پژوهشگر و مورخ همدانی درگذشت

این آیین باشکوه با حضور آیت‌الله غیاث‌الدین طه‌محمدی نماینده مردم همدان در مجلس خبرگان رهبری، عاطفه زارعی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان، جمعی از فرهنگ‌دوستان، هنرمندان و اساتید شهر همدان برگزار شد.

استاد پرویز اذکایی پژوهشگر تاریخ، جغرافیا، زبان و فرهنگ زاده 18 فروردین‌ماه 1318 خورشیدی در همدان بود که پس از تحمل یک دوره بیماری، دار فانی را وداع گفت و پیکر این دانشمند همدانی روز یکشنبه در باغ بهشت همدان قطعه هنرمندان آرام گرفت.

دکتر اذکایی در سال 1395، 14 هزار جلد کتاب و مجله خود را به کتابخانه‌ مرکزی وقف و نیز منزل مسکونی‌اش را به‌منظور ایجاد کتابخانه عمومی وقف اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان کرد.

او تحصیلات خود را در همدان و تهران و سپس در دانشگاه منچستر انگلستان گذراند و مطالعاتش به‌طور عمده در حوزه تاریخ و فلسفه بود؛ اذکایی در رشته‌های کتاب‌شناسی، رجال‌شناسی و تاریخ علم نیز دارای تألیفاتی بوده است.

وی از انگشت‌شمار پژوهندگان و محققان زمان ما بود که تحصیلاتش را هم نزد عالمان دین در مدارس حوزوی همدان و هم در دانشگاه‌های سرشناس نظیر دانشگاه تهران و دانشگاه منچستر انگلستان به انجام رسانده بود.

در دانشگاه منچستر از محضر پروفسور ج. ا. بویل بهره برده بود، پس از اتمام تحصیلات مدتی سردبیری مجله وحید و کارشناسی متون تاریخی دانشگاه تهران را به عهده داشت، کنگره تحقیقات سالانه دانشگاه ازجمله کنگره جهانی ابوریحان بیرونی (تهران، 1352) و جشنواره جهان اسلام (لندن، 1354) به ابتکار او شکل گرفت.

عضو هیئت‌علمی دایره‌المعارف تشیع و دانشنامه جهان اسلام بود و در نگارش مقالات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نقشی مؤثر داشت، فهرست‌نویسی نسخ خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نیز به او محول شده بود.

بیش از 500 عنوان اثر اعم از کتاب، رساله یا مقاله از وی نشر شده که عبارت است از 40 کتاب و 70 رساله علمی و مابقی گفتارهای بلند و کوتاه در دایره‌المعارف‌ها و نشریات معتبر است.

آثار استاد اذکایی را می‌توان بنا بر دانش گسترده و علایق او به چند دسته تقسیم کرد، این آثار با عنوان موضوعات تاریخی، کتاب‌شناسی، رجال، انساب، فلسفه و نجوم، تاریخ علم در ایران و تعدادی آثار ترجمه‌ای قابل بررسی است.

آثار او در بخش رجال و تاریخ علم سرشار از نکات تازه است، صاحب‌نظران او را یکی از بیرونی‌شناسان تراز اول دانسته‌اند، کتاب آثار الباقیه بیرونی را همراه با مقدمه‌ای درخشان و یادداشت‌های ارزنده ترجمه کرد، اثر دیگر او در باب محمد زکریای رازی نیز به همان اندازه حاوی نکات فلسفی ارزشمند است.

در تاریخ و جغرافیای تاریخی می‌توان از آثاری نظیر کتاب‌شناسی همدان و تاریخ معاصر همدان، تاریخ عراق عجم، فرمانروایان گمنام، تاریخ‌نگاران ایران، خاندان شاهیه خوارزم و تحقیق در الفهرست ابن ندیم نام برد.

در انساب به‌ویژه باید به ماتیکان (معادل پهلوی برای «کتاب» که استاد همواره آن را به کار می‌گرفت) فهرست ما قبل الفهرست در دو جلد و تبارشناسی در ایران و معاریف همدان و ماتیکان‌های متعدد دیگر اشاره کرد.

استاد اذکایی عمری به معرفی تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران پرداخته و حاصل این پژوهش ده‌ها کتاب و مقاله و مصاحبه است و تألیفات استاد اذکایی در زمینه تاریخ و تمدن ایران نمونه‌ای از بهترین آثار ماندگار ایران‌شناسی است.

در پی درگذشت محقق ارجمند دکتر پرویز اذکایی، استاندار همدان پیام تسلیتی صادر کرد.

در متن پیام «علیرضا قاسمی‌فرزاد» آمده است: درگذشت محقق ارجمند دکتر پرویز اذکایی موجب تأثر شد، این ضایعه را به خانواده مکرم و جامعه علمی و دانشگاهی و مردم عالم‌پرور استان تسلیت عرض کرده، از درگاه خداوند متعال برای آن مرحوم علو درجات و مغفرت الهی و برای بازماندگان صبر و سلامتی مسئلت دارم، بی‌تردید آثار علمی ارزشمند آن مرحوم همواره مرجع معتبری برای پویندگان علم و دانش خواهد بود.

«مهدی رمضانی»، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز با صدور پیامی درگذشت پرویز اذکایی مورخ، پژوهشگر و همدان‌شناس را تسلیت گفت.

دکتر پرویز اذکایی پژوهشگر و مورخ برجسته ایران و همدان صبح روز 25 فروردین‌‌ماه بر اثر بیماری در بیمارستان بوعلی همدان درگذشت.