|
کتابهای درسی، نخستین و جدی‌ترین کتاب‌هایی هستند که بچه‌ها با آن سر و کار دارند؛ به همین‌خاطر است که این دسته کتاب‌ها می‌توانند نقش بسیار مهمی در گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی داشته باشند. کتاب‌هایی که لازم است هرچند سال یک بار، مورد بازبینی قرار بگیرند و به‌روز شوند تا بچه‌ها را سر ذوق بیاورند و آنها را به کتاب خواندن تشویق کنند.
پس هیچ‌کس نمی‌تواند اهمیت و نقش کتابهای درسی را در علاقه‌مند کردن بچه‌ها به مطالعه منکر شود؛ از سوی دیگر هنوز هم بعضی پدر و مادرها تصور می‌کنند داستان و رمان، بچه‌ها را از درس خواندن باز می‌دارد و وقت و انرژی‌شان را تلف میکند.
این نگرانی با شروع سال تحصیلی بیشتر هم می‌شود و این در حالی است که امروز در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای درس دادن به بچه‌ها و آموزش به آنها از بازی و نمایش و موسیقی و قصه استفاده می‌کنند. پس خواندن رمان و داستان، نه تنها مانع از درس و مشق بچه‌ها نمی‌شود که بچه‌ها را به مطالعه هم تشویق میکند.
در این راستا،به گفت‌وگو با چند تن از پدیدآورندگان کتاب کودک و نوجوان پرداخته و نظر آنها را درباره درست یا نادرست بودن این تصو رکه خواندن داستان، بچه‌ها را از درس و مشق وامی‌دارد، جویا شده است.
قصه‌گویی، یک روش مهم آموزشی است
به باور جمال‌الدین اکرمی نویسنده کودک و نوجوان، اگر کتابهای درسی، شادتر و شیرین‌تر باشند، دانش‌آموزان را بهتر و بیشتر جذب می‌کنند و «کتاب شیرین» از نگاه او، کتابی است که بچه‌ها در تنهایی خود هم آن را بخوانند و قصه‌هایش را برای خواهر یا برادر خود تعریف کنند.
نویسنده کتاب «مرغ مهاجر» معتقد است: بچه‌ها قصه را دوست دارند و یکی از روش‌های آموزش در دنیا، قصه‌گویی است؛ چه اشکالی دارد معلم‌ها، قصه‌گویی بلد باشند؟ چه اشکالی دارد اگر در تهیه و تدوین کتابهای درسی به جغرافیای هر منطقه و فرهنگ و زبان آن توجه شود؟ چراکه ممکن است یک قصه را بچه‌های شیراز دوست داشته باشند اما همان داستان را کودکان ماکو نپسندند.
به گفته اکرمی در کنار کتابهای درسی باید کتابهای دیگری هم به زبان و گویش مردم هر منطقه منتشر شود که با فرهنگ و جغرافیا و آداب و رسوم مردم آن منطقه هماهنگ باشد؛ چراکه بچه‌ها باید فرهنگ و سنت‌های خود و زبان مادری‌شان را بشناسند.
از سوی دیگر بهتر است فرهنگ‌سازی درستی وجود داشته باشد تا خانواده‌ها به این باور برسند که خواندن رمان و داستان، نه تنها به درس و مشق فرزندان‌شان آسیبی نمی‌رساند که آنها را به خواندن تشویق میکند و درک مطلب و روان‌خوانی‌شان را تقویت میکند.
کتابهای درسی جذاب نیستند
جعفر ابراهیمی (شاهد)، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان هم در این راستا می‌گوید: کتابهای درسی، جذاب نیستند و بیشتر می‌خواهند پند و اندرز دهند، بی‌خبر از این‌که به عنوان مهم‌ترین و گاهی تنها کتاب‌هایی که در اختیار بچه‌ها قرار می‌گیرند باید جذابیت داشته و لذت کتاب خواندن را به بچه‌ها بچشانند. اصلا همه درس‌ها را می‌توان در قالب قصه و بازی به بچه‌ها آموزش داد و مدت‌هاست که در نظام‌های آموزشی موفق، روش‌های غیرمستقیم را جایگزین شیوه‌های مستقیم آموزشی کرده‌اند.
به گفته نویسنده کتاب «یک سنگ و یک دوست»، خواندن کتابهای غیردرسی نه تنها به درس و مشق بچه‌ها آسیبی نمی‌زند، بلکه آنها را به مطالعه بیشتر تشویق میکند؛ با این حال همچنان در بعضی خانواده‌ها این طرز تفکر اشتباه وجود دارد که خواندن داستان و رمان، وقت تلف کردن است و بچه‌ها را از درس خواندن باز‌می‌دارد.
ابراهیمی یکی از راه‌های علاقه‌مند کردن بچه‌ها به کتاب را توجه بیشتر به محتوای کتابهای درسی می‌داند و می‌گوید: تعداد شاعران و نویسنده‌های خوب کودک و نوجوان کم نیست و خوب است مولفان کتابهای درسی بدون تنگ‌نظری و اعمال سلیقه، بهترین داستان‌ها را انتخاب و در کتابهای درسی بچه‌ها بیاورند.
بچه‌ها فانتزی را دوست دارند
تنها متن نیست که دانش‌آموزان را به کتاب خواندن تشویق میکند؛ تصویر خوب هم بر جذابیت کتابهای درسی تاثیر می‌گذارد. به همین‌خاطر لیدا معتمد، تصویرگر کتاب کودک، به روز شدن کتابهای درسی را ضروری می‌داند و معتقد است: یک زمان، تعداد روستایی‌ها بیشتر از آدم‌های شهرنشین بود، از این‌رو درس‌هایی چون «حسنک کجایی، کوکب خانم، چوپان دروغگو» و شعرهایی چون «خوشا به حالت ای روستایی» در کتاب‌ها گنجانده می‌شد؛ اما امروز بسیاری از مردم ما نه تنها شهرنشین که آپارتمان‌نشین هستند و با فضاهای روستایی ارتباط چندانی ندارند پس نمی‌توان با آنها از فضاها و شرایطی سخن گفت که با آن بیگانه‌اند.
معتمد از جمله تصویرگرانی است که از یک سو فانتزی را بسیار دوست دارد و از طرف دیگر فکر میکند کتابهای درسی باید از منطق خاصی پیروی کنند؛ به باور او متن و تصویر ارتباط مستقیم با یکدیگر دارند و تصویرگر هم می‌‍تواند موازی با متن حرکت کند؛ اما طبیعی است که تصویرگران کتابهای درسی در عین پروبال دادن به تخیل خود، باید از منطق حاکم بر ریاضی یا علوم هم غافل نشوند.
مثلا برای تصویرکردن شعر و کتاب فارسی می‌توان از تصاویر فانتزی استفاده کرد؛ اما برای آموزش علوم و ریاضی بهتر است کمتر به تصاویر فانتزی پناه برد.
به گفته تصویرگر کتاب «من حرفی دارم که فقط شما بچه‌ها باور می‌کنید»، کتابهای درسی، در اختیار همه بچه‌ها، کتابخوان و غیرکتابخوان قرار می‌گیرند و جدی‌ترین کتاب‌هایی هستند که کودکان با آن سروکار دارند.
قطعا اگر این کتاب‌ها از یک فضای رنگی و فانتزی بهره ببرند، بچه‌ها را به مطالعه علاقه‌مند می‌کنند و ذوق بصری‌شان را بالا می‌برند.
|
