با تأکید بر علوم انسانی بررسی شد؛

شیوه مناسب تهیه محتوای آموزشی برخط دانشگاهی

پیشرفت در فناوری، تغییر عظیمی را در دنیای آموزش و تولید محتواهای آموزشی دانشگاه ایجاد کرده است، به طوری که در سال‌های اخیر کاربرد یادگیری الکترونیکی برای تدریس و یادگیری به سرعت افزایش یافته و استفاده از محتواهای چند رسانه‌ای در دانشگاه‌ها رواج بیشتری پیدا کرده است. این امکانات جدید می‌توانند در فرایند آموزش و یادگیری، یاریگر مدرسان دانشگاهی باشند. در این میان، اینترنت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب و اشتراک اطلاعات نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است، چراکه از محیط‌های چند رسانه‌ای آنلاین یا برخط برای تولید مواد آموزشی تدریس و برنامه‌ریزی درسی در دانشگاه استفاده می‌شود.

به گفته محققان، با وجود اهمیت روزافزون یادگیری الکترونیکی، در زمینه تعریف این مفهوم هنوز اتفاق نظر کاملی وجود ندارد. یادگیری الکترونیکی مفهومی است که طیف وسیعی از روش‌های یادگیری، کاربردها، فرایندها و حوزه‌های مطالعاتی را پوشش می‌دهد. کمیسیون اروپا، یادگیری الکترونیکی را بدین ترتیب تعریف کرده است: استفاده از فناوری‌های چندرسانه‌ای و اینترنت برای افزایش کیفیت یادگیری از طریق تسهیل دسترسی به امکانات و خدمات و همچنین تبادل و همکاری از راه دور. یادگیری الکترونیکی غیر همزمان عبارت است از نوعی یادگیری که با فاصله زمانی نسبت به لحظه آموزش اتفاق می‌افتد. یادگیری الکترونیکی می‌تواند هم بعد زمان و هم بعد مکان را در فرایند آموزش تحت تاثیر قرار دهد.

در رابطه با این موضوع، پژوهشگرانی از پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن، نگرش متخصصان محتوایی تهیه کتب دانشگاهی برای دانشجویان علوم انسانی در خصوص بهترین شیوه برای تهیه محتوای آموزشی برخط غیرهم‌زمان مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.

در این راستا، محققان، مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمندی را با 12 متخصص محتوایی که در پروژه نسل نخست کتب درسی الکترونیکی چندرسانه‌ای سازمان «سمت» نقش نظارتی را برعهده داشتند، انجام داده و اطلاعات مورد نیاز پژوهش را گردآوری کرده‌اند.

یافته‌های این پژوهش به سه درون‌مایه اصلی برای چنین محتواهایی اشاره دارند که شامل درون‌مایه نیازمحوری، درون‌مایه یادگیری‌محوری و سرانجام، درون‌مایه غنی‌سازی هستند.

محمد شاهین تقدمی، استادیار و پژوهشگر رشته آموزش زبان انگلیسی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» و همکارش در این باره می‌گویند: «در حوزه پژوهشی، این مطالعه جزو اولین پژوهش‌هایی به شمار می‌آید که نگرش تهیه‌کنندگان محتوای دانشگاهی برای دانشجویان علوم انسانی را در فضای آموزشی ایران مورد بررسی قرار داده است».

به گفته آن‌ها، «نتایج حاصل از این پژوهش در حوزه کاربردی نیز می‌توانند کارگشا باشند، چرا که برای ارتقای کیفیت نسل نخست کتب درسی الکترونیکی چندرسانه‌ای سازمان سمت به نوعی درک متقابل و همسو نسبت به باید و نبایدهای روند تهیه محتوا در میان متخصصان محتوایی نیاز است».

بر اساس این تحقیق، مقوله‌های فرعی که حول محور درونمایه نیازمحوری شکل گرفتند عبارت بودند از: نیازسنجی با توجه به رشته و در نظر گرفتن سلیقه آموزشی دانشجویان نسل جدید، اطمینان از کاربردپذیری محتوا و در نظر گرفتن مؤلفه‌های بومی.

همچنین به بیان تقدمی و همکارش، «مقوله‌های فرعی مربوط به درون‌مایه یادگیری محوری شامل سازمان‌دهی اجزا و مراحل تدریس، تعامل‌محوری و تکلیف‌محوری هستند. در ارتباط با درونمایه غنی‌سازی نیز به مقوله‌های فرعی رفع محدودیت‌های کتاب چاپی و کنترل کیفی اشاره شده است».

نتایج این مطالعه که با توجه به مشخص کردن درونمایه‌های اصلی و فرعی محتوای آموزشی الکترونیک مورد نیاز برای دوره‌های دانشگاهی می‌تواند تلویحات پژوهشی و کاربردی مناسبی داشته باشد، در نشریه «پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی» منتشر شده‌ است؛ این نشریه در قالب دوفصلنامه توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها انتشار می‌یابد.