراحی این مکان‌ها به خوبی انجام شود، آن‌گاه همین مکان‌های عمومی میزبان زندگی عمومی خواهد بود و نشاط را برای شهرها به ارمغان خواهد آورد.

گروهی از محققان پس از بررسی هزاران فضای عمومی در سراسر جهان به این نتیجه رسیدند که مکان‌های شهری موفق از چهار ویژگی اصلی قابلیت دسترسی، راحتی، قابلیت جذب مردم به انجام فعالیت‌های مختلف و زمینه‌سازی برای برقراری تعامل اجتماعی میان شهروندان برخوردار است.

  قابلیت دسترسی

قابلیت دسترسی یک فضای عمومی از امکان پیوند آن با محیط‌های اطراف به‌صورت مجازی یا فیزیکی مشخص می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی یک فضای عمومی قابل دسترسی تلقی می‌شود که امکان رفت و آمد آسان به آن وجود داشته باشد و بتوان از مسافت‌های دور و نزدیک در آن حضور پیدا کرد. علاوه بر این، مرزهای چنین فضایی نیز حائز اهمیت است به این صورت که وجود فروشگاه‌ها و پیاده‌راه‌ها در امتداد آن بسیار جذاب‌تر از فضاهای خالی بدون استفاده در خیابان‌های پیرامون خواهد بود. فضاهای عمومی با قابلیت دسترسی بالا اغلب از پارکینگ‌های متعدد برخوردار است، ضمن این‌که تردد در معابر آن به واسطه وجود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی پیشرفته با کمترین ترافیک انجام می‌شود.

مدیران در طراحی فضاهایی عمومی قابل دسترسی اغلب مؤلفه‌های مختلفی را مورد توجه قرار می‌دهند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

· آیا پیاده‌روها به معابر مجاور متصل می‌شود؟

· آیا این فضاها از مسافت‌های دورتر نیز قابل دیدن است؟

· آیا پیوند رضایت‌بخشی بین فضاهای عمومی و سازه‌های اطراف وجود دارد؟

· آیا فضاهای عمومی نیاز تمام مردم با توانایی‌ها و انتظارات مختلف را برآورده می‌کند؟

  راحتی فضاهای عمومی

این‌که مردم در یک فضای عمومی احساس راحتی می‌کنند یا خیر، در موفقیت آن نقش مهمی ایفا می‌کند. راحتی یک مکان عمومی جنبه‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ایجاد حس امنیت، آرامش و در دسترس بودن فضای کافی برای استراحت اشاره دارد. حتی در مورد آخر (فضای کافی برای استراحت) اینکه فضا نیاز تمام کاربران را برآورده کند نیز حائز اهمیت است.

در ارزیابی یک فضای عمومی راحت، توجه به موارد زیر می‌تواند اثربخش باشد:

· آیا تعداد کاربران زن بیشتر از مردان است؟

· آیا فضای کافی برای نشستن وجود دارد؟ و اگر بله، آیا فضاهای نشستن از راحتی کافی برخوردار است؟

· آیا مردم برای استراحت خود، از حق انتخاب فضا بر اساس نیازهای خود برخوردار هستند؟

· آیا فضا امنیت کافی دارد؟

· آیا فضای عمومی عاری از هر گونه آلودگی است؟ چه کسی مسئولیت حفاظت از محیط و نظافت آن را به عهده دارد؟

· آیا فضای عمومی از چشم‌اندازهای ایده‌آل برای گرفتن عکس برخوردار است؟

  انجام فعالیت‌های مختلف

فضاهای عمومی با قابلیت انجام فعالیت‌های مختلف از موفق‌ترین مکان‌های شهری به حساب می‌آید. در واقع، مردم اغلب به بهانه انجام فعالیت‌های مختلف در فضاهای عمومی گرد هم می‌آیند و همین ویژگی نیز آن‌ها را به حضور دوباره در این فضاها سوق می‌دهد. زمانی که در یک فضای عمومی امکان انجام فعالیت برای مردم وجود نداشته باشد، آن‌گاه از آن چیزی غیر از یک مکان متروکه و خالی باقی نمی‌ماند که البته این امر به سهم خود می‌تواند زمینه را برای انجام فعالیت‌های نادرست نظیر جرم فراهم بیاورد.

برای ایجاد فضاهای عمومی با بیشترین قابلیت انجام فعالیت‌های جسمی باید مکان‌هایی طراحی شود که در آن‌ها، مردان و زنان به طور برابر بتوانند به فعالیت بپردازند، زمینه برای انجام فعالیت‌های متنوع فراهم باشد تا افراد با سلیقه‌های متفاوت از آن‌ها نهایت استفاده را ببرند و در نهایت، انجام فعالیت‌ها تحت نظارت افراد برگزیده‌ای باشد تا از انجام هرگونه اقدام ناشایست خودداری شود.

  قابلیت برقراری تعاملات اجتماعی در فضاهای عمومی

طراحی فضاهای عمومی با قابلیت برقراری تعاملات اجتماعی میان شهرنشینان همواره چالش‌برانگیز بوده و در موارد بسیاری با ناکامی مواجه شده است. زمانی که مردم در فضاهای عمومی با دوستان، همسایه‌ها و افراد بیگانه ملاقات می‌کنند، باید راحتی و امنیت را تجربه کنند، ضمن این‌که حس تعلق به آن مکان در آن‌ها شکل گیرد تا بتوانند با اطمینان خاطر با دیگران ارتباط برقرار کنند. در ارزیابی یک فضای عمومی موفق، توجه به موارد زیر بسیار مهم تلقی می‌شود:

· آیا فضای عمومی مورد نظر، مکان مناسبی برای ملاقات با دیگران است؟

· آیا مردم به صورت گروهی گرد هم می‌آیند یا اغلب به صورت انفرادی به استراحت و فعالیت می‌پردازند؟

· آیا مردم یکدیگر را به طور عمیق می‌شناسند یا تنها از طریق چهره، یکدیگر را آشنا فرض می‌کنند؟

· آیا مردم لبخند به چهره دارند یا ناراحتی آن‌ها بیشتر احساس می‌شود؟