|
نشست «روش شناسی آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در تفسیر آیات مهدویت» از سلسله نشست‌های مهدویت و انتظار در اندیشه آن مرجع فقید شیعی، یکشنبه، 13 آذرماه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فوادیان، دبیر علمی اندیشکده مهدویت و کارشناس و پژوهشگر مهدوی در این نشست به طرح بحث پرداخت که مشروح آن در ادامه می‌آید:
ائمه(ع) از همان آغاز در کنار ترویج و تبیین مسائل اسلامی، در تبیین مهدویت با بهره گیری از قرآن نیز کوشیدند تا شیعیان از این مسئله غافل نباشند. آنان با طرح و تبیین موضوع امام دوازدهم(عج) از منظر قرآن علاوه بر تقویت این باور، نظام فکری شیعه را به تدریج بارور کردند. علما نیز پیرو ائمه(ع) در این مسیر بوده اند چنان که آیت الله العظمی صافی گلپایگانی چنین بود.
در قرآن کریم، آیاتی پیرامون امام زمان(عج) وجود دارد؛ آیت‌الله العظمی صافی در این باره می‌نویسد: «موضوع ظهور مصلح آخرالزمان از زمان‌های آسمانی بسیار دور و کهن، در زمان انبیا و حتی مکتب‌ها و مذاهب دیگر مطرح بوده است و کتاب‌های آسمانی مثل تورات و انجیل و زبور به آن بشارت داده‌اند و قرآن کریم، این یگانه سند باقی وحی و برهان حقانیت همة پیغمبران خدا و حجت خاتمیت دین اسلام، نیز در آیات متعدد، جامعة بشریت را به آن نوید داده و در انتظار آن آیندة پاک و پر از نور، علم، آگاهی، بیداری و عدل و قسط قرار داده است.»
چرا نام امام مهدی(عج) در قرآن نیامده است؟!
ایشان معتقد است «در قرآن شریف، آیات متعددى به مهدویت تفسیر و تأویل شده است»، علم تفسیر معارف ظاهری را بیان می‌کند و معارف باطنی را علم تأویل بیان می‌کند. برخی از ایشان پرسیده اند: چرا نام امام زمان (ع) و نیز نام هیچیک از امامانى که ما آنها را این‌قدر ارج می‌نهیم، مستقیم در قرآن نیامده است؟
جواب این است که مسأله امام مهدى(عج) از مسائلى است که در عصر حضرت رسول(ص) و قبل از آن حضرت(ص) در بین اهل کتاب معروف بوده است و تصریح به خصوص آن در قرآن لزوم نداشته است و به علامات و جهات دیگر- که لازم بوده- اشاره شده است، مثل آیه: «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِى الصَّالِحُونَ» و آیات متعدد دیگر.
به علاوه در قرآن مجید چنانکه گفته اند گاه بعضى آیات، لفظش عام و مصداق یا مراد از آن خاص است، مثل این آیه: «أَفَمَن یهْدِى إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یتَّبَعَ أَمَّن لَّا یهِدِّى إِلَّا أَن یهْدَى فَمَا لَکُمْ کَیفَ تَحْکُمُونَ»؛ مصداق براى من یهدى الى الحق غیر از امیرالمؤمنین و ائمه تا حضرت مهدى علیهمالسلام نیست.
آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) با روش‌های متنوع رایج در عرصه تفسیر، به شرح و تفسیر آیات مهدویت در آثار خود پرداخته که مهم ترین آنها عبارت است از روش تفسیر قرآن به قرآن؛ نمونه روشن این روش در احادیث تفسیری مهدویت، روایت امام صادق(ع) است که برای تفسیر آیه «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا» با استناد به آیه «أَن یُحْشَرَ الناسُ ضحیً» ثابت نمودند مقصود از نور خورشید در این آیه، نور قیام امام عصر(عج) است که به گرد آمدن مردم در روزی نورانی اشاره دارد.
ایشان در بیان اصالت مهدویت از جهت ابتناى آن بر آیات قرآن کریم می‌نویسد: «در قرآن مجید آیات متعددى است که دلالت دارند بر پیروزى، فلاح حزب‌الله و غلبه سپاه خدا. مانند این آیات: «فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا حزب خدا پیروزمند است»؛ «أ َلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ «همانا حزب خدا رستگار است» و «وَإِنَّ جُندَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا سپاه ما پیروزند».
علاوه بر این، آیت‌الله العظمی صافی در آثار خود، علاوه بر استفاده از آیات قرآن، از روایات به عنوان یکی دیگر از روش‌های تفسیری، استفاده کرده و برای توضیح بیشتر و فهم واضح‌تر مطالب، نگاه ویژه و جامعی به این مسئله داشته است. ایشان بعد از ذکر چند آیه مهدوی می‌نویسد: «برحسب معتبرترین مدارک و تفاسیر و احادیث، به تحول بىسابقه و بىنظیر و انقلابى که به رهبرى و قیام حضرت مهدى اهل بیت(ع) و امام منتظر و موعود(عج) انجام خواهد گرفت، تفسیر شده است.»
روش تفسیری کتاب مقدس
آیت الله صافی به جهت رابطه بینامتنی و تشابه آیه 105 سوره مبارکه انبیاء با کتاب عهدین درصدد تفسیری بدیع از این آیه مهدوی است. آیه شریفه این است: «وَلَقَدْ کَتَبنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» که مفاد ظاهر آن این است که: «و هرآینه ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که البته بندگان صالح من وارث زمین می‌گردند».
علی‌رغم تحریفات متعدد، تورات و انجیل فعلى هم که در دست یهود و نصارى است، حاوى بشارات متعدد به ظهور اسلام و حضرت رسول خاتم(ص) و ائمه طاهرین(ع) است که علماى بزرگ تورات و انجیل‌شناس، این موارد را در کتاب‌هایى که به زبان فارسى و عربى و غیره نوشته‌اند، استخراج کرده و در تألیفات خود نوشته‌اند.
از روش شناسی آیت‌الله صافی در تفسیر آیات مهدوی برمی آید که مسلمان همیشه به سوى آینده مى نگرد و هر وضعى که موجود باشد، اگرچه نسبتاً خوب و عادلانه باشد، او را قانع نمى کند، آن را نهایت کار و پایان راه نمى شمارد، و اگر هم ظالمانه و غیر اسلامى باشد، در هر صورت و شرایطى، مسلمان ناامید نمى شود و وظیفه دارد که ظلم و فساد و تجاوز و جهل و خودکامگى و استضعاف را محکوم سازد و براى حصول هدف هاى اسلام، کوشش و تلاش بیشتر نماید تا به سهم خود به اسلام عزیز و به نوع بشر و جوامع متحیر و سرگردان و مضطرب خدمتى انجام دهد. و نشستن و تسلیم بودن و کناره گیرى کردن و تماشاگر صحنه هاى تباهى و فساد و فقر و انحطاط اخلاقى شدن، هرگز در اسلام جایز نیست، و بر مسلمان منتظر و مؤمن و متعهد روا نمى باشد و با انتظار ظهور حضرت ولى عصر- ارواح العالمین له الفداء- و فلسفه انتظار موافقت ندارد.
|
