استاد جغرافیای طبیعی دانشگاه اصفهان:

خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها در گرم‌تر شدن دمای هوا تأثیر دارد

سیدابوالفضل مسعودیان روز دوشنبه با اشاره به دمای هوای حدود 50 درجه سانتی‌گراد در مناطقی مانند زابل و خوزستان در تابستان امسال، تصریح کرد: خشکاندن هامون و هورالعظیم و افزایش گردوغبار نیز در این مناطق سبب بیشتر شدن جذب تابش توسط این ذرات معلق و تأثیر آن بر دمای هوا شده است.

این استاد آب و هواشناسی دانشگاه اصفهان با تأکید بر اینکه کاهش بُرون‌رفت انرژی سبب گرم شدن زمین شده است، اظهار کرد: بخش بزرگی از این کاهش به‌دلیل دست‌کاری‌های انسان در طبیعت است.

مسعودیان با بیان اینکه هر عملی در آینه طبیعت بازتاب و پاسخی دارد، تصریح کرد: ما باید حرمت آب، خاک و هوا را نگه داریم تا زمین همچنان جای زندگی بماند.

وی اضافه کرد: درواقع شکستن حرمت آب در خانه، کارخانه و کشتزار، دودکش محروم از فیلتر در هر کارخانه، اگزوز هر خودرو، موتورسیکلت و اتوبوس و دودکش هر بخاری نیز در گرم شدن دمای هوا تأثیرگذار هستند.

مسعودیان همچنین تأکید کرد: خشک شدن تالاب گاوخونی و زاینده‌رود فقط به معنی از دست رفتن یک تالاب یا یک رودخانه و نقش آن‌ها در گرم‌تر شدن هوا نیست، بلکه به معنی از دست رفتن یک تمدن چندهزارساله به‌نام سپاهان نیز هست.

این استاد دانشگاه با اشاره به مباحث علمی درباره گرم شدن دمای هوا و چگونگی تأثیر پدیده‌هایی مانند افزایش گردوغبار در آن، توضیح داد: هر جسم گرمی از خود تابش گُسیل می‌کند و هرچه گرم‌تر باشد، تابش بیشتری گسیل خواهد کرد؛ بنابراین سطح زمین نیز که تابش‌های خورشیدی را جذب می‌کند هم گرم شده و از خود تابش منتشر می‌کند.

مسعودیان افزود: طول موج تابش‌هایی که زمین گسیل می‌کند، حدود یک‌دهم قطر موی انسان است و مولکول‌های هوا می‌توانند این تابش‌های زمینی که طول موج بلندتری دارند را جذب کنند؛ از این رو انرژی تابشی زمینی، هوا را گرم می‌کند.

وی با بیان اینکه هرچه در طول روز تابش خورشیدی بیشتری دریافت کنیم هوا گرم‌تر و هرچه در هنگام شب تابش زمینی بیشتری از دست بدهیم هوا سردتر خواهد شد، گفت: بررسی دمای کمینه و بیشینه در ایران طی 70 سال گذشته نشان می‌دهد که دمای بسیاری از ایستگاه‌های هواشناسی در مقاطع زمانی مشخصی که یکی از نمونه‌های برجسته آن سال 1377 است، افزایش جهشی داشته، اما افزایش دمای کمینه بسیار نیرومندتر از افزایش دمای بیشینه بوده است.

این استاد هواشناسی اضافه کرد: بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چرا زمین نتوانسته در هنگام شب با گسیل تابش، خود را خنک کند و درنتیجه دمای کمینه افزایش پیدا کرده است.

مسعودیان در پاسخ به این پرسش توضیح داد: اگر در جو گازهایی مانند بخار آب، دی‌اکسیدکربن، متان یا هواویز (ذرات ریز معلق در هوا مانند گردوغبار و قطره‌های ریز آب) وجود نداشته باشد، همان‌طور که تابش‌های خورشیدی بدون مزاحمت از میان جو می‌گذرند و به زمین می‌رسند، تابش‌های زمینی هم بدون مزاحمت از جو می‌گذرند و از زمین خارج می‌شوند و زمین به‌دلیل از دست دادن انرژی تابشی، خنک می‌شود.

وی ادامه داد: اما وجود گازهای مذکور که به‌عنوان گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شوند و همچنین وجود هواویزها و ذرات گردوغبار سبب می‌شود که تابش‌های زمینی در گذر از جو جذب این گازها و ذرات شوند و نتوانند زمین را ترک کنند و درنتیجه زمین نمی‌تواند خود را در طول شب خنک کند.