مهاجرت اهالی فرهنگ و هنر، ره‌آورد اشکال در سیاست‌گذاری فرهنگی

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : همگان براین باور هستند که در رشد جامعه و موفقیت در عرصه‌های اقتصادی و عمرانی، متعالی بودن جامعه به لحاظ فرهنگی نقش مهمی را دارد و باید برنامه‌ریزی توسعه با ارتقای فرهنگی همزمان انجام شود زیرا تأثیری که هنر در همه زمینه‌ها و فرهنگ و روش زندگی مردم دارد، چیز دیگری نمی‌تواند جای آن را بگیرد.

درواقع نباید در روند اقدامات آبادانی و رشد اقتصادی از توجه به فرهنگ غافل شویم؛ اگر به فرهنگ بی‌توجهی شود، در سایر زمینه‌های توسعه با مشکل مواجه می‌شویم حال آنکه در شهر همدان ظرفیت فرهنگی و هنری قابل مقایسه با استان‌های دیگر نیست به‌طوری که طبق مستندات موجود در حال حاضر 98 آموزشگاه آزاد هنری، 73 مؤسسه قرآنی و 40 انجمن ادبی در همدان فعال هستند؛ اما بازهم حال فرهنگ و هنر در این شهر با تمدن خوب نیست.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با بازیگر و کارگردان سینما و تلویزیون ترتیب دهیم و از او در خصوص چرایی این مسئله بپرسیم که در ادامه می‌خوانید:

امیر شهاب رضویان با اشاره به اینکه نخستین نکته‌ای که در همدان و دیگر شهرها برای تربیت هنرمند و یا به تعبیر بهتر استعدادیابی در این عرصه باید به عنوان یک نیاز اصلی مورد توجه قرار گیرد، توسعه فضاهای فرهنگی است، گفت: لازم است فضاهای فرهنگی برای آموزش و فعالیت و در عین حال یادگیری کودکان ما اعم از دختر و یا پسر فراهم شود تا در این مسیر بتوانند آینده خود را بسازند.

وی با تأکید بر اینکه وجود فضاهای فرهنگی خوب در دهه 50 همدان که وی نیز ‌آن دوران را به خاطر دارد و خود منجر به کشف بسیاری از استعدادها شده افزود: یکی از مهم‌ترین مراکز و فضاهای فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان مهدیه در محل فعلی بیمارستان مباشر بود.

این کارگردان همدانی با مروری بر فضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همدان در آن برهه زمانی اظهار کرد: وقتی وارد این فضا می‌شدیم فیلم مناسب رده سنی کودکان و نوجوانان به نمایش گذاشته می‌شد و علاوه بر آن کتاب‌های مناسب این سن در این فضا برای استفاده فراهم بود و مربیانی در این مراکز حضور داشتند که نحوه برخورد با کودکان و صحبت کردن با آن‌ها را می‌دانستند.

رضویان با بیان اینکه در این مراکز بستر برای آموختن نقاشی و موسیقی نیز برای کودکان و نوجوانان فراهم شده بود اذعان کرد: علاوه بر این کلاس‌های فیلم‌سازی ‌و کتاب‌خوانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دایر بود که علاقه‌مندان به این حرفه می‌توانستند از آن بهره‌مند شوند.

وی ادامه داد: با این تفاسیر وجود چنین فضاهایی بدون هیچ گونه تردیدی منجر به شکوفایی استعدادها می‌شد.

این هنرمند همدانی با تأکید بر اینکه وجود زیرساخت‌های فرهنگی همچون سینمای آزاد همدان از سال 1350 و انجمن سینمای جوان از حدود سال 1355 در شکل‌گیری فیلمسازی در همدان مؤثر بوده است، گفت: در کنار این فضاها مکان‌هایی همچون خانه جوانان، سالن تئاتر شهرداری، سالن‌های دبیرستان‌های پهلوی و رضاشاه که در آن تئاتر اجرا می‌شد و نیز سالن تئاتر خصوصی در ابتدای خیابان بوعلی متعلق به آقای باب‌الحوائجی و از همه مهم‌تر پنج سینمای فعال الوند، تاج، هما، لوکس و باشگاه معلمان را نیز می‌توان ذکر کرد که خود مؤید فراوانی بسترهای آموزشی در عرصه فرهنگ و هنر در همدان است.

رضویان ادامه داد: وجود فضاهای فرهنگی در شهرها در رشد و شکوفایی و پرورش داشته‌های کودکان و نوجوانان تأثیر بسزایی دارد به نحوی که ورودم به عرصه هنر از طریق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود.

وی با بیان اینکه از سال 52 تا 57 با علاقه بسیار در این مرکز حضور فعال داشته تصریح کرد: از سال 58 با وقوع انقلاب اسلامی و برهم خوردن ساختار کانون، همزمان وارد دبیرستان شدم و پس‌ازآن یعنی از شهریورماه آن سال به عکاسی علاقه‌مند شده و در این حوزه ورود کردم به نحوی که با دوربین لوبیتل دو که ساخت روسیه بود کارم را آغاز کردم.

این کارگردان سینما تصریح کرد: این روند را تا سال 59 ادامه داده تا اینکه با یک اتفاق مهم در زندگی‌ام مواجه شدم؛ دقیقاً در میدان دانشگاه و طبقه بالای کتابخانه‌ای که در ابتدای خیابان میرزاده عشقی قرار دارد و متأسفانه دیگر نیست با تابلویی مواجه شدم که روی آن نوشته شده بود «سینمای آزاد همدان»، وارد این مکان شده و پس از چند بار رفت‌وآمد آبان‌ماه همان سال در این مرکز ثبت‌نام کردم که نخستین معلم من آقای محمدرضا رهبر بود.

رضویان با تأکید بر اینکه ورود وی و دیگر دوستان همچون مهراد زاهدیان، امیر سماوات، رضا عزیزی، همایون آقاجانی به این مرکز او را به‌صورت واقعی درگیر فیلمسازی کرد، گفت: فعالیت ما ادامه داشت تا اینکه در سال 62 شاهد افتتاح انجمن سینمای جوانان همدان در خیابان سعیدیه بودیم؛ بعد از تعطیلی سینمای آزاد در انجمن شروع به ساخت فیلم کوتاه کردم.

وی خاطرنشان کرد: نکته حائز اهمیت وجود فضاهای فرهنگی در همدان است که در آن سال‌ها کمک شایانی به من کرد تا در مسیر هنر قرار گرفته و در این بین آموزش‌های لازم را ببینم.

وی با اشاره به اینکه همدان با داشتن فضاهای فرهنگی نسبتاً مناسب استعداد کودکان و نوجوانان را در بخش‌های مختلف هنری و فرهنگی پرورش می‌دهد ادامه داد: اما نمی‌دانم چه اتفاقی می‌افتد که افرادی همچون من و دیگر دوستان ناگزیریم برای تکمیل تحصیلات از همدان خارج شویم، این ویژگی خاص همدان است و در مدیران شهر و استان همدان اراده‌ای وجود ندارد که هنرمندان خود را حمایت کرده، به کار بگیرند و در نهایت امکاناتی در اختیار آن‌ها بگذارد.

این هنرمند همدانی با اشاره به اینکه خروج متخصصان از شهر و استان همدان یک اشکال اساسی در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی است، اذعان کرد: در دیگر استان‌ها مدیران شهری و استانی در سطوح مختلف از طریق برنامه‌ریزی فرهنگی از هنرمندان شهر و استان خود حمایت می‌کنند تا آن‌ها بتوانند در بخش‌های مختلف هنری همچون تئاتر، فیلم، موسیقی، خوشنویسی و نقاشی و غیره به فعالیت خود در زادگاهشان ادامه دهند.

رضویان با لحنی گلایه‌مندانه و با طرح سؤالی عنوان کرد: برای من پاسخ به این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است که تاکنون کدام دستگاه متولی فرهنگ در همدان از یک هنرمند حمایت کرده که بتواند یک کار ماندگار در عرصه هنر ارائه دهد؟

وی افزود: تا وقتی‌که تصور ما از کار فرهنگی چاپ بنر و نصب آن در سطح شهر با مضمون تبریک و تسلیت‌ها است بودجه فرهنگی شهر و استان به‌درستی صرف نخواهد شد حال آنکه در کیش یک سال متولیان حوزه فرهنگ برآن شدند تا با موضوع این شهر فیلم بسازند پس از چند فیلمساز نام آشنا همچون آقایان بیضایی، جلیلی، مهرجویی، تقوایی و خانم بنی‌اعتماد دعوت به کار شد و در پی آن قصه‌های کیش ساخته شد که در تاریخ سینمای ایران ماندگار است، اما ما برای حوزه فرهنگ همدان چه کردیم که ماندگار شود؟

این هنرمند همدانی افزود: من در سال 88 به‌دنبال ساخت فیلمی به نام «تابستان عزیز» بودم که در مضمون آن همدان، تیم پاس و گویش همدانی بسیار مطرح بود، درحال حاضر هرماه این فیلم در تلویزیون به نمایش گذاشته می‌شود. فیلم حول محور یک مادربزرگ و نوه‌اش است که از همدان به مشهد می‌روند؛ در آنجا مادربزرگ به‌دنبال زیارت است اما نوه می‌خواهد به تماشای فینال جام حذفی فوتبال برود. در روز مسابقه این دو یکدیگر را گم می‌کنند به نحوی که مادربزرگ به استادیوم رفته و نوه در حرم به‌دنبال او می‌گردد.

رضویان ادامه داد: هنگام ساخت این فیلم، با وجود پیگیری‌های من، هیچ یک از مدیران شهری و استانی و نه تیم پاس کمکی به ساخت این فیلم کاملاً همدانی نکردند؛ بنابراین وقتی بعضی‌ها می‌پرسند چرا هنرمندان همدانی از این شهر می‌روند به نظر من پاسخ آن واضح است.

وی افزود: باعث تأسف است که وقتی فضای کار برای هنرمندان بومی فراهم نشود یقیناً به شهرهای بزرگ‌تر مهاجرت خواهند کرد البته بنده معتقد نیستم که هنرمند حتماً باید در شهر خود مقیم باشد اما یقیناً می‌تواند در شهر خود نسبت به تدریس و تولید و برگزاری نمایشگاه و ساخت فیلم و غیره بپردازد ولی اینکه چرا این اتفاق در شهر همدان نمی‌افتد به این مسئله بازمی‌گردد که سیاست‌های حمایتی از هنرمند وجود ندارد وگرنه این عِرق در همه هنرمندان همدانی که در دیگر شهرها مشغول به کار هستند وجود دارد که در شهر خود مشغول به کار فرهنگی شوند.

این کارگردان همدانی با اشاره به اینکه هنری همچون سینما یک هنر ملی است گرچه تمرکز آن بیشتر در تهران است اما در دیگر شهرستان‌ها نیز امروز شاهد آن هستیم که فیلم تولید می‌شود، ابراز کرد: اما مسئله این است که فضای حمایتی در همدان برای هنرمندان حتی به‌صورت محدود وجود ندارد.

رضویان افزود: این در حالی است که همدان به لحاظ موقعیت فاصله چندانی با تهران ندارد و در عین حال از لوکیشن‌های زیبایی به لحاظ معماری محلی، فضای شهری و روستایی و محیط زیست برخوردار است.

وی با بیان اینکه با وجود این ظرفیت با کمترین حمایت از هنرمندان می‌توان فیلم ساخت و حتی این شهر را به یک قطب سینما تبدیل کرد، گفت: این حمایت‌ها حداقل‌هایی است که در زمینه مدیریت فرهنگی شهر می‌توان برای هنرمندان مد نظر قرار داد.

وی با بیان اینکه ما در دهه 60 و حتی بعدازآن در همدان فیلم تولید می‌کردیم، بیان کرد: اما مسئله این است که این روند هیچ گاه یک روند پایدار نبوده حال آنکه می‌شد با تزریق مبالغی هرچند اندک از سوی مدیریت فرهنگی شهر و استان این جریان را به یک جریان پایدار بدل کرد.