شناخت بخش مهمی از تاریخ همدان در گرو شناخت شهید مدنی است

سپهرغرب، گروه - سمیرا گمار : شهید آیت‌الله سید اسدالله مدنی از جمله شخصیت‌هایی است که در پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) نقش بسزائی داشت. وی با حضور خود در مناطق مختلف ایران چه به صورت تبعیدی و چه اختیاری – درمانی، همواره به روشنگری و هدایت مردم می‌پرداخت و کانون گرم و منسجمی برای انقلابیون بود.

وی علاوه بر نقش بارزش در مبارزات انقلاب اسلامی، در ایجاد و تاسیس مراکز درمانی، رفاهی، اقتصادی و آموزشی در مناطق مختلف به‌ویژه همدان نقش داشته وآثار و تاسیسات بسیاری به همت این عالم مجاهد در شهر همدان وجود دارد.

در این مقاله به قلم دکتر ابوالفتح مومن که از نویسندگان و پژوهشگران تاریخ معاصر انقلاب است فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله مدنی علیه رژیم ستمشاهی در همدان مورد کاوش و بازخوانی قرار می‌گیرد.

  آغاز مبارزه

شهید مدنی مبارزه خود علیه رژیم پهلوی را در همدان از روستای «دره مرادبیگ» در سال 1341 آغاز کرد؛ وی دستور داد کسی حق ندارد بدون حجاب اسلامی وارد شود و فروختن و خوردن مشروبات را ممنوع کرد، بدین ترتیب دره مرادبیگ به یک ده نمونه تبدیل‌شده و این عمل باعث علاقه شدید مردم متدین همدان به او شد.

شهید مدنی در 9 آذر 1341 در مسجد جامع همدان، سخنرانی تندی علیه انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی ایراد کرده و مردم را نسبت به عواقب کار هشدار داد و به اتفاق دیگر روحانیون همدان تلگرافی در مخالفت با تصویبنامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به امیراسدالله علم نخست وزیر وقت، ارسال کرد.

بعد از قیام 15 خرداد و تبعید امام، آیت‌الله مدنی به مبارزات خود شدت بخشید و با طرح مرجعیت امام (ره) و ایراد سخنرانی‌های انقلابی و افشاگرانه مردم را به هوشیاری فرا خواند. زمانی که امام (ره) از ترکیه به عراق تبعید شد وی پل ارتباطی انقلابیون همدان با امام بود و اکثر اعلامیه‌های ایشان را به همدان رساند.

آیت الله شهید مدنی در این دوران علاوه بر فعالیت‌های سیاسی و رهبری مبارزات مردم، از اقدامات عمرانی، رفاهی، بهداشتی و فرهنگی در همدان غافل نبود و ساخت درمانگاه مهدیه، مسجد چهلستون و یک باب مسجد و مدرسه در روستای دره مرادبیگ که بعد از آن نیز در محل این مدرسه یک حسینیه و کتابخانه و اتاقی برای بانک قرض‌الحسنه ایجاد گردید، در این زمره است.

  دوره دوم مبارزات آیت الله مدنی در همدان علیه رژیم با ورود وی به این شهر در دیماه 1357 شروع شد.

بعد از رحلت آیت‌الله آخوند همدانی در مرداد 1357 مردم همدان از آیت‌‌‌‌الله مدنی برای حضور در این شهر دعوت کردند. آیت‌الله مدنی در اول دی‌ماه این سال در میان استقبال باشکوه مردم وارد همدان شد و ورود او به همدان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. 30هزار نفر از طبقات مختلف مردم از ساعت‌ها قبل در مقابل مسجد جامع اجتماع کرده و برای استقبال از آیت‌الله مدنی به طرف دروازه ملایر حرکت کردند که یک اتفاق کم‌نظیر و چشمگیر بود.

آیت‌الله مدنی از بدو ورود به همدان، هدایت مبارزات مردمی را به عهده گرفت و با اقشار گوناگون جامعه ارتباط برقرار کرد، به‌طوری‌که پس از ورود ایشان، مردم همدان در یک تظاهرات بیست هزار نفری که تمام اقشار جامعه درآن شرکت داشتند، حمله رژیم به بیمارستان شاهرضا مشهد را محکوم کردند.

شهید مدنی در این زمان سعی کرد مردم را به برگزاری آرام تظاهرات هدایت کرده و مانع حمله آن‌ها به اماکن عمومی و ادارات شود و از آنان خواست که با اقلیت‌های مذهبی با مهربانی رفتار کنند. ایشان با این سیاست قصد داشت که نظامیان و مأمورین را به سوی انقلاب و مردم جذب نموده و از سوی دیگر مانع هر گونه ایجاد اختلافات قومی و مذهبی بین مردم شود تا مردم با اتحاد و وحدت بتوانند به مبارزه ادامه دهند و بهانه‌‌‌‌‌ای هم به دست رژیم داده نشود. در همین زمینه مانع حمله مردم به افراد بهایی ساکن همدان و تخریب خانه‌‌‌‌‌‌های آنان شد. آیت‌‌الله مدنی معتقد بود باید از راه تبلیغ و ارشاد مردم آنان را به اسلام دعوت کرده و با این تفکر مانع گسترش بهائیت‌ شد. وی با سخنرانی و روشنگری باعث شد برخی افرادی که بهایی بودند در 4 بهمن 1357 اسلام آورند.

آیت‌الله مدنی بر تمام ادارات وسازمان‌ها حتی بر شهربانی کنترل کامل داشته و در واقع با آمدن وی، راه پیروزی انقلاب اسلامی در همدان هموار گردید به نحوی‌که دیگر کاری از ساواک هم بر نمی‌آمد. او سعی می‌کرد که مسائل مادی و رفاهی مردم شهر را هم مرتفع و منظم نماید و مانع هر گونه فشار بر مردم شود. برای نمونه یکی از مشکلات مردم همدان تهیه مواد سوختی بود که با توجه به اعتصاب کارگران شرکت نفت و سرمای شدید این شهر، رفع این معضل از اهمیت خاصی برخوردار بود. بدین ترتیب جامعه روحانیت همدان با ریاست آیت‌الله مدنی عملاً وارد عرصه شده و این مساله را مدیریت کردند.

با فرار شاه از کشور در 26 دی‌ماه 1357 مبارزه مردم همدان علیه رژیم به رهبری آیت‌الله مدنی وارد مرحله جدیدی شد که مردم با شنیدن این خبر تظاهرات گسترده توأم با شادی و دست‌افشانی به راه انداخته و شیرینی پخش کردند و تا پاسی از شب این کار ادامه داشت، عده زیادی قصد پایین آوردن مجسمه‌های شهر را داشتند که به علت نبودن وسیله و احتمال خطر با تذکر مأموران انتظامی و روحانیون به صبح موکول شد. مقارن ساعت یک شب مأموران انتظامی و ارتش با هماهنگی آیت‌الله مدنی و از بیم آن‌که مبادا پایین آوردن مجسمه‌ها درگیری ایجاد نماید، مجسمه‌ها را خودشان پایین آوردند و به پادگان همدان منتقل کردند.

در همین زمان بنا به دستور آیت‌الله مدنی جوانان کنترل و امنیت شهر را به دست گرفتند و در روز دوم بهمن مردم اسم مراکز دولتی را تغییر داده و محل آن‌ها را برای فعالیت گروه‌‌‌‌های انقلابی در اختیار گرفتند.

از دیگر اقدامات آیت‌‌‌الله مدنی حمایت از مبارزات همافران در پایگاه هوایی شاهرخی همدان بود. تعدادی از نیروهای این پایگاه با انقلابیون شهر همدان و آیت‌الله مدنی همکاری داشتند و اخبار و اطلاعات را در اختیار آن‌ها قرار می‌دادند که با پیوستن به صفوف انقلابیون حمایت از آن‌ها به دستور شهید مدنی توسط مردم قوت گرفت.

به دنبال اعلام بازگشت امام خمینی (ره) به ایران، مردم همدان با شنیدن این خبر برای ورود وی لحظه شماری می‌کردند و در یک تظاهرات گسترده از ممانعت دولت برای ورود معظم‌له به ایران اعلام انزجار کردند و خواهان رفع موانع شدند.

خنثی کردن برنامه تیپ زرهی برای حضور در تهران هم از اقدامات بارز ایشان در شب پیروزی انقلاب بود که اگر اقدام هوشمندانه و به موقع ایشان نبود معلوم نبود چه بر سر کشور می‌آمد.

آیت‌‌‌الله مدنی در تمام این مدت با ایجاد وحدت‌رویه مناسب و تصمیمات به‌موقع باعث انسجام و پیشتازی انقلابیون در همدان شد و از کشتار مردم توسط نظامیان جلوگیری کرد، حتی اقلیت‌های مذهبی را نیز جذب کرده، شهر را به طور یک پارچه اداره و کنترل آن را به جوانان سپرد و نهادهای انقلابی را در همدان پی‌ریزی کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آیت‌‌‌‌الله مدنی در نخستین انتخابات مجلس خبرگان از طرف مردم همدان به نمایندگی در این مجلس انتخاب گردید سپس در کوران مشکلات و آشفتگی اوضاع همدان به دستور امام خمینی(ره) راهی این شهر شد. چندی بعد به تبریز رفت و در آنجا نیز منشاء اقدامات اثرگذار بیشماری بود که تشریح آن‌ها مقال دیگری را می‌طلبد و سرانجام نیز در همین شهر مزد مجاهدت‌های خود را گرفته و شربت شهادت را نوشید. روحش شاد.

دکتر ابوالفتح مؤمن؛ پژوهشگر تاریخ معاصر ایران