کنشگری دیجیتالی رویه‌ای مسئله‌ساز در دنیای امروز

دکتر علی‌اصغر محکی ظهار کرد: معمولا در رشته‌های مختلف مباحث مرتبط با بینش، مفاهیم و نظریه‌ها و یافته‌های مطالعاتی و همچنین کاربردهایی که از نظر عملی وجود دارد، مطرح می‌شود. در مورد ارتباطات هم طبیعتا فلسفه ارتباطات مطرح است که بینش‌های مرتبط با این علم را انتقال می‌دهد. در واقع هدف این است که بینشی که به علم ارتباطات داریم، توسعه پیدا کند.

وی با بیان اینکه در کنار اینکه ارتباطات نوعی علم و دانش است، فن، مهارت و هنر هم محسوب می‌شود، افزود: همه کسانی که پای به این دنیا می‌گذارند، خواه‌ناخواه درگیر برقراری ارتباطات هستند. بنابراین ارتباطات موضوع بسیار مهمی است که از لحظه تولد تا مرگ با ما همراه است. همچنین واقعیتی است که مهارت‌های ارتباطی را افزایش می‌دهد؛ از همین رو باید نگاهی فرارشته‌ای به موضوع داشته باشیم.

 استعداد یک محصول کمیاب نیست

مدیر عامل سابق روزنامه همشهری تصریح کرد: فردفرد انسان‌ها مهم هستند. امروز ما بیش از همیشه توانایی درک افراد و استعدادهای افراد را داریم.

 استعداد یک محصول کمیاب نیست بلکه در هر فرد به گونه‌ای انحصاری وجود دارد. اگر از ظرفیت داده‌کاوی به درستی استفاده کنیم، هم مدارس قادر خواهند بود تعالی و برتری را در تک‌تک دانش‌آموزان پرورش دهند، هم کارفرمایان می‌توانند طیف گسترده‌ای از کارمندان با تاثیرگذاری بالا را استخدام و حفظ کنند و هم مردم احساس خواهند کرد فرصت مناسبی برای کشف و شکوفا شدن استعدادهای ناشناخته‌شان و نشان دادن توانایی‌های واقعی‌شان فراهم شده و قادر خواهند بود انتظارات برآورده نشده خود را برآورده سازند.

وی عنوان کرد: ما در دوره‌ای هستیم که می‌توانیم از ژنوم انسان نقشه‌برداری کنیم و کدهای ژنتیکی را به منظور بهبود سلامت هر فرد اصلاح کنیم؛ بنابراین می‌توانیم نقشه ظرفیت‌های انسانی را نیز به درستی ترسیم کنیم. ظرفیت و توانایی انسان اصلا به اندازه سیستم‌هایی که ایجاد شده‌اند، محدود نیست. انسان‌ تنها به ابزاری برای درک هر شخص نیاز دارد.

محکی ادامه داد: تناسب فرصت ایجاد می‌کند. اگر محیط تناسب بدی با فردیت تک‌تک افراد داشته باشد، عملکردها مختل می‌شود. اگر محیط و شرایط تناسب خوبی با ویژگی‌های تک‌تک مخاطبان داشته باشد، خواه آن محیط کابین خلبان یا کلاس درس یا دفتر کار باشد، همه فرصت این را خواهند داشت که توانایی واقعی خود را نشان دهند. «کارایی ارتباطی» به معنای عملکرد هماهنگ همه افراد با هر نوع ویژگی منحصربه‌فرد با فرصت برابر برای رشد و پیشرفت است.

وی خاطرنشان کرد: دستاورد تحولات فناورانه چند دهه اخیر به ویژه پیدایش چندرسانه‌ای‌ها و فضای مجازی کارایی ارتباطی را بیش از همیشه تاریخ بالا برده است؛ به نحوی که دسترسی به اینترنت و گوشی هوشمند در سپهر ظاهرا بی‌پایان اطلاعات و ارتباطات مجازی، ارتباط را از بند زمان و مکان رهانیده، هزینه‌های دسترسی و نشر گسترده اطلاعات را ارزان و کمیت مخاطبان را بیشتر از همیشه کرده است. بنابراین می‌توان از یک کارایی ارتباطی بی‌نظیر سخن گفت.

مدیر عامل سابق روزنامه همشهری اظهار کرد: این شرایط لزوما به معنای افزایش «اثربخشی ارتباطات» نیست چراکه اثربخشی بستگی به میزان تحقق اهداف ارتباطی دارد.

 فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و دستاوردهای آن کارایی ارتباطی ما را افزایش فوق‌العاده‌ای داده‌اند اما این مورد را هم دریافتیم که کارایی لزوما تضمینی برای بستر ابزارها و توانایی‌ها و توجه و تمرکز بر اهداف غایی و نه صرفا اهداف نزدیک است.

وی بیان کرد: اینترنت مبتنی بر یک الگوی تجارب سرمایه‌داری است که اطلاعات را به مثابه کالا داد و ستد می‌کند. کسب و کارهای آنلاین از روش داده‌کاوی اطلاعات کاربران برای کسب درآمد استفاده می‌کنند.

محکی در خصوص کنشگری مجازی و اثربخشی ارتباطی گفت: منتقدان بر این باورند که کنشگری دیجیتالی ناخواسته خطر بازتولید گرایش‌های فاشیستی روزافزون عصر ما را به دنبال دارد. 

بنابراین برخلاف وعده‌های اولیه در مورد دستاورد دموکراتیک فضای مجازی، اکنون این فضا سرشار از خبرهای جعلی، جنگ کلیشه‌های اجتماعی و اطلاعات شایع نادرست است و در نتیجه آرمان‌شهر فضای سایبری که انتظار می‌رفت منبع اصلی تغییرات اجتماعی رهایی‌بخش باشد، دستخوش نوعی واژگونی ناگهانی شده و انسان را تسلیم زنجیره حرکات غیرارادی فنی زبانی کرده است. در نهایت امروز فرهنگ سایبری بیشتر به تله‌ای نامتعارف شبیه است تا قلمرویی برای رهایی.

وی بیان کرد: برخلاف تصورات رایج دیجیتالی شدن بستری پست‌تر و نه برتر برای کنشگری مقابل جهان فیزیکی بوده و این به دلیل شخصیت اجرایی آن است. رسانه‌های اجتماعی با تکیه بر تحریک عاطفی به عنوان وسیله‌ای برای جلب و حفظ توجه مانع از بازتاب تاملات انتقادی جدی و دگرگونی مورد انتظار می‌شوند.

 با تکیه بر احساسات به جای تاکید بر استدلال، شیوه عملکرد رسانه‌های اجتماعی مانع ظرفیت دگرگون‌کننده حقیقت‌گویی می‌شود و آن را به تاکتیکی آشوبگرانه تقلیل می‌دهد.

 روی آوردن به رسانه‌های اجتماعی با وعده ارتباط اثربخش و ایجاد تغییر

مدیر عامل سابق روزنامه همشهری افزود: همین چارچوب آشوبگرانه است که معمولا بسیاری از شیوه‌های کنشگری دیجیتال را نه‌تنها بچگانه جلوه می‌دهد بلکه نتیجه نهایی را نیز برعکس می‌کند؛ آمیزه‌ای از شبیه‌سازی و آشوبگری که در هسته رسانه‌های اجتماعی قرار دارد، آن را به بستری نامناسب برای پیگیری تغییرات اجتماعی تبدیل می‌کند. 

ما با این وعده به رسانه‌های اجتماعی روی می‌آوریم که آن را یک مسیر ارتباطی اثربخش برای ایجاد تغییر می‌دانیم و آنگاه ارتباط خود را از اجتماعات فیزیکی قطع و به تعامل دیجیتال دلخوش و کنشگری دیجیتال را یک آرمان‌شهر سایبری تلقی می‌کنیم؛ غافل از آنکه پیوسته بازیگران بازار سرمایه‌داری به ویژه شرکت‌های بزرگ فناوری جهان مانند فیسبوک، واتس‌اپ و توییتر حامی عقلانیت اقتصادی نظام سرمایه‌داری جهانی هستند.

محکی خاطرنشان کرد: شبه فعالیت‌های مجازی تنها منجر به شبه رویدادها و شبیه‌سازی‌ها شده، تفکر را کمرنگ و کاربران را تبدیل به ابزار کنش، به شیوه عقل ابزاری می‌کند. در نتیجه کاربران خود را از مراقبت فکری و هوشیاری محروم می‌سازند. 

اکنون کنشگری دیجیتال مظهر غفلت نسبت به خود، دیگران و جهان شده که بازخورد آن را در پدیده‌های اینفلوئنسر، سلبریتی، گربه‌ماهی‌ها و اوباشگری مجازی می‌توان مشاهده کرد.