|
درحال حاضر خُرد شدن اراضی کشاورزی به دلایل مختلف که مهم‌ترین آن مسئله تقسیم ارث و میراث است، از سال‌های گذشته در کشور درحال اتفاق بوده و از آنجایی که این مسئله هیچ منع قانونی و شرعی ندارد، با وجود آسیب‌های جدی که به کشاورزی کشور وارد می‌کند، درخصوص حل آن (با وجود تصویب و تنظیم قوانین مختلف) تاکنون اقدامی مؤثر انجام نشده و به نتیجه مطلوب نرسیده است.
از مهم‌ترین قوانین تصویب‌شده می‌توان به قانون گسترش قطب‌های کشاورزی و قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها مصوب سال 1374 اشاره کرد؛ ضمن اینکه آخرین اقدام، تدوین و تصویب قانون جلوگیری از تفکیک و تقسیم اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی اقتصادی است که در پایان سال 1385 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و آیین‌نامه اجرایی آن در 20 اردیبهشت‌ماه سال 1388 مصوب شده است.
براساس آمار هم‌اکنون بیش از 75 درصد اراضی کشاورزی کشور در قطعات کمتر از پنج هکتار بوده و بنا بر دلایل مختلف ازجمله تغییر کاربری، فروش اراضی توسط مالکان و تقسیم ارث، قطعات کشاورزی هرسال درحال کوچک‌تر شدن است، به‌گونه‌ای که سالانه 200 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور به‌دلیل اجرای قانون ارث کوچک و کوچک‌تر می‌شود و نتیجه آن خروج کشاورزی از شیوه علمی و مدرن و نیز عدم امکان استفاده از مزایایی نظیر ماشین‌آلات و مزیت‌های عملیات مکانیزاسیون به سمت بهره‌مندی از نیروی انسانی خواهد بود که با امر توسعه اقتصادی و مدیریت هزینه‌های این بخش از اقتصاد کشور، مغایرت دارد.
شهرستان اسدآباد هم به تبع بسیاری از مناطق کشور چندسالی است که به این چالش دچار شده و متأسفانه روند ابتلا به خُرده‌مالکی در اراضی کشاورزی آن درحال افزایش است و در شهرستانی که پایه اقتصادی آن بر محور کشاورزی بنا شده، این مسئله یک زنگ خطر برای بحران اقتصادی منطقه به‌شمار می‌رود.
خُرد شدن اراضی کشاورزی از موانع توسعه پایدار و امنیت غذایی
نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: این واقعیت وجود دارد که اراضی کشاورزی ازنظر وسعت زمین‌های شهرستانی و محدودیت‌هایی که به‌لحاظ قوانین منابع طبیعی و سایر ادارات و دستگاه‌ها وجود دارد، قابل افزایش و توسعه نیست.
کیومرث سرمدی‌واله افزود: این یک امر طبیعی است که با گذر زمان و فوت مالک یک زمین کشاورزی یکپارچه (با انحصار و ورثه و تقسیم وراث) تقطیع و این تقطیع اراضی کم‌کم اراضی را کوچک‌تر و به ارضی خُرد و محدود تبدیل می‌کند و این قصه تنها منحصر به شهرستان اسدآباد نیست، این داستان در کل کشور وجود دارد.
وی با بیان اینکه خُرد شدن و پراکنش اراضی کشاورزی ازجمله موانع بسیار مهم برای تحقق توسعه پایدار و امنیت غذایی در کشور به‌شمار می‌آید، خاطرنشان کرد: افزایش سطح زیر کشت، افزایش مبادلات و ارتباطات، افزایش درآمد بهره‌برداران و بهبود سطح زندگی روستاییان، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش سرمایه‌گذاری برای انجام امور زیربنایی، از بین رفتن مرزهای غیر ضروری، کاهش تعداد قطعات پراکندگی اراضی (آبی و دیم)، جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها، مکانیزه شدن کشاورزی، استفاده از دستاوردها و تجهیزات علمی و فنی پیشرفته، صرفه‌جویی در مصرف آب، گسترش روحیه تعاون و مشارکت در کشاورزان و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی را می‌توان از مزایای یکپارچگی اراضی کشاورزی برشمرد.
ضرورت تلاش برای جلوگیری از تقسیم زمین کشاورزی به قطعات خُرد
سرمدی‌واله تأکید کرد: باید تلاش کرد از تقسیم زمین زراعی به قطعات کوچک جلوگیری شود؛ البته این محدودیت وجود دارد که وقتی یک زمین زراعی بین چند ورثه تقسیم می‌شود و تفاهمی هم بین آنان وجود ندارد، در حوزه حقوق فردی، قانون نمی‌تواند دخالت و ورود پیدا کند، اما می‌شود با ترغیب کشاورزان و افراد ذی‌نفع، به توسعه و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی توسط جهاد کشاورزی کمک کرد.
وی تنها راهکار برای یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی و جلوگیری از پراکنش و خُرد شدن اراضی را ترغیب و تشویق کشاورزان دانست و تصریح کرد: یکپارچه‌سازی اراضی باید به یک پویش مردمی تبدیل شود، بیشتر کشاورزان از این قانون و ضرورت اجرایی شدن آن خبر ندارند؛ بنابراین ضرورت دارد که در این مسیر آگاهی‌بخشی کافی و مستمر همراه با تبلیغات در دستور کار قرار گیرد.
ضرورت ارائه الگو در رابطه با یکپارچه‌سازی اراضی
سرمدی‌واله خاطرنشان کرد: ارائه الگو در رابطه با یکپارچه‌سازی اراضی و نیز بیان معایب و تهدیدهای پراکنش اراضی در کشاورزی و هر برنامه دیگری که بتوان از طریق آن کشاورزان را به سمت یکپارچه‌سازی اراضی تشویق کرد، در این رابطه ضرورت دارد.
وی بیان کرد: باید تمامی بخش‌های درگیر در کشاورزی برای ایجاد مشوق برای کشاورزانی که در یکپارچه‌سازی اراضی مشارکت می‌کنند، همکاری داشته باشند و اولویت دریافت مشوق‌ها با کشاورزانی باشد که در تجمیع اراضی مشارکت کرده‌اند.
نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش ویژه جهاد کشاورزی در ارتباط و تعامل با کشاورزان، خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی با برنامه‌های مختلف توجیهی و آموزشی درباره مزایای یکپارچه‌سازی اراضی، نقش مؤثری در آگاهی‌بخشی پُررنگ به کشاورزان در این زمینه دارد.
وی تصریح کرد: به‌طور قطع وقتی کشاورزان با مزایای یکپارچه‌سازی اراضی در بحث بهره‌وری و معایب پراکنش و خُرد بودن اراضی بیش‌ازبیش آگاه شوند، با راهکارهای مختلف سعی بر آن خواهند داشت که از این امر جلوگیری کنند؛ ضمن اینکه قانونی وجود ندارد که کشاورزان و ورثه حق تفکیک زمین خود را نداشته باشند.
سرمدی‌واله همچنین با تأکید بر درنظر گرفتن برخی مشوق‌ها برای کشاورزان در زمینه یکپارچگی اراضی، گفت: ارائه دوره‌های آموزشی و ترویجی منسجم برای کشاورزان، انتخاب و معرفی کشاورزان نمونه در امر تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، اعزام به نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و معرفی کشاورزان نمونه در امر تجمیع به بانک‌های عامل برای گرفتن تسهیلات با نرخ سود پایین، می‌تواند از شاخص‌ترین مشوق‌ها برای تشویق کشاورزان در بحث تجمیع و یکپارچگی اراضی زراعی باشد.
خُرد بودن و پراکندگی اراضی اسدآباد مانع پیشرفت کشاورزی شهرستان است
مدیر جهاد کشاورزی اسدآباد نیز گفت: خُرد بودن و پراکندگی قطعات اراضی کشاورزی اسدآباد یکی از موانع پیشرفت کشاورزی این شهرستان بوده که این مانع با راهکارهای مختلفی چون یکپارچه‌سازی اراضی و یا تغییر قانون ارث مرتفع خواهد شد.
محمدکرم مرادی اظهار کرد: درصورت عدم تدبیر برای مرتفع شدن خُرد بودن و پراکنش اراضی کشاورزی شهرستان در یک نسل آینده باید نام زراعت را از اراضی کشاورزی شهرستان حذف و به اراضی منطقه باغچه اطلاق کرد.
وی تصریح کرد: برای مرتفع شدن این مشکل سعی بر آن داریم تا از طریق دانشگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی و دانشگاه آزاد شهرستان روی این موضوع کار کنیم.
متوسط مساحت اراضی کشاورزی روستاهای اسدآباد به یک هکتار نمی‌رسد
وی با اشاره به سامانه اطلاعات مکانی کشاورزی ایران مربوط به شهرستان اسدآباد، یادآور شد: طبق مساحی‌سنجی 57 هزار قطعه از اراضی شهرستان، مساحت این میزان قطعه از اراضی تنها 56 هزار و 430 هکتار شده که متوسط مساحت اراضی کشاورزی روستا 9 هزار و 750 متر است و به یک هکتار نمی‌رسد.
مرادی بیان کرد: پراکنش اراضی علاوه‌بر ایجاد اشکال فنی در بهره‌برداری صحیح از آب، پایین بودن میزان بهره‌وری، بالا بودن هزینه‌های تولید، اتلاف منابع، تثبیت و گسترش الگوی نامناسب زراعی، غیرکارا کردن مدیریت مزرعه، عدم استفاده مؤثر از ماشین‌آلات، اختلاف میان کشاورزان و تضعیف همبستگی‌های اجتماعی در جامعه روستایی، سرانجام به فقر و مهاجرت روستاییان می‌انجامد.
این فرد مسئول جمع کل اراضی کشاورزی این شهرستان را شامل اراضی دیم،آبی و باغی 61 هزار هکتار دانست و گفت: از این میزان اراضی 28 هزار هکتار به اراضی دیم، 28 هزار هکتار به اراضی آبی و پنج هزار هکتار به اراضی باغی اختصاص دارد.
مرادی از تعداد 10 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این شهرستان خبر داد و یادآور شد: اصلاح قانون و یا فرهنگ‌سازی ازجمله راهکارهای مهم در زمینه سوق دادن کشاورزان به سمت یکپارچه‌سازی اراضی و جلوگیری از قطعه‌بندی آن‌ها خواهد بود.
وی تصریح کرد: امروزه در بسیاری از کشورها با وضع قوانین شفاف برای جلوگیری از تغییر کاربری و اجرای این قوانین، از زمین‌های کشاورزی، باغ‌ها، مراتع، اراضی باتلاقی و سایر منابع طبیعی محافظت و مراقبت شده و همچنین با شیوه‌های تشویقی و بازدارنده، مالکین را به استفاده از این قوانین تشویق می‌کنند.
مرادی یادآور شد: درحال حاضر در بسیاری از کشورها ازجمله فرانسه، آلمان و سوئد قوانین مربوط به ارث به‌گونه‌ای تدوین شده که بعد از فوت والدین، زمین در اختیار فرزند ارشد قرار گرفته و با سپردن کشت به او، سود و عواید آن بین کلیه ورثه تقسیم می‌شود یا اینکه با درنظر گرفتن دیگر دارایی‌های فرد در گذشته، به‌گونه‌ای تصمیم گرفته می‌شود که با رضایت وراث، زمین به یک نفر و بقیه دارایی‌ها به افراد دیگر برسد و با اندیشیدن این تمهیدات زمین نیز همانند کارخانه، اتومبیل و دیگر دارایی‌ها یکپارچه باقی بماند.
به گزارش ایسنا، درحال حاضر روستای دورنیان رزن را می‌توان به‌عنوان یکی از روستاهای الگو در بحث یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی دانست که اهالی این روستا با همت خود کل اراضی 15 هزار هکتاری کشاورزی روستا را یکپارچه‌سازی کرده‌اند و امروز سود و منفعت آن در بحث کشاورزی به تمام اهالی روستا رسیده و این روستا جزء روستاهای قطب کشاورزی کشور به‌شمار می‌رود؛ ضمن اینکه باغ سیب 54 هکتاری شیخلر در مجموعه اراضی یکپارچه یک‌هزار و 500 هکتاری وی در دورنیان رزن در سال گذشته جزء باغ‌های برتر ملی کشور در بحث سیب درختی شد و همدان با آن که استانی نبود که در تولید سیب در کشور مطرح باشد، اما باغ شیخلر دورنیان برتر کشوری در تولید سیب درختی شناخته شد و هم‌اکنون سیب درختی این روستا به کشورهای مختلف صادر می‌شود.
معرفی چنین الگوهایی به کشاورزان و حتی زمینه‌سازی و ترتیب بازدید آنان از چنین الگوها و آشنایی با مزایای یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، خود امری تشویق‌کننده در بین قشر کشاورزان برای ایجاد یک پویش همگانی و حرکت به سمت یکپارچه‌سازی اراضی زراعی و رقابت‌پذیری در بخش کشاورزی خواهد بود.
اعطای مشوق‌های مختلف ازجمله پرداخت تسهیلات با نرخ سود پایین به‌منظور خرید و تملک اراضی خُرد برای تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، احداث جاده‌ها و معابر و راه‌های دسترسی بین مزارع و تشکیل شرکت‌های تعاونی سهامی و وضع قوانین جدید با کارشناسی دقیق البته منطبق با شرع و قانون به‌دلیل فقهی بودن مقوله ارث، موضوعی است که نباید از دید کشاورزان و متولیان امر مغفول بماند.
|
