مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست، مطرح کرد:

لزوم ورود دانش‌بنیان‌‌ها برای مبارزه با بلای پسماندهای ساختمانی‌

لیلا زمانی با تاکید بر اینکه امروز برخی شرکت‌ها دانش بنیان درعرصه تولید مصالح ساختمانی قابل بازیافت ورود کرده‌اند، گفت: این شرکت‌ها با تولید مصالح سبز توانسته‌اند بر این معضل محیط زیستی فائق آید لذا انتظار می‌رود بهره مندی از این ظرفیت در دستور متولیان امر درعرصه ساختمان سازی قرار گیرد. در حال حاضر به طور میانگین عمر مفید‌ساختمان‌ها در کشورهای جهان چیزی در حدود40 سال برآورد شده ولی در ایران عمر مفید‌ ساختمان‌ها چیزی در حدود 30 سال برآورد‌می‌شود که درعین حال 25 درصد از بافت شهری‌فرسوده است و با اضافه‌شدن بلایای طبیعی از‌قبیل سیل، طوفان و زلزله هرساله حجم بسیار بالای نخاله ساختمانی و یا آوار در شهرها و آبادی‌های کشورها تولید می‌شود که سرمایه مالی‌ و انسانی زیادی را تلف خواهد کرد.

به بیان کارشناسان اصولاً زائدات ساختمانی به پسماندهای حاصل از ساخت و ساز، تخریب اماکن، ساختمان‌های فرسوده، گودبرداری، خاک‌برداری، تعمیر و نوسازی، آسفالت معابر، حفاری‌های مربوط به تأسیسات شهری و هر گونه پسماند حاصل از فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی مشتمل بر خاک و مخلوط حاصل از خاک‌برداری، شیشه، بتن، ملاط، گچ، خاک، کاشی، سرامیک، ماسه، سیمان، قیرگونی، سنگ، آجر، موزاییک، تیرچه سقفی، شیروانی، چوب و سایر پسماندهای مشابه اطلاق می‌شود. افزایش مقادیر نخاله‌های ساختمانی موضوعاتی از قبیل کمبود فضای محل دفن، توسعه محل‌های جدید دفن، افزایش هزینه‌های محل دفن، مسائل محیط زیستی و مخالفت‌های عمومی را به طور نامطلوبی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به اذعان کارشناسان محیط زیست، نخاله‌های ساختمانی در ظاهر بی‌خطر به نظر رسیده و نیاز به مدیریت اورژانسی ندارند، اما آن‌ها ترکیبی از مواد مختلف هستند که مواد تشکیل‌دهنده هر کدام از آن‌ها تهدیدی برای طبیعت است سنگ رادیواکتیو دارد، لابه‌لای نخاله‌ها پلاستیک، سرب و آزبست سرطان‌زا وجود دارد و همه این‌ها با هم جمع شده و نخاله ساختمانی در ظاهر بی‌خطر را تشکیل می‌دهد.

از طرفی این روزها این نخاله‌های ساختمانی دراغلب شهرها بنا به عدم ساماندهی درست جزء معضلات شهری به حساب می‌آیند و درواقع این مسئله طی سال‌های اخیر به یک معضل حاد محیط زیست شهری و روستایی بدل شده است براین اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا گفت‌گویی را با لیلا زمانی مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که ادامه می‌خوانید:

مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست با بیان اینکه ترکیب و میزان تولید نخاله‌های‌ساختمانی‌از آن جا که فرهنگ‌ها و مناطق مختلف‌جغرافیایی، باعث می‌شود تا مواد اولیه‌ مورد استفاده از عملیات‌های عمرانی و‌ ساخت‌وساز متفاوت باشد، به همین نسبت نیز‌ ترکیب و درصد مواد تشکیل‌دهنده نخاله‌های‌ساختمانی در مناطق مختلف دنیا متفاوت خواهد‌بود گفت: این تفاوت‌ها به دلیل تفاوت در نوع و‌ نحوه زندگی، نوع‌صنعت ساختمان، ترکیب‌ و بافت جمعیتی وغیره است،اما به‌طورکلی‌عمومی‌ترین ترکیبات نخاله‌های ساختمانی شامل‌شیشه، تکه‌های آجر، مقادیر بتن، آسفالت و‌ قیروگونی، سنگ ساختمانی، گچ، چوب، ماسه و‌ پلاستیک و فلزات است و در برخی موارد تا 90‌درصد اجزای نخاله‌های ساختمانی قابل بازیافت‌ هستند.

لیلا زمانی با تاکید براینکه بازیافت پسماندهای عمران به‌عنوان یکی از استراتژی‌ها در به‌حداقل‌رساندن ضایعات است که مزایای بسیاری را به دنبال دارد ابراز کرد: کاهش تقاضا نسبت به منابع جدید،کم شدن هزینه‌های حمل‌ونقل و تولید،استفاده از ضایعات به‌گونه‌ای که به مناطق انباشت ضایعات برده نشوند از جمله آن مزایا است.

وی با تاکید براینکه از جمله مهمترین مسائلی که بایستی در امر بازیافت به آن پرداخته شود مسأله اقتصادی بودن بازیافت و استفاده مجدد از این مواد و مصالح است تشریح کرد: بررسی اثرات پسماندها و مدیریت بهینه‌آنها برای حفاظت از محیط زیست ضروری است به طوریکه در شهرها هرساله بر اثر دپوی این نوع از پسماند نخاله‌های ساختمانی و خاک مازاد تولید می‌شود که کیفیتی ناهمگون و نامناسب دارد.

مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست با تاکید براینکه صرفه‌جویی در هزینه‌های حمل ونقل، دفع ضایعات ساختمانی، استفاده مجدد از منابع، تجدیدناپذیر، حفظ محیط‌زیست، کاهش آلودگی خاک، کاهش نیاز به زمین جهت دفع، ایجاد اشتغال، توسعه صنایع بازیافت برخی از مزایای بازیافت پسماندهای ساختمانی است ابراز کرد: در طی دهه گذشته روشی ابداع شده است که پس از پردازش پسماندها به روش کاهش حجم‌فیزیکی به‌عنوان جایگزین مواد سوختی در‌واحدهای خاصی مانند کارخانه‌های سیمان به‌مصرف می‌رسد یا در نیروگاه‌های خاصی تبدیل‌به انرژی برق می‌شود.

زمانی با شاره به اینکه همگان براین امر واقف هستند که پیشرفت هر کشوری وابسته به فعالیت‌های عمرانی انجام گرفته در آن کشور است اظهارکرد: جالب است بدانید ضایعات ساختمانی حدود30 - 15 درصد کل پسماندهای جامد و بیش از نصف پسماند شهری را به خود اختصاص‌می‌دهدبه طوریکه 16 درصد ضایعات دفن شده حاصل از فعالیت‌های ساختمانی و تخریب است.

وی با اشاره به برخی معضلات زیست محیطی که درپی رهاسازی نخاله در محیط ایجاد می‌شود گفت: در حال حاضر با افزایش میزان برداشت مصالح سنگی از بستر رودخانه‌ها که برای استفاده در فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی انجام شده است، متاسفانه سیلاب‌های خطرناکی به وقوع پیوسته است.

زمانی ادامه داد: ریختن نخاله‌های‌ساختمانی در کنار و یا بستر رودخانه‌ها منجر به ورود مواد مضر موجود در پسماندها به چرخه‌آب‌های سطحی و زیرزمینی شده است.

مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست باتاکید براینکه در بسیاری از اوقات نیز تخلیه غیرمجاز‌ نخاله‌های‌ساختمانی در‌حوالی مناطق مسکونی و جاده‌ها باعث بروز‌مشکلات مختلفی از جمله تصادفات جاده‌ای‌شده است تشریح کرد: از طرف دیگر بهره‌برداری بیش از حد‌ از منابع طبیعی برای ساخت راه‌ها، تولید بتن، آجر‌ و سایر مصالح ساختمانی، کمبود مصالح طبیعی را‌ به دنبال داشته است.

زمانی با تاکید براینکه امروز برخی شرکت‌های دانش‌بنیان درعرصه تولید مصالح ساختمانی قابل بازیافت ورود کرده‌اند گفت: این شرکت‌ها با تولید مصالح سبز توانسته‌اند بر این معضل زیست محیطی فائق آیند لذا انتظار می‌رود بهره‌مندی از این ظرفیت در دستور متولیان امر درعرصه ساختمان‌سازی قرار گیرد.

وی با تاکید براینکه بدیهی است که تخلیه خاک و حمل نخاله ساختمانی در معابر و گذرگاه‌ها باعث به وجود آمدن آلودگی‌های دیداری و مناظری زشت می‌شود به طوری که چشم هر بیننده‌ای را می‌آزارد گفت:این پسماندها علاوه بر آلودگی محیط زیست برای سلامت جامعه نیز خطرآفرین هستند به طور مثال سالک یک بیماری پوستی است که به وسیله گزش پشه خاکی آلوده، منتقل می‌شود لذا انباشت نخاله‌های ساختمانی خود می‌تواند محرکی برای شیوع این بیماری در شهرها و روستاهای مجاور شود.

مدیر دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره مجدد به برخی عوارض زیست محیطی آوارهای ساختمانی ابراز کرد: تولید و پخش شدن گرد و غبار و تولید سر و صداهای مختلف، تأثیر زیادی بر شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط زیست دارد.

وی ادامه داد: همچنین این قبیل ضایعات ساختمانی، بر چهره بصری محیط اثر منفی داشته و باعث تخریب مناطق طبیعی و بکر می‌شود.

زمانی با اشاره به راهکارهای پیش‌رو برای مدیریت پسماندهای ساختمانی تصریح کرد: امروزه با پیشرفت علم و فناوری روش تولید و مدیریت مواد زائد جامد نیز تغییرات زیادی داشته است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: صنعت ساختمان بزرگترین مصرف‌کننده مصالح برداشت‌کننده مواد از دل زمین و در عین حال بزرگترین تولیدکننده نخاله و زباله‌هایی است که به محیط زیست وارد می‌شوند بنابراین تدوین قوانین کارآمد در زمینه استفاده از مصالح ساختمانی زیست سازگار، آگاه سازی فراگیر در زمینه کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی از طریق کتابهای دانشگاهی و برنامه‌های تبلیغاتی، اعمال روش‌های تشویقی و تنبیهی به منظور حفاظت از محیط زیست، نوسازی و مرمت بافت‌های فرسوده و در نهایت انجام تحقیقات در زمینه روش‌های کاهش حجم نخاله در منشاء و نیز بازیافت نخاله تولیدی می‌تواند دراین زمینه راهگشا باشد.

زمانی با تاکید بر لزوم ارتقای سطح آگاهی و مشارکت‌های مردمی در ساماندهی پسماندها و نخاله‌های ساختمانی گفت: بدینوسیلهخواهیم توانست نخاله‌های ساختمانی را در نقاط مشخص‌شده تخلیه و معابر عمومی را از وجود نخاله‌های پردردسر برهانیم زیرا زیبایی سیمای شهری، چهره‌ای از فرهنگ عمومی و همچنین تلاش‌های مدیریت شهری را نشان می‌دهد، و باید بتوان با فرهنگ‌سازی معضلی به نام نخاله‌های ساختمانی را رفع کرد.

مع الوصف با توجه به آنچه گفته شد اگر چه ضایعات ساختمانی بخشی جدایی‌ناپذیر از پسماندهای شهری است، اما به دلیل تفاوت‌هایی که میان این ضایعات و پسماندها و مسائل زیست محیطی دیده می‌شود باید روش انتقال و بازیافت و دفع آن نیز متفاوت باشد و الگوی مناسب برای بهره‌وری و کسب منابع بهینه طراحی شود، همان‌طور که در بسیاری از کشورها با تعریف چنین الگوهای راهبردی و قوانین مدون در جهت حفظ محیط زیست و ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی، ظرفیت‌های مهمی را برای بازیافت و فرآوری نخاله‌های ساختمانی به وجود آورده‌اند.

در واقع می‌توان یک معضل زیست محیطی و دغدغه شهری را با قوانین مربوط به ساماندهی ضایعات و نخاله‌های ساختمانی به یک فرصت نیز تبدیل کرد و علاوه بر حفظ حقوق شهروندی در جمع‌آوری نخاله‌های ساختمانی، سلامت و زیبایی شهر را رقم زد و از آسیب‌های دیگری که ممکن است خود را در بی‌نظمی‌های ترافیکی و تهدید سلامت اجتماعی و بهداشتی نشان دهد، جلوگیری کرد.

همچنین باید سازوکارهایی را در نظر گرفت که خودروهای حمل و نقل نیز با رعایت مقررات در جهت انتقال و دفع نخاله‌ها و ضایعات بپردازند و از همه مهم‌تر این خودروها در اماکن غیر مجاز اقدام به تخلیه نخاله‌ها نکنند و به سایت‌های مجاز انتقال دهند، به ویژه با گسترش ساخت و سازهای عمرانی و ساختمانی و نیز تخریب و مرمت و نوسازی بافت‌ها و یا گودبرداری‌ها، تولید نخاله‌های ساختمانی نیز افزایش می‌یابد، از این رو باید برای رفع معضلات و زیبایی‌بخشی به منظر شهری و حفظ محیط زیست راهکارهای جدی‌تری اندیشید.

از سوی دیگر تخلیه پسماندها در بستر رودخانه‌ها و حاشیه مناطق مسکونی و جاده‌ها موجب بروز مشکلات جدی زیست محیطی و ترافیکی و سدمعبر می‌شود و ضمن اینکه تخلیه آن در کانال‌ها و مسیر سیلاب‌ها، موجب گرفتگی آبراه‌ها خواهد شد که بخش مهمی از آبگرفتگی‌های سطح شهر ناشی از این تخلیه‌های غیر مجاز است، در این زمینه اعمال روش‌های تشویقی و قوانینی به منظور حفاظت از محیط زیست و طراحی سایت‌های مناسب جهت ساماندهی نخاله‌های ساختمانی نقش مهمی در رفع آسیب‌های موجود دارد.