|
تفرجگاه‌هایی که بیشتر در اطراف کلان‌شهرهاست و در فاصله مناسبی از شهرها جای گرفته‌اند؛ اما در گردشگری روستایی علاوه بر مقاصد گردشگران که همان روستاهاست و این مکان‌های بکر طبیعت را به محصول گردشگری تبدیل می‌کند، حمل‌ونقل گردشگری اهمیت بسیاری دارد و یکی از ارکان مهم این صنعت است.
استان همدان با داشتن مناطق بکر روستایی ظرفیت بسیار خوبی در گردشگری روستایی دارد اما متأسفانه به‌دلیل عدم برنامه‌ریزی و تبلیغات مناسب بیشتر مردم مسافران استان همدان را به اماکن تاریخی و گردشگری همچون غار علیصدر، گنجنامه، آرامگاه بوعلی و غیره می‌شناسیم.
یکی از جاذبه‌ها و زیبایی‌های هر شهر که می‌تواند مسافران و گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب کند طبیعت بکر و جاذبه‌های طبیعی است که استان همدان نیز با قدمت پنج هزارساله از آن مستثنی نیست.
از میان این طبیعت بکر و کم‌نظیر در استان همدان وجود 20 روستای هدف گردشگری به‌عنوان یکی از ظرفیتهای استان همدان برای جذب توریست و گردشگر داخلی و خارجی است که هرکدام از این روستاها ویژگیها و شرایط و بافت تاریخی منحصربه‌فردی دارند.
سیمین ابرو، ورکانه، خاکو، حبشی، گشانی، ملحمدره، گیان، علیصدر، کاج، پیروز، اشتران و قلعه جوق ازجمله روستاهای هدف گردشگری در استان همدان به‌شمار می‌آیند که با همکاری بنیاد مسکن و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با معماری ویژهای مرمت و بازسازی شدند تا در بسته‌های سفری گردشگران قرار گیرند.
در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع با سید فرخ میر شاهزاده؛ یکی از کارشناسان گردشگری و سپس اتابک صفری‌تورج؛ مدیر پایگاه ملی مجموعه روستاهای تاریخی همدان به گفت‌وگو نشستیم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
کارشناس گردشگری با بیان اینکه همان‌طور که از نام گردشگری روستایی مشخص است مبتنی بر روستا است، عنوان کرد: توسعه شهرنشینی و دغدغه زندگی شهری باعث شده که تمایل مردم به گردشگری روستایی افزایش یابد.
سید فرخ میرشاهزاده با بیان اینکه به‌دلیل مشکلات و فشارهای روانی شهرنشینی و آرامش و سکوتی که در روستاها وجود دارد باعث شده که اکثر گردشگران اوقات فراغت خود را در روستاها بگذرانند، عنوان کرد: توسعه گردشگری روستایی نیازمند یک نگاه متفاوت است که متأسفانه هنوز نتوانستیم به آن دست یابیم.
وی با بیان اینکه هنوز برخی از مسئولان و فعالان بر این باوراند که گردشگری روستایی به معنی ایجاد محیطی به سبک روستا همراه با مزرعه و غیره است، اذعان کرد: این در صورتی است که ماهیت گردشگری روستایی مبتنی بر فرهنگ، آداب و سنت‌های آنجاست و اگر مسئولان امر تمرکز خود را به این سمت هدایت کنند با توجه به تنوع و گستردگی اقلیم کشور گردشگری روستایی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این حوزه و اقتصاد کشور شود.
وی با بیان اینکه در چند دهه اخیر با ایجاد خانه‌های بومگردی و زیرساخت‌های لازم شاهد توسعه گردشگری روستایی هستیم، خاطرنشان کرد: اما همچنان راه بسیاری زیادی باقی مانده تا بتوانیم به‌طور کامل بستر آن را فراهم کنیم.
این کارشناس گردشگری گفت: لازم است با فرهنگ‌سازی مناسب این مهم را به روستاییان بیاموزیم که آن‌ها می‌توانند در کنار اقتصاد روستایی که در اختیار دارند با تقویت گردشگری بستر و زمینه را برای رونق گردشگری و اقتصادی در روستاها را فراهم کنند.
میرشاهزاده با بیان اینکه رونق اقتصادی منجر به توسعه بسترهای روستایی می‌شود، اذعان کرد: در این راستا مراکز درمانی، بهداشتی و خدماتی در سطح روستا توسعه می‌یابد.
وی با بیان اینکه توسعه گردشگری روستایی و رونق اقتصادی تأثیر بسزایی بر کاهش مهاجرت به شهر دارد، مطرح کرد: لازم است سیاست‌گذاران و مسئولان مربوطه به این مهم واقف شوند که این امر پایه و بنیان تحول اقتصادی و گردشگری اقتصادی بهینه در سطح کشور خواهد بود.
مشاور و ارزیاب کیفیت و خدمات حوزه گردشگری با بیان اینکه گردشگری، روستایی رونق این حوزه و اقتصاد در سطح کشور را در پی خواهد داشت گفت: برخی از مسئولان مربوطه هنوز بر این باور هستند که این صنعت وابسته به ورود گردشگران خارجی به کشور است درصورتی‌که زمانی رونق پیدا می‌کند که بسترهای گردشگری داخلی در جامعه ایجاد و تقویت شود.
میرشاهزاده با بیان اینکه در حال حاضر نیاز بسیاری از گردشگران در داخل کشور برآورده نشده و نمی‌توانیم پاسخگوی نیاز گردشگران خارجی باشیم، عنوان کرد: متأسفانه تعداد سودجویان اقتصادی زیاد است و این امر سبب می‌شود که سرمایه‌گذاران عرصه‌های مختلف غیربومی باشند که در بیشتر موارد سبب زیان و آسیب به بومیان مناطق مختلف می‌شوند.
وی با بیان اینکه غالباً روستاییان از مانع ورود گردشگر می‌شوند خاطرنشان کرد: زمانی که فقط سرمایه‌گذار غیربومی از حضور گردشگران در روستا سود ببرد و بهره‌مند شود و هیچ منفعتی عاید روستاییان نشود بدون شک آن‌ها هم اجازه نمی‌دهند که افراد زیادی وارد محیط زندگی آن‌ها شوند.
این فعال گردشگری ضمن تأکید بر استفاده از سرمایه‌گذاران محلی برای توسعه و رونق گردشگری روستایی، ابراز کرد: در این راستا بهتر است مسئولان تسهیلات، زیرساخت‌ها و امکانات لازم را برای سرمایه‌گذاری بومی فراهم کنند.
میرشاهزاده با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر نتوانستیم تمام امکانات رفاهی، بهداشتی و تفریحی در روستاها را برای گردشگران فراهم کنیم، افزود: معمولاً افرادی که قصد سفر به روستا را دارند از قبل تمام مایحتاج خود را از شهرها تهیه کرده و فقط در روستا اقامت می‌کنند؛ این کار سبب می‌شود که حضور مسافران هیچ سود اقتصادی برای روستاییان نداشته باشد.
وی با بیان اینکه عدم انتفاع اقتصادی حاصل از حضور گردشگران در روستاها سبب می‌شود که فقط زباله، ناهنجاری فرهنگی، تضاد‌های اجتماعی و غیره در محیط باقی بماند، مطرح کرد: بنابراین در این شرایط روستاییان با تفکرات سنتی اجازه ورود به کسی را نمی‌دهند.
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاران بومی می‌توانند زمینه توسعه روستایی و پذیرش گردشگران را فرهنگ‌سازی کنند، تصریح کرد: فرهنگ از دل مناطق ایجاد می‌شود، منطقه و روستایی که هیچ سودی از حضور گردشگران نبرد تمایل به تغییر فرهنگ سنتی خود نخواهد داشت.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه در ایران فقط در حد شعار از این نوع گردشگری حمایت کردیم و هیچ‌گونه امکانات و زیرساخت‌هایی برای روستاییان فراهم نشده عنوان کرد: بیشتر تمرکز مسئولان به گردشگران محدود می‌شود و هیچ اقدامی با فراهم کردن بسترهای لازم و منافع محلی برای مناطق نکردیم.
میرشاهزاده در خصوص آسیبی که برخی گردشگران به مناطق وارد می‌کنند، مطرح کرد: تا زمانی که خود ما برای داشته‌هایمان ارزش قائل نشویم نمی‌توان انتظار داشت که دیگران به محیط زیست و آثار تاریخی‌مان آسیب وارد نکنند.
وی افزود: در درجه نخست لازم است که روستاییان را از ارزشی که منطقه دارد مطلع کنیم و سپس از گردشگران بخواهیم که آسیبی به محیط زیست و منطقه وارد نکنند.
این کارشناس گردشگری در ادامه گفت: زمانی که روستایی زباله‌های خود را در طبیعت رها می‌کند این اجازه را به گردشگران می‌دهد که به محیط زیست روستا آسیب بزند.
میرشاهزاده با ابراز اینکه ظرفیت بسیار خوبی در حوزه فرهنگی و گردشگری وجود دارد اما بهره‌برداری از آن‌ها برنامه‌ریزی‌شده نیست، تصریح کرد: در ساختار مدیریت رویدادهای مختلف فرهنگی، اجتماعی و گردشگری در سراسر کشور، با ضعف مواجه هستیم.
وی افزود: هنگام برگزاری یک رویداد محلی به دلیل ضعف برنامه‌ریزی، چندین برنامه دیگر در جوار محل مورد نظر برگزار می‌شود و این امر سبب عدم استقبال و بهره‌مندی مطلوب از برنا‌مه‌ها خواهد شد.
این فعال گردشگری با بیان اینکه از بدو امر هیچ‌گونه راهکار مناسبی برای توسعه گردشگری در کشور وجود نداشته است، مطرح کرد: رویداد‌ها یکی از ابزار‌های مناسب برای توسعه گردشگری هستند، با توجه به تنوع فرهنگی که در ایران وجود دارد می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب در این حوزه پیشرفت کرد.
در ادامه مدیر پایگاه ملی مجموعه روستاهای تاریخی همدان با بیان اینکه گردشگری روستایی یکی از اشکال گردشگری برای گذران اوقات فراغت است که امروز به‌دلیل مشکلات و انواع آلودگی‌های شهری، افراد ساکن در شهر از آن بهره می‌برند، مطرح کرد: یکی از راه‌های توجه به روستاها و محرومیت‌زدایی از آن‌ها، کمک به حفظ و گسترش جاذبه‌ها و زمینه‌های مورد علاقه گردشگران در روستاها، متناسب با شرایط محلی است.
اتابک صفری‌تورج با بیان اینکه برنامه‌ریزی برای توسعه صنعت گردشگری و اجرای طرح‌های آن با مشارکت مردم و نهادهای محلی، می‌تواند باعث توسعه کسب‌وکار و بهبود شرایط محیطی روستا شود، اذعان کرد: در این سال‌ها دولت‌ها توجه جدی به توسعه گردشگری روستایی برای تحقق اهداف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند و در ایران نیز همگام با برنامه‌های توسعه کلان و ملی، در این بخش نیز اقداماتی صورت گرفته است.
وی عنوان کرد: با توجه به اهمیت و نقش گردشگری روستایی و وظایف حاکمیتی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان کشور در این حوزه، اقدامات و برنامه‌هایی با عناوین و موضوعات مختلف توسعه‌ای انجام شده است.
مدیر پایگاه ملی مجموعه روستاهای تاریخی همدان با بیان اینکه برای تحقق اهداف و برنامه‌ریزی عملیاتی و کاربردی نسبت به شناسایی روستاهای با قابلیت و توان گردشگری به‌عنوان مناطق روستایی پیشتاز تحت عنوان روستاهای هدف گردشگری اقداماتی انجام شده که در هر استان به‌تناسب ظرفیت آن، تعدادی روستا را شامل می‌شود که در استان همدان 21 روستای هدف گردشگری مصوب وجود دارد، گفت: روستاهای این استان سرشار از مناطقی بکر، زیبا، تاریخی و مذهبی است و این بستر منحصربه‌فرد نه‌تنها بخش مهمی از جلوه‌های گوناگون ایران زمین است بلکه موقعیت مناسبی برای درآمدزایی اهالی روستا محسوب می‌شود.
صفری‌تورج با بیان اینکه فرهنگ‌سازی در زمینه پذیرش گردشگر یکی از اقدامات لازم برای توسعه این صنعت در روستاها است، خاطرنشان کرد: روستاییان باید بپذیرند که ورود گردشگر موجب درآمدافزایی و رونق هرچه بیشتر روستاها می‌شود و عمران، آبادانی، هموار کردن راه‌های دسترسی، بهسازی معابر، ارتقای کمی و کیفی امکانات موجود در روستا و ایجاد سرویس‌های بهداشتی مناسب ازجمله زیرساخت‌های توسعه گردشگری روستایی است که با توجه به تخصیص اعتبارات مربوطه اقدامات مناسبی از سوی میراث فرهنگی برای توسعه و ایجاد زیرساخت‌های مناسب در روستاهای هدف گردشگری استان انجام شده است.
وی در ادامه بیان کرد: از دیگر اقدامات انجام‌شده در این روستاها می‌توان به برگزاری کارگاه‌های آموزشی و توانمندسازی جوامع محلی، برگزاری کلاس‌های آموزش صنایع دستی، برگزاری جشنواره‌های گردشگری و تسهیل در ایجاد و تبدیل اقامتگاه‌های بومگردی اشاره کرد.
مدیر پایگاه ملی مجموعه روستاهای تاریخی همدان با بیان اینکه از بین روستاهای هدف گردشگری استان همدان، سه روستای ورکانه، خاکو و سیمین ابرو دارای بافت واجد ارزش تاریخی بوده، اذعان کرد: بافت تاریخی روستاهای ورکانه و سیمین ابرو در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
صفری‌تورج گفت: در استان همدان با تشکیل پایگاه ملی مجموعه روستاهای تاریخی، روستاهای ورکانه، سیمین ابرو و خاکو، تحت حفاظت و حراست میراث فرهنگی قرار گرفته‌اند و با تهیه و ابلاغ ضوابط حفاظت از بافت تاریخی، تمامی دستگاه‌های متولی موظف به همکاری در حفظ و پاسداشت میراث گران‌قدر و ارزشمند تاریخی در این روستاها شده‌اند که علاوه بر تأکید بر حفظ غنای ویژه فرهنگی در روستاهای تاریخی، چشم‌انداز توسعه اقتصادی و گردشگری پایدار در آینده برای این روستاها میسر و مطرح خواهد بود.
وی با بیان اینکه در کنار اجرای پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وسازهای ضابطه‌مند در این روستاها، موضوع آموزش‌های مورد نیاز و توانمندسازی جوامع محلی و ایجاد کارگاه‌های تسهیل‌گری در رأس برنامه‌های این پایگاه قرار دارد، ابراز کرد: ازجمله اقدامات مرمتی و اجرایی که در این روستاها انجام شده می‌توان به مرمت و بهسازی مسجد و حمام قدیمی در روستای سیمین ابرو، اجرای پروژه‌های کف‌سازی و جداره‌سازی معابر بافت تاریخی و همچنین تهیه طرح‌های مطالعاتی و ضوابط حفاظتی بافت تاریخی، تهیه طرح مرمت خانه‌های قدیمی، تهیه طرح مرمت قلعه اربابی ورکانه و تهیه الگوی ساخت مسکن روستایی نام برد.
این مقام مسئول با بیان اینکه با تزریق اعتبارات مناسب به دستگاه‌های متولی مانند بنیاد مسکن، دهیاری و میراث فرهنگی می‌توان ابراز امیدواری کرد، افزود: بر اساس طرح‌های مطالعاتی و مطابق ضوابط اختصاصی، اقدامات عمرانی مؤثری در این روستاها به اجرا گذاشته شده و راه را برای رسیدن به اهداف مورد نظر و حفاظت و حراست مؤثر از ارزش‌های تاریخی موجود و در نهایت توسعه پایدار گردشگری بیش‌ازپیش هموار نمود.
حال با توجه به آنچه گفته شد باید تأسیسات و تسهیلات لازم برای دسترسی آسان و خدمات مناسب گردشگران ایجاد شود تا توجه افراد بیشتری را به خود جلب کند. صنعتی که اگر در فرایند برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده‌ای قرار گیرد، زمینه اشتغال محلی، بهبود کیفیت زندگی روستاییان و افزایش سطح رفاه اقتصادی آن‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. البته برخی از طرفداران محیط‌زیست به چنین طرح‌هایی انتقاد دارند و معتقدند توسعه روستاها، طبیعت بکر آن را تخریب می‌کند.
درحالی‌که می‌توان با یک سیستم مدیریتی منسجم زمینه ایجاد زیرساخت‌ها را به‌گونه‌ای فراهم کرد تا در تقابل با منافع ساکنان محلی و محیط‌زیست نباشد و صنعت گردشگری روستایی پایدار را شکل دهد. متأسفانه صنعتی که در قرن بیست و یکم در همه دنیا یکی از بخش‌های مهم فعالیت‌های اقتصادی است در پایتخت کشور ما با بیش از هزار و 36 روستا، محلی از اعراب ندارد و کمتر در برنامه‌ریزی‌های مسئولان شهری به این مهم توجه می‌شود.
لازم نیست راه دوری برویم، در همین حریم غربی پایتخت ده‌ها روستا جای گرفته که جاذبه‌های گردشگری بالایی دارد اما به‌دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و تبلیغات، حتی تعداد اندکی از پایتخت‌نشینان هم به این روستاها نرفته‌اند و از وجود چنین جاذبه‌هایی بی‌خبرند. وقتی روستای سولقان که در پنج کیلومتری تهران قرار دارد هنوز از گاز شهری محروم و جاده‌های منتهی به روستای رندان خاکی است انتظار گردشگری روستایی در پیرامون کلان‌شهر تهران و به‌دنبال آن توسعه روستایی، اشتغال‌زایی، درآمدزایی، رشد کشاورزی و رفاه اقتصادی بسیار دور از ذهن است.
|
