افزایش اقبال به رشته‌های کم‌طرفدار؛ راهکارها و تمهیدات

بسته‌های تشویقی، مُسکن‌های مقطعی و کوتاه مدت هستند/فارغ‌التحصیلان علوم‌پایه بی‌مهری دیده‌اند

دکتر محمدرضا کلباسی مسجدشاهی با بیان اینکه برخی از رشته‌های دانشگاهی در گذشته به‌واسطه بازار کار خوبی که داشتند محبوب محسوب می‌شدند ولی درحال حاضر جزو رشته‌های کم‌طرفدار هستند، توضیح داد: اصولاً شرایط و موقعیت رشته‌های تحصیلی دانشگاهی در گذر زمان تغییر می‌کند، بنا به همین دلیل، شرایط برخی از رشته‌های دانشگاهی نسبت به گذشته متفاوت شده است و طیف دانشجویانی که مستعد یا نخبه به‌حساب می‌آیند، ممکن است، کمتر به سراغ این رشته‌ها در حال حاضر بروند.

وی خاطرنشان کرد: رشته‌های کم‌طرفدار دانشگاهی را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. دسته نخست رشته‌هایی هستند که سال‌های متمادی پذیرش دانشجو داشته‌اند و بیش از نیاز جامعه در این رشته‌ها فارغ‌التحصیل تربیت شده‌اند؛ به همین دلیل، در حال حاضر بازار کار مناسبی ندارند. این در حالی است که برخی دیگر از رشته‌های کم‌طرفدار فی‌نفسه خوب هستند اما به دلایل مختلف ازجمله تازه‌تأسیس بودن، دوره‌های بین رشته‌ای و عدم تبلیغ و معرفی مناسب این رشته‌ها، دانشجویان تمایلی به تحصیل در آن‌ها ندارد. در این شرایط، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر نهادهای مرتبط موظف هستند که با ارائه شیوه‌های مناسب، بستر توسعه این رشته‌ها و تأمین نیاز جامعه در آینده به اینگونه فارغ‌التحصیلان را فراهم کنند، ارائه بسته‌های تشویقی مناسب می‌تواند به جذب دانشجویان برتر در این رشته‌ها کمک‌کند.

  بسته‌های تشویقی کم‌اثر نتیجه‌ای ندارند

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اعطای بسته‌های تشویقی فعلی با هدف جذب داوطلبان برتر کنکور در رشته‌های مورد نیاز دولت بی‌اثر است، تصریح کرد: بسته‌های تشویقی، مُسکن‌های مقطعی کوتاه مدتی هستند که با توجه به اوضاع اقتصادی و شرایط مالی دانشگاه‌ها، تاثیر چندانی در جذب دانشجویان مستعد ندارند؛ بهتر است به جای ارائه تسهیلات موقتی مانند خوابگاه، پرداخت کمک هزینه تحصیلی ماهیانه و صدور مجوز احداث شرکت و غیره بحث جدی تضمین ورود به بازار کار و اشتغال دانش‌آموختگان این رشته‌ها را هدف قراردهند. بازهم تکرار می‌کنم، کار و اشتغال دانشجویان فارغ التحصیلان باید در کانون توجه دولت قرار گیرد و تصمیمات کارسازی در این زمینه گرفته شود.

کلباسی افزود: زمانی که 30 سال پیش بنده در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت‌مدرس پذیرفته شدم؛ نسبت به آینده شغلی خود اطمینان خاطر کامل داشتم و تنها دغدغه‌ام، تلاش فراوان برای افزایش بارعلمی و پذیرش مسئولیت تدریس دانشگاهی بود.

  رشته‌های علوم پایه و بین رشته‌ای اهمیت دارند

وی با بیان اینکه رشته‌های علوم‌پایه اگرچه زیربنای علوم دیگر به‌حساب می‌آیند اما مظلوم واقع شده‌اند، تصریح کرد: علوم‌پایه مانند خشت‌های اول یک ساختمان هستند که ساختمان بر پایه آن نهاده می‌شود اما خشت‌ها مدفون شده و این تنها نمای ساختمان است که دیده می‌شود. بررسی‌ وضعیت دانش‌آموختگان رشته‌های علوم‌پایه نیز نشان می‌دهد که این گروه همواره مورد بی‌مهری قرارگرفته‌اند. به طور قطع، جایگاه نامناسب دانش‌آموختگان رشته‌های علوم‌پایه پس از فراغت از تحصیل سبب می‌شود که رشته‌هایی از این دست در شرایط کنونی، طرفدار چندانی نداشته باشد و ارزیابی اشتغال این دسته از دانش‌آموختگان نشان می‌دهد که مدارس و سیستم آموزش و پرورش جایگاه اصلی جذب آن‌ها است که رضایت چندانی را به همراه ندارد.

معاون آموزشی سابق دانشگاه تربیت‌مدرس خاطرنشان کرد: «دانشکده علوم و فناوری‌های بین‌رشته‌ای» در دانشگاه تربیت‌مدرس با هدف تعریف رشته‌های میان‌رشته‌ای ایجاد شده است. اگرچه دانشجویان این رشته‌ها به واسطه چند وجهی بودن اینگونه رشته‌ها به چند علم تسلط دارند اما بازهم در زمینه اشتغال با مشکلاتی روبرو هستند. مثلا رشته‌ای با عنوان «ساختمان‌های هوشمند» در دانشکده علوم و فناوری‌های میان‌رشته‌ای ایجاد نمودیم که رشته‌ای بسیار کاربردی برای صنعت ساختمان کشور است، اما گروه اول فارغ‌التحصیلان این رشته با مشکل جذب در صنعت روبرو شدند چرا که بازار کار نسبت به این رشته جدیدالتأسیس ناآگاه بود و تمایل داشت فقط دانشجویان عمران را جذب نمایند. این موضع سبب رنجش فارغ التحصیلان این دوره شد و حتی خواستار تغییر عنوان رشته فارغ‌التحصیلی خود بودند.

  دولت نیز به رشته‌های علوم‌پایه توجه‌ کند

کلباسی ادامه داد: این روزها، ملاک‌های اقتصادی در تحصیل، انتخاب شیوه زندگی و نحوه تصمیم‌گیری جوانان بسیار نقش دارد. یک فارغ‌التحصیل مقطع دکتری حدود 11 سال از بهترین دوران جوانی عمر خود را در دانشگاه‌ها سپری می‌کند. بنابراین انتظار دارد که پس از آن همه تلاش طولانی، بهره مناسبی را به‌دست آورد، اما به دلیل اینکه تحصیل در برخی از رشته‌های دانشگاهی تا اتمام مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز هیچ آورده‌ای ندارد، بعضاً فارغ‌التحصیلان دچار سرخوردگی می‌شوند.

وی با بیان اینکه دولت باید رشته‌های علوم‌پایه را در کانون توجه قرار دهد، توضیح داد: دولت نه تنها موظف است که به این رشته‌ها توجه کند بلکه برنامه‌ جامعی درارتباط با جذب و استخدام دانش‌آموختگان این رشته‌ها طراحی کند. به طور قطع، رشته‌های علوم‌پایه پولساز نیستند؛ اینکه یک داوطلب تنها به دلیل علاقه ‌شخصی در رشته‌های علوم‌پایه تحصیل کند، بسیار نادر است.

  رصد اشتغال دانش آموختگان پس از فراغت‌ تحصیل دانشجویان دانشگاه‌ها

وی گفت: دانشگاه‌ها تصور می‌کنند که وظیفه آن‌ها به آموزش و تربیت دانشجویان محدود می‌شود، به همین دلیل، دانشجویان را پس از تحصیل به حال خود رها می‌کنند. این تصور وجود دارد که ادامه مسیر زندگی فارغ‌التحصیلان در خصوص اشتغال برعهده دولت یا وزارت کار، رفاه و تأمین‌اجتماعی است بنابراین شایسته است که دانشگاه‌ها حداقل نسبت به رصد اشتغال و آینده کاری فارغ‌التحصیلان خود اهتمام جدی به عمل‌آورند و نتیجه ارزیابی خود را در این زمینه به نهادهای ذی‌ربط منعکس‌کنند.

وی ادامه داد: عدم توجه به این امر، موجبات دلسردی دانشجویان برای ادامه تحصیل خود در داخل کشور را فراهم می‌اورد همانگونه که در حال حاضر نیز شاهد آن هستیم که اشتیاق به مهاجرت از کشور نه‌تنها برای دانشجویان بلکه برای اساتید و حتی شرکت‌های دانش بنیان نیز در حال افزایش است. به هرحال فارغ‌التحصیلان نخبه و مستعد رشته‌های دانشگاهی، طعمه‌های خوبی برای کشورهای خارجی به‌حساب می‌آیند؛ و اگر ما قدر این سرمایه‌های ملی را ندانیم و در حفظ و صیانت از آن‌ها تلاش نکنیم در واقع آب به آسیاب دشمنان ریخته‌ایم.