مصوبات حوزه آب سفر رئیس جمهور به کردستان؛ گامی به سوی توسعه

ارمغان سفر 17 تیرماه دکتر رئیسی به کردستان 189 مصوبه با 17 هزار میلیارد تومان اعتبار بود که در صورت تخصیص و تحقق آن، بخش قابل توجهی از پروژه‌های بر زمین مانده، به سرانجام خواهد رسید.
در این میان سهم طرح‌های آب و آبرسانی در حوزه کاری شرکت آب منطقه‌ای، هزار و 25 میلیارد تومان بود که کمک خوبی به پیشبرد پروژه‌ها خواهد بود، هرچند برای تکمیل این طرح‌ها، باز هم اعتبار نیاز است.
یکی از مصوبات سفر رئیس جمهور به کردستان، اختصاص 50 میلیارد تومان برای تکمیل سد عباس‌آباد توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تا خرداد سال 1402 بود که بیش از این رقم، یعنی 51 میلیارد تومان نیز تخصیص پیدا کرد اما بنا بر اعلام شرکت آب منطقه‌ای کردستان، برای اتمام سد عباس‌آباد، باز هم اعتبار نیاز است.
چالش‌ها و موانعی برای اجرای سریع این پروژه وجود دارد که تعیین تکلیف قراردادهای اولیه و تکمیلی شرکت شمس عمران پیمانکار طرح، تعیین تکلیف قرارداد نصب و تکمیل ابزار دقیق و پایش رفتار نگاری سد عباس آباد و لزوم عقد قرارداد جدید جهت حفاری‌های مورد نیاز به‌منظور انجام آزمایشات ردیابی ازجمله آن‌ها است.
با توجه به کمبود سقف اعتبار ابلاغی در سال جاری تنها عملیات حفاری و تزریق به‌منظور کاهش میزان نشت امکان‌پذیر است و سایر عملیات تکمیلی و باقیمانده سد شامل جاده‌های جایگزین، هیدرومکانیکال، ابزار دقیق و حفاظت فیزیکی، مستلزم تأمین اعتبار به میزان 130 میلیارد تومان است.
پیش‌بینی زمان اتمام پروژه در صورت تأمین اعتبار، سال مالی 1402 است.
اختصاص 90 میلیارد تومان برای تکمیل سد چراغ ویس
از دیگر مصوبات سفر رئیس جمهور به کردستان، اختصاص مبلغ 90 میلیارد تومان برای تکمیل سد چراغ ویس توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تا خرداد سال 1402 بود که تاکنون 61 میلیارد تومان به آن تخصیص یافته است.
برای اتمام این پروژه نیز بیش از 92 میلیارد تومان و ابلاغ 100 درصدی تخصیص سال 1401 به‌منظور تملک اراضی باقیمانده واقع در مخزن سد و جابجایی بخشی از مانده روستای میر ده و انتقال به سایت جدید روستا نیاز است.
پیش‌بینی شرکت آب منطقه‌ای کردستان برای اتمام این طرح، سال مالی 1401 در صورت تأمین اعتبار است.
  اختصاص 125 میلیارد تومان برای تکمیل سد زیویه
یکی دیگر از مصوبات سفر 17 تیرماه رئیس جمهور به کردستان، اختصاص مبلغ 125 میلیارد تومان برای تکمیل ساختمان سد و شبکه آبیاری زیویه، سورال و امیرآباد رمشت توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تا خرداد 1402 بود.
  از مبلغ مصوب شده، 17 میلیارد و 500 میلیون تومان آن تخصیص یافته است.
با توجه به ابلاغ بخشی از اعتبار و تخصیص بند «ل» تبصره 5 قانون بودجه 1401 در صورت تأمین اعتبار مورد نیاز به میزان 25 میلیارد تومان؛ عملیات سد و شبکه پایان خواهد پذیرفت.
چالش‌ها و موانع در اجرای سریع پروژه، ابلاغ اعتبار مورد نیاز به‌منظور اتمام آن در سال جاری، مشکلات تملک اراضی در سد و شبکه، عدم همکاری سازمان جهاد کشاورزی در ناحیه 3 عمرانی به منظور اجرای شبکه‌های سه و چهار با توجه به امکان تأمین آب آن به میزان 300 هکتار از سوی این شرکت است.
برای سد سورال نیز 10 میلیارد تومان اعتبار نیاز است و در قالب مصوبات سفر رئیس جمهور، تاکنون هیچ اعتباری به آن تخصیص پیدا نکرده است که در صورت تأمین اعتبار، این طرح تا پایان سال مالی 1401 به بهره‌برداری خواهد رسید.
اما به طرح سد امیرآباد- رمشت 61 میلیارد تومان تخصیص یافته و البته برای تکمیل آن 120 میلیارد تومان دیگر نیاز است. این پروژه هم در صورت تخصیص اعتبار، سال مالی 1401 قابل بهره‌برداری است.
  مصوب شدن 250 میلیارد تومان برای تکمیل پروژه آبرسانی به سقز
طرح دیگری که در سفر رئیس جمهور مصوبه گرفت، آبرسانی به سقز از سد چراغ ویس بود.
مبلغ 100 میلیارد تومان توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و 150 میلیارد تومان توسط وزارت نیرو به ترتیب 100 میلیارد تومان از منابع داخلی و بند «ل» تبصره پنج و مبلغ 50 میلیارد تومان از تنش آبی در سال‌های 1401 و 1402 به این طرح اختصاص یافت.
از رقم ذکرشده، تاکنون 49 میلیارد و 800 میلیون تومان تخصیص پیدا کرده؛ عدم اعلام مختصات مخزن پنج هزار متر مکعبی در داخل شهر توسط شرکت آبفای استان، صدور مجوز خرید تجهیزات کیفی و اوزون زنی از طریق شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، از مهم‌ترین موانع سر راه این پروژه است.
در ضمن برای اتمام طرح آبرسانی از سد چراغ ویس به سقز، 321 میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز است و در صورت تأمین اعتبار در سال مالی 1402، پروژه به اتمام می‌رسد.
  اختصاص 300 میلیارد تومان برای تکمیل ساختمان شبکه آبیاری گاران
اختصاص مبلغ 300 میلیارد تومان برای تکمیل ساختمان شبکه آبیاری گاران به ترتیب مبلغ 100 میلیارد تومان توسط وزارت نیرو از محل اعتبارات بند (ل) تبصره پنج، مبلغ 100 میلیارد تومان توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و مبلغ 100 میلیارد تومان از محل منابع استانی در سال‌های 1401 و 1402، از دیگر مواردی بود که در سفر آیت الله رئیسی به کردستان مصوب شد که 79 میلیارد و 900 میلیون تومان آن تخصیص یافت.
در راستای اجرای این مصوبه، بعد از سفر، تکمیل و رفع نواقص سامانه انتقال آب شرب و سیفون‌های مسیر سامانه انتقال آب به تصفیه‌خانه، تکمیل و رفع نواقص سامانه انتقال آب کشاورزی، لایروبی کانال جنوب دریاچه زریوار و آب‌اندازی در سال 1400، تست و راه‌اندازی ایستگاه‌های پمپاژ مرکزی سلسی و سلسی علیا و آب‌اندازی مخازن و خطوط برگشت و تأمین آب کشاورزی، تست راه‌اندازی پست برق 20*63 ایستگاه سلسی علیا به میزان 40 مگا وات، راه‌اندازی پست برق ایستگاه سلسی علیا، تکمیل اجرای شیرآلات جنوب دریاچه و آماده بودن جهت آب اندازی کانال جهت آبیاری 1500 هکتار از اراضی، آماده بودن 1100 هکتار از اراضی ناحیه عمرانی 1 و دو برای بهره‌برداری و آب‌اندازی در شبکه گاران انجام شد.
عدم به موقع ابلاغ اعتبار و تخصیص و از دست رفتن فصل کاری، قرارگیری سایت جدید دفن زباله شهر مریوان در همجواری با کانال کشاورزی و ایجاد آلودگی و گرفتگی سیفون و عدم اقدام از سوی شهرداری جهت رفع مشکل وجود معارضین در نواحی عمرانی یک و دو به میزان 300 هکتار و عدم تکمیل شبکه‌های سه و چهار در نواحی عمرانی یک و دو و جنوب دریاچه زریوار، از مهم‌ترین مشکلات این طرح برای بهره‌برداری است.
برای اتمام این طرح 316 میلیارد تومان نیاز است و در صورت تأمین اعتبار، سال مالی 1402 تمام خواهد شد.
  اختصاص 10 میلیارد تومان برای تکمیل شبکه آبیاری سنگ سیاه
در سفر رئیس جمهور به کردستان، 10 میلیارد تومان برای تکمیل ساختمان شبکه آبیاری و زهکشی سنگ سیاه توسط سازمان برنامه و بودجه کشور در سال 1401 اختصاص یافت که تاکنون چهار میلیارد و 500 میلیون تومان آن تخصیص پیدا کرده است.
تکمیل فیدر برق روستای گنجی، تکمیل نواقص خط نیرورسانی، برقدار کردن کل خطوط برق به طول 10 کیلومتر و تکمیل نواقص ایستگاه پمپاژ و کانال، ازجمله اقداماتی بود که بعد از سفر انجام شد.
این پروژه با موانعی ازجمله عدم اجرای شبکه‌های سه و چهار توسط جهاد کشاورزی، عدم ابلاغ اعتبار و تخصیص مورد نیاز به میزان 100 میلیارد ریال در سال جاری، تسریع در اجرای خط انتقال آب از سد ژاوه به سد سنگ سیاه به‌منظور جبران و کمبود آب این سد و تحت پوشش قرار گرفتن کل سطح شبکه در سطحی معادل 3600 هکتار مواجه است.
برای اتمام این طرح 170 میلیارد تومان دیگر نیز نیاز است و هزار و 800 هکتار آن در صورت تأمین اعتبار، در سال مالی 1401 و کل شبکه نیز در سال مالی 1403 به بهره‌برداری خواهد رسید.
  اختصاص 200 میلیارد تومان برای تکمیل سد سیازاخ
آخرین پروژه‌ای که در سفر رئیس جمهور به کردستان در حوزه آب منطقه‌ای مصوبه گرفت، سد سیازاخ بود. مصوب شد مبلغ 200 میلیارد تومان برای تکمیل ساختمان سد سیازاخ توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تا خرداد 1402 تخصیص یابد. از این رقم 119 میلیارد و 400 میلیون تومان آن تخصیص پیدا کرده و برای اتمام آن 268 میلیارد تومان دیگر اعتبار نیاز است.
اجرای 65 درصدی جاده جایگزین، انجام عملیات تکمیلی شامل عملیات سیویل اتاق شیرآلات، احداث دیوار میانی تونل تخلیه‌کننده عمقی، اجرای بتن روی بدنه و بتن‌ریزی دیوار حائل آستانه سرریز. با توجه به انجام کارهای مهم باقیمانده در مخزن برای نخستین‌بار بعد از 15 سال نسبت به آبگیری سد در حد 20 میلیون متر مکعب به‌منظور تأمین آب شرب دیواندره و کشاورزی پایاب سد، ازجمله اقداماتی است که تاکنون انجام شده است.
به‌دلیل عدم تخصیص به‌موقع اعتبارات، مطالبات فراوان قطعی ایجاده شده پیمانکاران، عدم توانایی مالی و از دست رفتن فصل کاری آبگیری کامل در پایان سال مالی 1401 محقق خواهد شد.
عدم به موقع ابلاغ اعتبار و تخصیص و از دست رفتن فصل کاری، عدم امکان جبران ضرر و زیان ناشی از افت فروش اسناد خزانه اسلامی توسط پیمانکاران، عدم پوشش شاخص‌های ابلاغی تعدیل سه ماهه سوم و چهارم سال 1400 با قیمت‌های موجود در بازار کمبود سقف اعتبارات ابلاغ شده در سال 1401 صدور اجرایی احکام صادره به‌منظور پرداخت خسارت و تملک اراضی به میزان 15 میلیارد تومان که در برآورد پیش‌بینی اعلام‌شده قبلی منظور نشده است تسریع در صدور مجوز تخصیص آب اراضی حاشیه مخزن سد سیازاخ توسط حوضه آبریز سفیدرود، ازجمله موانع و مشکلات پیش روی این طرح است.
پیش‌بینی شده در صورت تأمین اعتبار، پروژه تا سال مالی 1402 به بهره‌برداری برسد.
گزارشی از مصوبات سفر رئیس جمهور به کردستان در حوزه آب ارائه شد. به طور قطع تخصیص اعتبارات مصوب و اختصاص اعتبار جدید از محل‌های دیگر، کمک قابل توجهی به روند پیشرفت طرح‌های ذکر شده در راستای توسعه کشاورزی و تأمین آب شهروندان خواهد شد.
کردستان، استانی کوهستانی و اقلیم آن متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان‌ها می‌شود.
میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل 455 میلی‌متر است، بیشترین میزان بارندگی سالیانه مربوط به شهرهای مریوان و بانه با حدود 800 میلی‌متر و کمترین میزان بارندگی در شرق استان حدود 400 میلی‌متر است، میزان بارش در قسمت مرکزی یعنی سنندج نزدیک به 500 میلی متر است.
از حوضه‌های آبریز اصلی استان کردستان می‌توان به خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر و دریاچه ارومیه و حوضه‌های آبریز نیز به سفیدرود شامل رودخانه‌های تلوار و قزل اوزن، مرزی غرب شامل رودخانه‌های سیروان و زاب کوچک، کرخه شامل رودخانه رازآور و دریاچه ارومیه شامل رودخانه‌های زرینه و سیمینه اشاره کرد.
تعداد دشت‌های استان 9 مورد است که پنج دشت آن در نیمه شرقی، دو دشت در غرب و دو مورد دیگر در جنوب استان واقع شده است، دشت‌های قروه، دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشت‌های ممنوعه محسوب می‌شود.
18 سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت 12 سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استان‌های همجوار ازجمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.