|
چند لحظه به شهر محل زندگی‌تان فکر کنید. چقدر طول می‌کشد تا با پای پیاده به فضای سبز برسید؟ به‌قدری نزدیک هست که بتوانید پیاده به آنجا بروید؟ در مورد پارک عمومی و یا هر مکانی که روزانه به آنجا مراجعه می‌کنید، چطور؟
امروزه بیشتر شهرها دارای محله‌های «مبتنی بر کاربرد» هستند که مناطق جداگانه آن عمدتاً برای تجارت یا سرگرمی استفاده می‌شود. برنامه‌ریزی شهری پراکنده منجر به پراکندگی می‌شود و مردم برای رسیدن به مقصد مجبورند مسافت‌های طولانی را در سراسر شهر طی کنند این درحالی است که ایده شهرهای چنددقیقه‌ای، راهبردهایی را برای زیرساخت‌های شهری اولویت‌بندی می‌کند که هدف آن آوردن حداقل بخشی از ملزومات زندگی در جوامع محلی است. هدف از رویکرد دنبال‌شده در این شهرها این است که امکانات ضروری زندگی شهر به‌ویژه فضاهای سبز بیشتری را در فاصله چند دقیقه‌ای با پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری در دسترس قرار دهیم. البته ممکن است این رویکرد به طور کامل برای هر شهری قابل اجرا نباشد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با معمار و برنامه‌ریز شهری ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
یاسر حاتمی با بیان اینکه چگونگی تأمین سرانه فضای سبز شهریِ قابل دسترس، در مدیریت شهری موضوع بسیار جالبی است، گفت: این موضوع بنا به اهمیت ابعاد مختلفی را از بُعد آفندی و پدافندی در خود جای می‌دهد.
وی با بیان اینکه وجود فضای سبز شهری در بعد آفندی به‌ویژه در مواجهه با شرایط بحرانی بسیار مؤثر است که نمونه آن را در زلزله‌ای که اخیراً در ترکیه و خوی رخ داد شاهد بودیم، ابراز کرد: بسیاری از زلزله‌زدگان در همین فضاهای عمومی باز و سبز همچون حیات مدارس ساکن شده‌اند.
این برنامه‌ریز شهری با اشاره به بعد و تأثیرگذاری فضای سبز شهری در حوزه اجتماعی و افزایش تعاملات، گفت: به‌نظر می‌رسد بحث در خصوص اهمیت این جزء از شهر و کارکردهای آن بنا به بدیهی بودن این تأثیرگذاری، به‌معنای واقعی زیره به کرمان بردن است چراکه فضای سبز بنا به استقبال مردم، به لحاظ اجتماعی در بسیاری از موارد تضمین‌کننده نظارت اجتماعی در منطقه است.
حاتمی در پاسخ به این سؤال که چقدر می‌توان چنین فضایی را در شهر همدان ایجاد کرد؟ افزود: در بدو امر اگر بخواهیم در خصوص ضرورت اجرای آن در شهر همدان صحبت کنیم حداقل می‌توانم بگویم بدون تردید اجرای چنین زیرساختی به‌خصوص در مناطق نابرخوردار و کم‌برخوردار شهر یک ضرورت اساسی است.
وی با اشاره به اینکه نگرش و رویکردی که در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد بر پایه دو طرح بالادستی مرتبط با مدیریت شهری، یعنی طرح جامع و تفضیلی است، اظهار کرد: گرچه از نظر من در حوزه فضای سبز، نگاه عددی درست نیست اما بر اساس همین طرح‌ها است که درخصوص سطح و سرانه‌های فضای سبز شهر سخن به میان می‌آورند؛ متأسفانه در توزیع فضای سبز شهری شاهد ناعدالتی در مناطق هستیم به طوری که اختلاف فاحشی در میزان فضای سبز موجود بین مناطق یک با مناطق سه و چهار همدان وجود دارد.
وی افزود: طبق مطالعاتی که بنده پنج سال پیش در این باره از بعد تأثیرگذاری فضای سبز شهر بر سلامت روان شهروندان داشتم، مشخص شد چقدر این مسئله در بین منطقه یک و چهار شهری ما متفاوت است به طوری که طبق نتایج به‌دست آمده، سلامت روان شهروندان ساکن در منطقه یک شهری همدان به‌مراتب بیشتر از منطقه چهار بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تأثیرگذاری این امر در کاهش آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه وقوع جرم نیز قابل توجه است، ابراز کرد: البته این مسئله منکر تأثیرگذاری ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیست.
حاتمی با اشاره به یک مثال درخصوص تأثیرگذاری و وجود فضای سبز و در پی آن فراهم کردن بستر نظارت اجتماعی و در نتیجه کاهش بزهکاری‌ها، گفت: منطقه خضر همدان به لحاظ وقوع جرم و بزهکارهای اجتماعی زبانزد بود اما بعد از احداث پارکی به نام نسترن، بنا به مطالعات انجام‌شده بیش از 70 درصد آسیب‌های اجتماعی در این محدوده بنا به حضور مردم در این فضای سبز و در پی آن ایجاد نظارت اجتماعی، کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه البته در برخی مواقع برعکس قضیه فوق نیز به‌وجود می‌آید؛ مثلاً ما شاهد آن بودیم که با ایجاد یک فضای سبز به‌واسطه نگاه عدد و رقمی در یک منطقه، بستر برای جرم‌خیز شدن آن محدوده فراهم شده، خاطرنشان کرد: اینکه شکل و ساختار فضای سبز به گونه‌ای باشد که شکلی از نظارت اجتماعی در آن فراهم شود اصلی‌ترین رکن ایجاد فضای سبز مناسب و تأثیرگذاری آن در بعد مثبت اجتماعی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه من در حوزه فضای سبز صحبتی از نظارت انضباطی و قوای انتظامی نمی‌کنم، دیدگاه من شهرساز در این زمینه، بر تأثیر نظارت اجتماعیِ فراهم‌شده از طریق این فضاها است، اظهار کرد: درواقع من از شکل فضا و قالب یک فضای سبز شهری صحبت می‌کنم که در ارتقای نظارت اجتماعی تأثیرگذار است.
حاتمی با اشاره به اینکه این نظارت اجتماعی در فضاها است که امنیت را به‌دنبال دارد، تشریح کرد: بر سر تحقق شهرهای 15 دقیقه‌ای و یا در شرایط بهتر، انتفاع شهروندان از خدمات و امکانات در شعاع هشت دقیقه‌ای به‌صورت پیاده برای شهر همدان چند موضوع مطرح است.
وی افزود: نخست اینکه خوشبختانه این طرح در الگوها و ساختارهای شهری که به‌صورت کم‌حجم و فشرده تعریف می‌شوند، شدنی است؛ همچنین در شهرهای الگوهای شعاعی همچون همدان که به رینگ‌سیستمی تغییر ماهیت داده‌اند، به شدت قابل اجرا است زیرا این قابلیت را دارد که با زمینه منطبق شده و با تعریف ساختار این امکان برای آن به زیبایی قابل تحقق است.
این شهرساز همدانی با اشاره به اینکه اگر شهرهایی که الگوهای شطرنجی و یا گسترده دارند همچون مشهد و تهران را در نظر بگیریم اجرای این الگو با دشواری همراه خواهد بود ابراز کرد: در این شهرها هم گستردگی بالاست و هم مساحت؛ بنابراین جانمایی شعاع هشت دقیقه‌ای و یا شهرهای چنددقیقه‌ای با توجه به وجود گره‌ها و تقاطعهای ترافیکی، کار را دشوار می‌کند چراکه این موضوع ایمنی فضای سبز را برهم خواهد زد.
حاتمی با تأکید بر اجرایی شدن چنین الگویی در شهر همدان با ساختار شهرسازی رینگ سیستمی، اظهار کرد: در بافت قدیمی این شهر کمتر با گره‌ها و تقاطعهای ترافیکی برای اجرای پارک‌هایی با شعاع هشت دقیقه‌ای مواجه می‌شویم.
وی ادامه داد: البته امروز با نگرش بولدوزر مآبانه در شهر همدان نیز با تخریب بافت قدیمی شهر مواجهیم با این وجود همچنان در برخی از این بافت‌ها به‌لحاظ ساختار شهری برای امکان احداث پارک‌های با شعاع هشت دقیقه‌ای مانعی وجود ندارد.
این برنامه‌ریز شهری، افزود: برای مثال در رینگ نخست شهری می‌توانیم از بافت‌هایی صحبت کنیم که همه آن‌ها زمانی دارای چمن بوده‌اند بنابراین از این الگو می‌توان با تلفیق شهرسازی مدرن استفاده کرد.
حاتمی با بیان اینکه حتی این موضوع را در رینگ دوم نیز می‌توان انجام داد زیرا هنوز آنچنان بافت شهری دستخوش تغییرات ترافیکی قرار نشده، ابراز کرد: در شهری همچون همدان بر سر تحقق این موضوع از نظر من مانع کالبدی و ساختاری وجود ندارد بلکه بیشتر اداری و نوع نگرشی است زیرا این نظام اداری که شکل گرفته هر روز پیچیده‌تر می‌شود و تحقق برنامه و طرح‌ها را به عقب می‌راند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد از آنجا که شهر همدان بنا به اظهارات کارشناسی با کمبود کاربری عمومی به‌ویژه فضای سبز شهری مواجه است و در عین حال طی چند سال اخیر مشکلات ترافیکی دامن‌گیر این شهر تاریخی به لحاظ دپوی مراکز خرید و ساختمان‌های اداری در رینگ نخست است، ایجاد تحولی نوین در ساختار شهرسازی در شهر همدان یک ضرورت انکارناپذیر است و با توجه به نظرات کارشناسی ارائه‌شده امکان اجرای شهر چنددقیقه‌ای در محلات همدان فراهم است تا جوابگوی بخش اعظمی از مشکلات ترافیکی و جبران‌کننده کمبود کاربری‌های عمومی باشد.
|
