موفقیت شهر حورا در گرو وجود عامل چهارم در جایگاه نظارت

علیرضا قاسمی‌فرزاد افزود: این شهر فرصت خوبی برای توسعه همدان در ابعاد مختلف است و ما به‌دنبال این هستیم که علاوه بر گسترش و توسعه شهر، فکری اساسی برای سرریز جمعیت در آینده انجام شود.

حال آنکه اگر اسناد و طرح‌های بالادستی را بررسی کنیم سبقه پیشنهاد احداث این شهر جدید به سال 1376 بازمی‌گردد که احداث آن سال 89 به تصویب رسید و طرح جامع آن در بهمن 89 تهیه شد اما در سخنان اخیر استاندار همدان مساحت کلی اراضی این شهر جدید، یک هزار و 200 هکتار اعلام شد که 900 هکتار از آن منابع ملی بوده و در حال تعیین تکلیف است.‌

از طرفی قاسمی‌فرزاد رویکرد ایجاد شهر جدید را همراه با پیشرفت، توسعه و عمران شهری، با پیاده کردن سبک و معماری ایرانی اسلامی اعلام کرد و افزود: شهر جدید با افق 50 و 100 سال آینده، طراحی و اجرا خواهد شد تا مشکلاتی را که اکنون شهر همدان با آن درگیر است، نداشته باشد.

وی با بیان اینکه شهر جدید، به گونه‌ای طراحی شده که اقشار مختلف بتوانند در آن به راحتی زندگی کنند گفت: با توجه به برنامه دولت سیزدهم و اهتمام آن به اجرای طرح نهضت ملی مسکن، باید بتوانیم 100هزار واحد مسکونی به متقاضیان تحویل بدهیم، تاکنون، در 30 شهر استان مشکلی در زمینه تأمین زمین نداریم.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص چگونگی ساخت شهر حورا برای جلوگیری از تبدیل شدن آن به شهر خوابگاهی همچون شهرهای جدید مشابه، با عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدرضا عراقچیان با بیان اینکه بنده در نشست‌ها و مصاحبه‌های متعدد قبلی که در خصوص طرح‌های مسکن دولتی با سپهرغرب داشتم به این موضوع اشاره کردم که با توسعه شهرهای مراکز استان‌ها موافق نیستم، گفت: راهکار پیش‌رو، توسعه شهرهای درجه دوم و سوم در استان‌ها است زیرا ما باید به پراکندگی جمعیت و موضوعات عمومی توزیع جمعیت در سراسر سرزمین نیز توجه کنیم.

وی افزود: بر این اساس همواره دل‌نگرانی‌هایی در خصوص توسعه مراکز جمعیتی در کشور دارم که این مهم به دلایل مختلف از مباحث پدافندی گرفته تا زیست محیطی را شامل می‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه حتی در مباحث دیدنی نیز مباحثی در خصوص اندازه شهرها مطرح است تصریح کرد: مسئله این است که ما باید این اجازه را به شهر‌ها بدهیم که هر اندازه که دوست دارند بزرگ شوند یا خیر؟

عراقچیان ادامه داد: به‌نظر می‌رسد برای پاسخ به این مسئله لازم است اندیشمندان حوزه دینی و حوزه معماری و شهرسازی و نیز کارشناسان حوزه علوم اجتماعی به یک اجماع برسند.

وی با بیان اینکه باوجود همه موضوعاتی که عنوان‌شد اگر فرض کنیم همه مسائل حل شده و قرار است مسکن ملی ساخته شود، نیازمند تأمین زمین هستیم اما علیرغم تلاش‌ها این مهم، حتی با در نظر گرفتن طرح اراضی 680 هکتاری که بنده موافقت خود را در خصوص الحاق آن اعلام کردم و با مباحث حقوقی برخورد کرد، فراهم نشد بنابراین در حال حاضر تنها مکان اجرای این طرح پروژه شهر جدید حورا است.

این استاد شهرسازی افزود: در این بین نخستین مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این که اگر نگاهی به پیشینه حورا داشته باشیم مشخص می‌شود این شهر به‌منظور سرریز جمعیتی همدان پیش‌بینی شده حال آنکه بنده همان 12 سال پیش هم عنوان کردم که اگر قرار است خوابگاهی باشد شهری شکست خورده خواهد بود.

عراقچیان با تأکید بر اینکه اگر شهر حورا قرار است با هویت مستقل شکل بگیرد شهری کامل خواهد بود گفت: کامل، شهری است که همه خدمات مورد نیاز را در خود جای دهد.

وی ادامه داد: پس نخستین سؤال این است که حورا شهر کاملی همچون بهار در همسایگی همدان خواهد بود یا یک شهر خوابگاهی؟

این استاد معماری با تأکید بر اینکه مسئله کامل و یا خوابگاهی بودن شهر حورا باید در یک جمع اجرایی و علمی حل شود عنوان کرد: یقیناً مسئولان مرتبط اعلام می‌کنندکه این شهر، کامل خواهد بود اما مسئله این است که کامل بودن آن را می‌توان از روی نقشه سنجید پس امکان پیش‌داوری وجود ندارد و باید پیش از هر چیز نقشه‌ها را دید؛ قضاوت در حوزه معماری و شهرسازی بسیار دشوار است چراکه باید مسائل اجتماعی، فرهنگی و دیگر ابعاد را مورد توجه قرار داد.

عراقچیان، با اشاره به اینکه با همه این تفاسیر با یک نگاه مثبت اگر فرض بگیریم که مدیران استان چاره‌ای جز احداث شهر حورا ندارند پس باید در خصوص چگونگی و الزامات آن بحث کنیم نخستین مسئله این است که اگر می‌توانیم شهری مستقل بسازیم که در سایه شهر همدان نباشد، ایرادی ندارد.

وی اذعان کرد: فرهنگ‌شناسان منشأ ایجاد شهر را فرهنگی می‌دانند، اگر قرار است شهری پایدار باشد باید مبنای هویتی و فرهنگی داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه با این اجبار شهر حورا یک شهرک فرمایشی خواهد بود گفت: شهرها به دو صورت رشد ارگانیک شهری مثل تهران، اصفهان و یزد به مرورزمان و یا بر مبنای یک حکم و قانون شکل می‌گیرند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه شهرهایی که بر مبنای حکم یا قانون شکل می‌گیرند شهرهای فرمایشی یا دولت‌شهر گفته می‌شوند افزود: دولت‌شهرها یا به‌منظور مقر حکومتی همچون همدان در زمان مادها یا برای زندگی همچون شهرهای جدید مثل صدرا در شیراز، مجلسی در اصفهان و پرند در تهران ساخته شدنده‌اند.

عراقچیان با بیان اینکه نخستین مسئله‌ای که مشاور این طرح باید به مدیران استان گزارش دهد اینکه، قرار است همچون کدام یک از این شهرها ساخته شود؟ ابراز کرد: اگر منطبق با گفته‌های استاندار همدان با رعایت ضوابط معماری ایرانی- اسلامی، تعریف جمعیت خاص برای بهبود زیست‌پذیری، با هویت، رعایت و در نظر گرفتن همه زیرساخت‌ها ساخته شود، هیچ مشکلی با احداث آن نداشته و حتی همراهی لازم را با آن خواهیم داشت.

وی افزود: اما سؤال این است که چه تضمینی وجود دارد که تمامی شاخص‌های عنوان‌شده در این شهر رعایت می‌شود؟

وی با تأکید بر اینکه لازمه تضمین این مهم در نظر گرفتن یک گروه ناظر متشکل از کارشناس مختلف در ابعاد اجتماعی، دینی، فرهنگی، معماری، شهرسازی و غیره است ابراز کرد: این گروه که ما در پروژه‌ها از آن به‌عنوان عامل چهارم یاد می‌کنیم باید از زمان تهیه نقشه‌ها تا اتمام کار بر فرایند کار نظارت لازم را داشته باشد و پروژه را به‌تدریج پیش ببرند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد از دیدگاه شهرسازان، منظور از شهر جدید، شهری است که از نظر اشتغال، به مادرشهر، متکی نبوده و از لحاظ خدمات نیز تا حد امکان خودکفا باشد حال آنکه شهرهای جدید به‌عنوان یک تجربه در نظام شهرنشینی ایران مطرح هستند. شهرهایی که در ابتدا با هدف حل مسائل و مشکلات شهری ایران مطرح شدند ولی با گذشت زمان بیشتر آن‌ها دچار شکست شدند.

البته شهرهای جدید معمولاً با هدف جلوگیری از گسترش بی‌رویه شهرهای بزرگ، جذب سرریز جمعیت آن‌ها و نیز جلب مهاجران احتمالی، به‌عنوان موج‌گیر تأسیس می‌شوند و درواقع یکی از سیاست‌های اصلی وزارت راه و شهرسازی در کنار بهسازی و احیای بافت قدیم شهرها به خصوص شهرهای بزرگ و توسعه بیرونی (فیزیکی) شهرهای موجود است که محل بحث بسیاری از کارشناسان اقتصادی، جامعه‌شناسی، معماران، شهرسازان و غیره است بنابراین چنانکه گفته شد انتظار می‌رود برای جلوگیری از شکست پروژه حورا حتماً گروه کارشناسی بر روند طراحی و اجرای این پروژه نظارت داشته باشد.