|
از مهم‌ترین راهکارهایی که اهل بیت وحی علیهم‌السلام در راستای تعمیق و تعلیم مسئلۀ مهدویت به کار گرفتند، بیان آموزه‌های مهدوی در قالب ادعیه و مناجات بود. این راهکار به ویژه در آن زمان که سیاست شوم عباسیان مبنی بر جدایی امام با بدنۀ جامعه تشدید شد، کارکرد فراوانی داشت؛ همچنان که ساختار دعا و زیارت به گونه‌ای بود که از یک سو توانست در دوران تقیه شیعیان را از معارف مهدویت غنی کند و از دیگر سو برای آیندگان باقی بماند. در بین ادعیه‌ای که در منابع روایی وجود دارد، برخی از آنها به‌طور خاص مثل دعای ندبه، دعای عهد، دعای فرج، زیارت آل‌یاسین و... به موضوع مهدویت اختصاص دارد که هر کدام از آنها توضیح‌دهندۀ بخشی از آموزه‌های مهدویت هستند. اما برخی از ادعیه و مناجات‌ها، در کنار بیان ویژگی‌های توحید ذات و فضائل عترت، به مسئلۀ مهدویت هم اشاره‌ای دارند. زیارت جامعۀ کبیره، منسوب به امام هادی از جملۀ این ادعیه است.
تمکین در دولت امام، زنده شدن در زمان رجعت عترت، ایمان به بازگشت عترت، تصدیق رجعت ایشان، و انتظار نسبت به دوران حکمرانی عترت در آخرالزمان از جمله فرازهای مربوط به مسئله مهدویت در زیارت جامعه کبیره است.
حجت‌الاسلام امیرمحسن عرفان استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس تاریخ و تمدن اسلامی درباره چرایی طراح اندیشه مهدویت از سوی امام هادی می‌گوید امام دهم ما در راهبرد مهندسی فرهنگ انتظار و ارتقای آموزه مهدویت، خط‌مشی‌گذاری داشتند؛ به‌عبارت دیگر، امام در صدد مهندسی رفتار شیعیان در قبال آموزه مهدویت بودند و تلاش داشتند این نکته را القا کنند که "شتابزده عمل نکنید". خیلی‌ها توقع داشتند خود امام هادی و فرزند ایشان امام حسن عسکری قائم باشند.
امام آنها را برحذر می‌داشت و مردم را دعوت به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه می‌کرد و در این راستا یکی از مهم‌ترین راهکارها در شناسایی امام عصر را غیبت‌شان معرفی می‌کردند.
وی با تصریح بر اینکه امام هادی در قالب دعا و زیارت، به مسئله انتظار می‌پردازند، گفت: مدل هدایتگری امام مهدی در عصر ظهور، در راستای اصلاح باورها و بینش‌ها، هم در عادت‌ها و منش‌ها، هم در خُلقیات و خصلت‌ها، هم در ارزش‌ها و هنجارها و هم در اصلاح نیازها و خواسته‌ها قرار دارد، همچنان که آن امام در همین زیارتنامه می‌فرمایند وَ یُحْشَرُ فِی زُمْرَتِکُمْ وَ یَکُرُّ فِی رَجْعَتِکُمْ وَ یُمَلَّکُ فِی دَوْلَتِکُمْ وَ یُشَرَّفُ فِی عَافِیَتِکُمْ وَ یُمَکَّنُ فِی أَیَّامِکُمْ وَ تَقَرُّ عَیْنُهُ غَدًا بِرُؤْیَتِکُمْ؛ و مرا از آنانی قرار دهد که در گروه شما محشور می‌شوند، و در زمان رجعتتان دوباره به دنیا باز می‌گردند، و در دولت شما به فرمانروایی می‌رسند و در دوران سلامت کامل شما مفتخر می‌شوند و در روزگار شما اقتدار می‌یابند و فردا چشمشان به دیدار شما روشن می‌شود.
حجت‌الاسلام عرفان با اشاره به برخی جریان‌های انحرافی که سعی در قداست‌زدایی و چهره‌سازی‌های کاذب در عرصه مهدویت داشتند، گفت: عباسیان جزو این دسته بودند. آنها با تحریف جایگاه اصلی امام مهدی و ارائه مدل‌های کاذبانه از آن حضرت به جامعه، کار خود را آغاز کردند.
از این جهت است که امام هادی در زیارت غدیریه، جایگاه امامت را کلان جلوه می‌دهند و در زیارت جامعه کبیره به‌وفور جایگاه امامت را والا ترسیم می‌کند؛ همان‌طور که گفتیم بخشی از آن به‌دلیل صیانت از تفکر شیعه نسبت به اعتقاد به امامت و باورهای مهدوی بود. این جریان‌های انحرافی در عرصه مهدویت به‌دنبال قرائت‌های ناصحیح از باورهای مهدوی بودند.
|
