دارویـــــــار سرطانی‌ها را یاری نمی‌دهد

کارگر یک شرکت خصوصی است. در آستانه بازنشستگی و آسایش بود که فهمید سرطان در سلول‌های روده‌اش لانه کرده و تمام نقشه‌هایی که برای دوران بازنشستگی‌اش کشیده‌بود، نقش بر آب شد. حالا هم سلول‌های سرطان از روده به کبدش لشکرکشی کرده‌اند و دوباره باید شیمی درمانی شود. داروی شیمی درمانی‌اش یک داروی ایرانی است، اما قیمت دارو به دارو‌های ایرانی نمی‌خورد! هر دوره تزریق دارو بدون هزینه‌های جانبی برایش 50 میلیون تومان آب می‌خورد و تا شش دوره هر 21 روز یک بار هم باید درمان را ادامه دهد تا بتواند به کمک شیمی درمانی سلول‌های سرطانی را مغلوب کند؛ البته مشروط به اینکه خودش در برابر هزینه 300 میلیون تومانی یک دوره کامل درمان سرطان مغلوب نشود. هزینه‌هایی که طبق اسنادی که نشان می‌دهد تحت حمایت بیمه نیست و خودش باید آن را از جیب بپردازد. این حکایت برای بسیاری از بیماران خاص و صعب‌العلاج حکایت ناآشنایی نیست. 5/2 میلیون نفری که سالانه به واسطه هزینه‌های کمرشکن سلامت زیر خط فقر سقوط می‌کنند. حالا هم با آمدن طرح دارویار این افراد تحت یاری قرار نگرفته‌اند، در حالی که بنا بود دارویار یاری گر بیماران باشد و دارو‌هایی را که تحت پوشش بیمه نیستند، زیر چتر حمایتی ببرد تا فشار کمتری به مردم و بیماران وارد شود.

«ما می‌خواهیم اگر کسی در یک خانواده مریض شد، بیش از رنج مریض داری، رنج دیگری نداشته‌باشد.» این جمله‌ای از مقام معظم رهبری است که در پشت دفترچه‌های بیمه تأمین اجتماعی نقش بسته، اما انگار این جمله رهبری تنها جنبه استفاده ابزاری دارد و بیماران به ویژه بیماران بیماری سخت و صعب‌العلاجی، چون سرطان برای تأمین هزینه‌های چند صد میلیونی درمانشان ناگزیرند به زیر خط فقر کشیده شوند، چراکه بسیاری از دارو‌های این بیماران تحت پوشش بیمه نیست آن هم دارو‌هایی که یک دوره درمانی کامل آن چند صد میلیون تومان هزینه دارد. یک نمونه‌اش داروی زاکاریا است و با وجود آنکه تولید یک شرکت ایرانی است، هر ویالش 25 میلیون تومان است و فردی که با این دارو تحت درمان قرار می‌گیرد، برای هر جلسه درمانی باید دو ویال از دارو را تزریق کند و دوره درمان کامل آن شامل شش دوره تزریق در فواصل 21 روزه است. بدین ترتیب با یک حساب سرانگشتی یک دوره درمانی بیماران سرطانی با این دارو چیزی نزدیک به 300 میلیون تومان تنها برای تهیه دارو هزینه دارد. هزینه‌های رفت و آمد، هزینه تزریق دارو و هزینه‌های ویزیت پزشک را هم که به آن اضافه کنید بهتر متوجه خواهید شد چگونه است که سالانه 5/2 میلیون نفر بر اثر هزینه‌های کمرشکن سلامت به زیر خط فقر سقوط می‌کنند.

 وزارت بهداشت علیه بیماران سرطانی!

سال 97 بود که وزارت بهداشت دارو‌های شیمی درمانی را که مشابه داخلی دارند، از پوشش بیمه‌ها خارج کرد. حالا، اما انگار این خروج از حمایت بیمه برای دارو‌های ایرانی درمان سرطان هم لحاظ شده‌است!

آقای علوی که حالا نخستین دوره شیمی‌درمانی را با داروی زاکاریا دریافت کرده متوجه شده باید شش دوره این دارو را تزریق کند که چیزی حدود 300 میلیون تومان برایش آب می‌خورد. وقتی اسناد و مجوز سازمان غذا و دارو را نشانم می‌دهد، می‌بینم در برگه‌هایش به صراحت قید شده دارو خارج از تعهدات بیمه‌ای است! رگافیب داروی دیگری است که علاوه بر زاکاریا باید استفاده کند. هر 28 روز چهار بسته قرص رگافیب مصرف می‌کند که روی هم برایش حدود 5/7 میلیون تومان آب می‌خورد. هر دو دارو هم ایرانی است، اما نه فقط تحت پوشش بیمه نیست، بلکه با این هزینه‌های سرسام‌آور به دست بیماران سرطانی همچون آقای علوی می‌رسد.

 دارو‌هایی که تحت حمایت بیمه نیست

سید علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان درباره چرایی قیمت‌های سرسام‌آور دارو‌های ایرانی ضد سرطان اینگونه توضیح می‌دهد: «مواد اولیه این دارو‌ها اغلب وارداتی هستند و در ایران تنها فرموله و بسته‌بندی می‌شوند و مولکول‌هایی که خیلی کم هستند و کارخانه‌های کمی در دنیا این‌ها را تولید می‌کنند، هزینه تولیدشان بسیار بالاست.»

آنطور که فاطمی می‌گوید طرح دارویار 166 قلم از دارو‌هایی را که تحت پوشش بیمه نبودند، به اضافه 190 قلم داروی OTC را تحت پوشش بیمه قرار داد، اما اینکه تمام دارو‌ها بخواهد تحت پوشش بیمه باشد نه در ایران و نه در هیچ کجای دنیا معمول نیست. وی این نکته را که در تمام دنیا حمایت جدی‌تری از دارو‌های بیماران سرطانی و صعب‌العلاج می‌شود، می‌پذیرد و می‌گوید: «این نکته درستی است این بیماران باید حمایت شوند و زندگی‌های زیادی برای تأمین هزینه‌های درمان این بیماران از بین می‌رود و خیلی‌ها مجبورند دار و ندارشان را بفروشند و برای درمان هزینه کنند.»

به گفته فاطمی پوشش 90 درصدی برای برخی از دارو‌ها مثل انسولین قلمی وجود دارد، اما اغب دارو‌ها تا 70 درصد تحت پوشش بیمه قرار دارند. وی می‌افزاید: «متأسفانه خیلی از دارو‌های بیماران خاص و صعب‌العلاج تحت پوشش بیمه نیستند، اما خود معاونت‌های غذا و دارو و بنیاد‌های امور بیماران خاص بودجه‌هایی برای کمک به برخی از بیماران برای تأمین هزینه داروهایشان دارند.»

 وعده فردا!

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در برابر این موضوع که دارویار چه برنامه‌ای برای افزایش پوشش بیمه‌ای دارو‌ها وبه ویژه داروی بیماران سرطانی و صعب‌العلاج دارد، اینگونه توضیح می‌دهد: «قرار است در آینده این پوشش بیشتر شود، اما از محل صرفه‌جویی‌هایی که قرار است با اجرای طرح دارویار اتفاق بیفتد.» به گفته وی به دلیل آنکه قیمت دارو به صورت غیر‌واقعی پایین نگه داشته شده‌بود، ما با قاچاق دارو از کشورمان مواجه بودیم و یک جا‌هایی مصرف بی‌رویه دارو داشتیم. با اجرای طرح دارویار انتظار داریم صرفه‌جویی اتفاق بیفتد و منابع ارز دارویی برای تأمین دارو‌های دیگر اتفاق بیفتد، اما اینکه الان در ابتدای طرح دارویار بخواهد همه دارو‌ها تحت پوشش بیمه قرار بگیرند، شاید امکانپذیر نباشد، چون 6 میلیون نفر تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نبودند و حالا تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. بنابراین زمان می‌برد تا بتوانیم از محل صرفه‌جویی که در طرح دارویار اتفاق می‌افتد، دارو‌های بیشتری را تحت پوشش بیمه ببریم.

فاطمی در برابر سیاست پوشش بیمه‌ای بالاتر دارو‌های بیماران صعب‌العلاج و سرطانی در اغلب کشور‌های دنیا با اشاره به یکی از نقاط ضعف و انتقادات از طرح دارویار می‌افزاید: «یکی از انتقاداتی که به طرح دارویار می‌شود، همین پوشش دارو‌های OTC است. چند سال طول کشید تا این دارو‌ها از پوشش بیمه‌ای خارج شوند، چون یک باری را به دولت تحمیل می‌کنند، چون حجم مصرف این دارو‌ها بالاست، اما قیمت این دارو‌ها بالا نیست، بنابراین برای خانوار فشاری را وارد نمی‌کند. بنابراین شاید بهتر بود به جای آنکه ما دارو‌هایی را که چندان گران نیستند، اما بار مصرفشان زیاد است، تحت پوشش بیمه در بیاوریم، دارو‌هایی که مصرف پایین‌تری دارند، اما خانواده‌ها و بیماران تحمل بار گرانی آن را ندارند، تحت پوشش قرار می‌دادیم.»

آنطور که نایب رئیس انجمن داروسازان می‌گوید وزارت بهداشت و مجلس در این راستا برنامه‌هایی دارند کما اینکه دارو‌های بیماران SMA هم تحت پوشش بیمه قرار گرفت و این امیدواری وجود دارد که با صرفه‌جویی و مدیریت منابع این اتفاق زودتر رخ دهد.

 سلامت عامل سقوط 5/2 میلیون نفر زیر خط فقر

ماجرای آقای علوی و هزینه‌های درمانش تنها یک برش از واقعیت وضعیت دارو و درمان در کشور است.

بنا به گزارش بانک جهانی، پرداخت از جیب خانوار‌های ایرانی برای هزینه‌های درمانی در سال 1397 حدود 35 درصد بود که این میزان بسیار بیشتر از متوسط جهانی این شاخص یعنی 18 درصد بوده‌است. رتبه ایران در جهان در همان سال، رتبه 116 در بین 187 کشور بوده‌است. شاخص دیگر در بخش بهره‌مندی از سیستم سلامت، هزینه‌های سلامت منجر به فقر است. این شاخص حدی است که خانواده در حالت عادی بالای خط فقر است، اما پس از پرداخت هزینه‌های بهداشتی از جیب به زیر خط فقر می‌رسد. به بیان دیگر فقر ناشی از درمان را تجربه می‌کند. بررسی‌های وزارت رفاه نشان می‌دهد در سال 1398، میزان شاخص در سطح کشوری 84/2 درصد، روستایی 8/2 درصد و شهری 85/2 درصد بوده‌است. به این معنا که 8/2 درصد از جمعیت کشور، یعنی حدود 2 میلیون و 380 هزار نفر در سال 1398 به واسطه هزینه‌های بهداشت و درمان به زیر خط فقر رفته‌اند.

 قانونی که اجرایی نمی‌شود

طبق تأکید قانون تأمین اجتماعی صفر تا صد هزینه‌های دارو و درمان کارگران در تمام بخش‌ها حتی بخش خصوصی باید رایگان باشد و از محل نه/ بیست و هفتم سهم درمان بیمه‌شده تأمین شود.

به گفته حسن صادقی، رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری، وظیفه سازمان تأمین اجتماعی است که هر دارویی را که پزشکان متخصص برای بیماران بیمه شده تجویز می‌کنند، رایگان در اختیار بیماران قرار دهد؛ در واقع کارگران نباید برای هیچ دارویی پول از جیب بپردازند؛ تأمین نظام دارویی کاملاً رایگان، وظیفه بی‌بروبرگرد سازمان تأمین اجتماعی است، اما این سازمان به سادگی و بدون آنکه به جایی پاسخگو باشد، از زیر انجام وظیفه و تعهداتش شانه خالی می‌کند و در این میان افراد بیشتر به زیر خط فقر سقوط می‌کنند.